Eslemnur
Thu 4 November 2010, 10:21 pm GMT +0200
3- İbadetler Konusundaki Teşvik ya da İlgisizliğin Çocuk Üzerindeki Etkileri
Ebeveynin dinî prensipleri yaşayıp yaşamamasının, çocuğuna yapacağı dinî telkinlerde önem arzettiği daha önce belirtilmişti. Bu başlık altında ise, ilgili sorunun tahliliyle, bu ilişkinin derecesi tesbite çalışılacaktır. Soruda oluşturulan seçeneklerin, önanketteki soruya verilen açık uçlu cevaplar gözönüne alınarak hazırlandığını, bu nedenle öğrencinin durumunu büyük ölçüde yansıttığını belirtmek istiyoruz. Buna göre öğrencilerce, "İbadetler konusundaki teşvik ya da ilgisizlik sizi nasıl etkiliyor?" sorusuna, aşağıdaki cevaplar verilmiştir:
Tablo- 13: İbadetlere Teşvik Ya Da İlgisizliğin Çocuk Üzerindeki Etkileri
1. Ailem ibadetlerini yerine getiren kimseler oldukları için teşviklerini de olumlu karşılıyorum. Onlarla birlikte ibadetlere katılıyorum.
Sayı 628
% 63.24
2. Ailem ibadetler konusunda gevşek davrandıkları için teşvikleri beni pek etkilemiyor. İbadetlerimi düzenli olarak yaptığımı söyleyemem.
106 10.68
3. İbadetlere önem vermedikleri için bu konudaki teşvikleri bana baskı gibi geliyor ve ters tepki gösteriyorum. İbadetlere karşı ilgim az.
8
0.81
4. İbadetler konusundakiilgisizlikleri beni üzüyor.Keşke beni de teşvik etseler,ibadete yöneltselerdi.
20
2.01
5. Ailemden uzakla olduğum için onların baskı veya teşvikine gerek kalmadan ibadetlerimi kendim isteyerek yapıyorum.
169
17.02
6. Farklı bir durumunuz varsa yazınız..
62
6.24
Katılan
993
100.00
Cevapsız
7
TOPLAM
1000
Tablodan da anlaşıldığı üzere öğrencilerin % 63.24ü, aileleri tarafından yapılan teşvikleri olumlu karşılayarak onlarla birlikte ibadetlerini yerine getirmektedir. Ailenin ibadetler konusundaki gevşekliklerinin kendilerine de yansıdığını ve bu nedenle "ibadetlerini düzenli olarak yapmadıklarını" ifade eden öğrencilerin oranı ise %10.68 gibi önemli bir düzeydedir. İbadetler konusuda gevşek davranan anne babaların oranının ise %13 düzeylerinde bulunması da [422] bu iki faktör arasında var olan anlamlı bir ilişkinin ilk belirtisidir.
Gerçekleştirdiğimiz detay analizinde bu konuda da çevre faktörünün birtakım farklılaşmalara yol açtığı görülmektedir. Sözgelimi, kendisi ibadetlerini yaşayarak çocuklarını da teşvik eden ailelerin en yoğun olduğu il Erzurum'dur (%73.70). Bunu Van (%65.16), Balıkesir (%60.61) ve Bursa (%53.63) izlemektedir. Erzurum ve Van ilinin bu yüksek düzeylerini, bu bölgedeki ebeveynlerin dinî prensipleri bizzat yaşama konusunda da yüksek düzeyde olmalarına [423] bağlamak herhalde hatalı olmayacaktır.
Öğrencilerin %6.24'ünün verdikleri açık uçlu cevaplar, ebeveyn-çocuk-ibadet ilişkisindeki düğümleri çözecek pek çok önemli ipuçları ihtiva etmektedir. Bu bağıntıyı belirlemek için 13.14.15.16. sorular arasındaki ilişkiyi hem analitik, hem de istatistikî açıdan ele alacağız.
