hafiza aise
Mon 8 August 2011, 12:15 pm GMT +0200
1— Hz. Peygamber'in (S.A.) Gece Namazı İle Vitir Namazı:
Hz. Âişe (r.anha) der ki: ALLAH Rasûlü (s.a.) yatsıyı kılıp da yanıma geldiğinde mutlaka dört yahut altı rekât namaz kılardı.[765] Sonra yatağına yatardı.
İbn Abbas, Hz. Peygamber'in (s.a.) yanında geçirdiği bir geceyi anlatırken: "Yatsıyı kıldı. Sonra geldi. Biraz geçince namaz kıldı, sonra da uyudu" diyor.[766] Bu iki rivayeti de Ebu Davud nakletmiştir.
Uyanınca önce dişlerini misvaklar, sonra ALLAH Teâlâ'yı zikrederdi. -Uyandığında okuduğu zikir yukarıda geçmiştir- Sonra abdest alır, kısa iki rekât namaz kılardı. Nitekim Sahîh-i Müslim'de Hz. Âişe'nin şöyle dediği rivayet olunmuştur: "ALLAH Rasûlü (s.a) gece namazına kalktığında namazına önce kısa iki rekât kılmakla başlardı."[767] Yine Müslim'in Ebu Hureyre'den (r.a.) naklettiği bir hadise göre Hz. Peygamber (s.a.): "Herhangi biriniz gece namaz kılmaya kalktığında, namazına önce kısa iki rekât kılmakla başlasın" diyerek bunu emretmiştir.[768]
Bazan gece yarı olunca veya gece yarısından biraz önce ya da biraz sonra kalkar; bazan da horoz ötüşünü işitince kalkardı. Horoz yalnızca gecenin ikinci yarısında öter. Bazan virdine ara verir, bazan da çoğunlukla ardarda devam ederdi. İbn Abbas'ın, Hz. Peygamber'in (s.a.) yamnda ge-celeyişini anlattığı şu hadiste de söylediği üzere ara verirdi: Hz. Peygamber (s.a) uykusundan uyandı, dişlerini misvakladı ve: ''Göklerin ve yerin yaratılışında, gece ile gündüzün birbiri ardınca gelişinde elbette akıl sahipleri için (ALLAH'ın varlığına dair) alâmetler vardır. [769] âyetini okuyarak abdest aldı. Bu âyetleri, sûrenin sonuna varıncaya kadar okudu. Sonra kalkıp kıyam, rükû ve secdeyi iyice uzatarak iki rekât namaz kıldı. Sonra namazı bırakıp horlaymcaya kadar uyudu. Sonra bunu, altı rekât kılmak suretiyle üç kere tekrarladı. Her keresinde dişlerini misvakhyor, abdest alıyor ve bu âyetleri okuyordu. Sonra üç rekâtla vitir namazını kıldı. Peşinden müezzin ezan okudu ve Hz, Peygamber (s.a.) şu duayı okuyarak namaza çıktı:
"ALLAH'ım! Kalbimde bir nur, dilimde bir nur kıl. Kulağımda bir nur kıl. Gözümde bir nur kıl. Arkamda bir nur, önümde bir nur kıl. Üstümde bir nur, altımda bir nur kıl. ALLAH'ım! Bana bir nur ver." Hadisi, Müslim rivayet etmiştir.[770]
İbn Abbas, Hz. Âişe'nin söylediği, Hz. Peygamber'in (s.a.) kısa iki rekâtla başladığı sözünü anmamıştır. Ya Hz. Peygamber (s.a.) bazan öyle, bazan böyle yapardı, ya da Hz. Âişe, İbn Abbas'ın bellemediği bir şeyi belleyip aktarmıştır. Bu ikinci şık daha doğru gözükmektedir. Çünkü Hz. Aişe, Hz. Peygamber'e (s.a.) daha yakın olduğundan bunu iyice gözlemlemiştir. Hem Hz. Âişe, Hz. Peygamber'in (s.a.) gece namazını en iyi bilen insandır. İbn Abbas ise teyzesinin yanında kaldığı gece gözlemlemiştir. İbn Abbas İle Hz. Âişe, Hz. Peygamber'in (s.a.) gece kıldığı namazın herhangi bir konusunda ayrılığa düşerlerse söz, Hz. Âişe'nin sözü olur.
Hz. Peygamber'in (s.a.) gece namazı ve vitri türlü türlü idi. Bunla dan biri işte İbn Abbas'ın anlattığı bu şekli idi.
İkinci tür: Hz. Âişe'nin anlattığıdır ki, Hz. Peygamber (s.a.) namazına kısa iki rekâtla başlar, sonra virdini on bir rekât olarak tamamlardı. Her iki rekâtta bir selâm verirdi. Bir rekâtla da vitir kılardı.
Üçüncü tür: Aynı bu şekilde on üç rekât.
Dördüncü tür: Her iki rekâtta bir selâm vererek sekiz rekât namaz kılar, sonra peşipeşine bir düzende beş rekât vitir namazı kılar, bu beş rekâtın da yalnız son rekâtında (selâm teşehhüdüne) otururdu.[771]
Beşinci tür: Dokuz rekât. Bunların sekizinin hiçbirinde oturmadan peşipeşine kılar, sekizincide oturur, ALLAH Teâlâ'yı zikreder, O'na hamdedip dua eder; sonra selâm vermeden ayağa kalkar, dokuzuncu rekâtı kılar, sonra oturur, Tahiyyât okur, selâm verirdi. Ardından selâm verdikten sonra oturarak iki rekât namaz kılardı .[772]
Altıncı tür: Az önce anlatılan dokuz rekât gibi yedi rekât namaz kılar; sonra iki rekât daha oturarak namaz kılardı.
Yedinci tür: Gece namazını, ikişer rekât ikişer rekât kılar; sonra aralarını ayırmaksızın üç rekât vitir namazı kılardı.[773]
Hz. Peygamber'in (s.a.) aralarını ayırmaksızın üç rekât vitir kıldığını İmam Ahmed (r.h.), Hz. Âişe'den rivayet etmektedir[774]. Nesâî'nin yine Hz. Âişe'den rivayetine göre ise Hz. Peygamber (s.a.) vitir namazının iki rekâtında selâm vermezdi.[775] Bu anlatım biraz şüphelidir. Çünkü Ebu Hâtim İbn Hibbân'm Sahih'inde Ebu Hureyre'den naklettiğine göre Hz. Peygamber (s.a.) "Vitiri üç rekât kılmayınız. Ya beş, ya yedi rekât kılınız. Akşam namazına benzetmeyiniz" buyurmuştur.[776] Dârukutnî: "Bu hadisin râvîlerinin hepsi sikadır" diyor. Mühennâ anlatıyor: Ebu Abdillah'a (Ahmed b. Hanbe!) sordum: "Vitir konusunda görüşün nedir, iki rekâtta mı selâm verirsin?" "Evet" dedi. "Neden?" diye tekrar sordum. "Çünkü iki rekâtta selâm verdiğine dair Hz. Peygamber'den (s.a.) gelen hadisler daha güçlü ve daha çoktur. Zührî, Urve yoluyla Hz. Peygamber'in (s.a.) iki rekâtta selâm verdiğini nakletmiştir."[777] cevabını verdi. Harb diyor ki: Ahmed'e vitir namazını sordular; o da: "İki rekâtta selâm verir. Selâm vermezse bir zararı olacağını ummuyorum. Ancak Hz. Peygamber'in (s.a.) selâm verdiği rivayeti daha sağlam yolla nakledilmiştir." karşılığım verdi.
Ebu Tâlib anlatıyor: Ebu Abdillah Ahmed b. Hanbel'e sordum: "Vitir konusunda hangi hadise uyuyorsun?" Şu karşılığı verdi: "Hepsine uyuyorum: Beş rekât kılan, yalnız bu rekâtların sonuncusunda oturur. Yedi rekât kılan, yine yalnız bu rekâtların sonuncusunda oturur. Zürâre b. Evfâ yoluyla Hz. Âişe'den nakledilen bir hadise göre Hz. Peygamber (s.a.), dokuz rekât vitir kılar, sekizinci rekâtta otururdu.'[778] Ancak daha çok sayıda ve daha güçlü hadislere göre vitir, bir rekâttır. Benim görüşüm de budur." Dedim ki: "İbn Mes'ûd üç rekâttır, diyor". "Evet. Hatta Sa'd b. Ebî Vakkâs'ın bir rekât kılmasını ayıplamış; Sa'd da ona karşılık olarak bir şeyler söylemiş." dedi.