Açık uçlu sorulara verilen cevaplar ile diğer soruların analizi, bu sorular arasındaki ilişkiyi açığa çıkarıcı niteliktedir. Birkaç örnek vermek istiyoruz:
"Özellikle babamın teşviki çok olumlu etkiler bırakıyor."(Anne ibadetlerde gevşek, baba ise düzenli olarak yerine getiriyor)
“Yalnızca annem beni teşvik ediyor. Babamın teşviklerini ise umursamıyorum. Çünkü o yapmıyor.(Baba ibadetlere karşı oldukça ilgisiz. Annesi ise düzenli olarak yerine getiriyor)
"Ailemden böyle bir teşvik görmüyorum. İbadetlerini eksik yapıyorlar. Benim de ibadetlerimi tam olarak yaptığım söylenemez" (Anne ve babası ibadetlere karşı gevşek davranıyorlar)
"Annemle babam ayrı yaşadığı için annem pek karışmıyor. Babam ise ara sıra beni teşvik ediyor. Fakat kendisi namaz kılmadığı için bana soğuk geliyor." (Anne ibadetlerini yerine getiriyor, babası ise ibadetlere karşı tamamen ilgisiz)
Yukarıdaki ifadeler, ebeveyni ibadetlere karşı ilgisiz olan öğrencilerin verdikleri cevaplar idi. Buna karşılık olmak üzere, ebeveyni dinî prensipleri yaşayan öğrencilerin verdikleri cevaplardan da birkaç örnek vermek faydalı olacaktır:
"Ailemde herkes düzenli olarak ibadetlerini yerine getiren kimseler oldukları için ben de olumlu yönde etkileniyorum".
"Ailem İslâm'ın yaşama biçimini örnek aldıkları için ve beni de teşvik ettikleri için çok bahtiyarım".
"Bana en etkili örnek ailemin gözümün önünde namaz kılmaları idi".
Öğrencilerin açık uçlu sorulara verdikleri bu cevapların yanı sıra 13.14.15.16. sorular arasında istatistikî açıdan da bir ilişkinin var olduğu görülmektedir. Buna göre, gerek öğrencinin ibadetlere katılımını teşvik amacıyla ilgilenmenin, gerekse bu ilgi ve teşviğin öğrenci üzerindeki etkilerinin, anne babanın ibadetlere karşı tavrıyla olan ilişkisini tesbit amacıyla uygulanan chi-kare testlerinde oldukça anlamlı sayılabilecek sonuçlar elde edilmiştir.[424] Sonuçlardan anlaşılacağı üzere, ibadetlere katılım amacıyla yapılan teşvik ve ilginin, ebeveynin ibadetlerini yaşama oranıyla direkt alâkalı olduğu ortaya çıkmıştır.
Aynı şekilde, açık uçlu soruya verilen cevaplarda belirlenen "ebeveynin ibadetleri yaşamasıyla, ibadete teşvik ya da ilgisizliğin çocuk üzerinde etkili olması arasında bir ilişkinin olduğu" gerçeği, istatistikî açıdan da, şüpheye mahal bırakmayacak şekilde desteklenmiştir.[425]
Sonuçlardan da anlaşılacağı üzere, hem anne hem de babanın ibadetleri yaşama durumu ile, çocuğa yapılan teşvik ya da bu konuda ilgisiz kalmanın onun üzerindeki etkileri arasında da istatistikî açıdan oldukça anlamlı sayılabilecek bir ilişki vardır.
Gerek açık uçlu sorular arasındaki analitik çalışma, gerekse istatistikî metodlarla sağlanan bilgiler sonucunda denilebilir ki, dinî prensipleri yaşayan ebeveyn, daha rahat ve emin bir şekilde, aynı zamanda haklı olarak çocuklarının ibadete katılımını teşvik etmekte, çocuklar da bu teşviklere olumlu bir şekilde karşılık vermektedirler. Dolayısıyla herhangi bîr çatışma ya da çocuğun anne babasını eleştirmesi sözkonusu olmamaktadır. Buna karşın, ibadetleri yerine getirme konusunda gevşeklik gösteren ya da bu konuda oldukça zayıf olan ebeveyn, çocuklarını ya ibadete teşvik etmemekte, ya da yaptıkları bu teşvikler onlar üzerinde olumlu etki bırakmamaktadır. Öte yandan bu şekilde davranan ebeveynlerin, çocukları tarafından eleştirildikleri ve sözlerine itibar edilmedikleri de tesbitlerimiz arasındadır. Böylece, çocuğun, dinî prensipleri yaşama konusunda da kendisi için en önemli ve değerli model olan anne babasından büyük ölçüde etkilendiği bir kez daha ortaya çıkmaktadır. [426]