Sekizinci tür: Nesâî'nin naklettiğine göre Huzeyfe, Hz. Peygamber (s.a.) ile birlikte bir Ramazan'da namaz kıldı. Hz. Peygamber (s.a.) rükûa varıp, ayakta durduğu kadar: "Sübhâne Rabbiye'1-azîm" dedi. Sonra ayakta durduğu kadar: "Rabbiğfîrlî, Rabbiğfirlî" diyerek oturdu. Sonra secde edip ayakta durduğu kadar "Sübhâne Rabbiye'I-a'lâ" dedi. Ancak dört rekât namaz kılmıştık. Bilâl sabah namazına çağırmak için geldi.[779]
Hz. Peygamber (s.a.) gecenin evvelinde, ortasında ve sonunda vitir kıldı. Tam bir gece boyunca sabaha kadar bir âyeti tekrar tekrar okuyarak geceyi ihya etti (yahut namaz kıldı). Tekrar ettiği âyet: "Şayet onlara azap edersen onlar Senin kulların"[780] âyetidir.[781]
Hz. Peygamber'in (s.a.) gece namazı üç türlüydü:
1- Çoğunluk ayakta kıldığı namaz.
2- Oturarak namaz kılar, oturarak rükû ederdi.
3- Oturarak kıraat eder; kıraatinin az bir kısmı kalınca ayağa kalkar, ayakta rükû ederdi. Bu üç tür namaz kılış şekli de Hz. Peygamber'den (s.a.) sahih yolla nakledilmiştir.
Kıyam yerindeki oturuşunun şekline gelince; Sünen-i Nesât'de Abdullah b. Şakîk yoluyla nakledildiğine göre Hz. Âişe: "ALLAH Rasûlü'nün (s.a.) bağdaş kurarak namaz kıldığını gördüm." diyor[782] Nesâî der ki: Bu hadisi Ebu Davud el-Hafrî'den başka birinin rivayet ettiğini bilmiyorum. Ebu Davud sika râvidir. Bu hadisin olsa olsa hata olduğunu zannediyorum. ALLAH en iyi bilendir.
Sağlam yoîla nakledilmiştir ki, Hz. Peygamber (s.a.) vitirden sonra bazan oturarak iki rekât namaz kılardı. Bazan da bu iki rekâtta oturarak kıraat eyler; rükû etmek istediğinde ayağa kalkıp rükû ederdi. Sahih-i Müslim'de nakledildiğine göre Ebu Seleme diyor ki: Hz. Âişe'den (r.a.), ALLAH Rasûlü'nün (gece kıldığı) namazını sordum. Şöyle dedi: "On üç rekât namaz kılardı: Önce sekiz rekât kılardı. Sonra (bir rekât) vitiri kılardı. Daha sonra da oturarak iki rekât namaz kılar; rükû etmek istediğinde ayağa kalkıp rükû ederdi. Sonra sabah namazının ezanı ile ikâmeti (kameti) arasında iki rekât kılardı."[783]
Müsned'de Ümmü Seleme'den nakledildiğine göre Hz. Peygamber (s.a.), vitirden sonra oturarak kısa iki rekât namaz kılardı'.[784] Tirmizî diyor ki: Hz. Âişe, Ebu Ümâme ve pek çok sahabî tarafından Hz. Peygamber'den (s.a.) buna benzer hadisler rivayet edilmiştir.
Yine Müsned'de Ebu Ümame'den rivayet edilmektedir ki, ALLAH Rasû-lü (s.a.) vitirden sonra oturarak iki rekât namaz kılardı. Bu iki rekâtta "İzâ zülzilet" ile "Kul yâ eyyühel-kâfirûn" sûrelerini okurdu.'[785]
Dârakutnî de buna benzer bir hadisi Enes'ten (r.a.) nakletmektedir.[786]
Bu durum pekçok insana problem oldu. Hz. Peygamber'in (s.a.): "Gece kıldığınız en son namaz vitir otsun" hadisine'[787] aykırı olduğunu zannettiler. Mâlik (r.h.), bu iki rekât namazı inkâr etmiş; Ahmed ise: "Ne kılarım, ne de kılanı menederim" demiş ve sözüne şöyle devam etmiştir: "Mâlik bu namazı inkâr etti. Bir grup da 'Hz. Peygamber (s.a.) bu iki rekât namazı, yalnızca, vitirden sonra namaz kılmanın caiz olduğunu ve vitiri kılmanın, nafile namaza engel teşkil etmeyeceğini göstermek için kılmıştır.' deyip 'Gece kıldığınız en son namaz vitir olsun' hadisini müstehablık, vitirden sonraki iki rekât namazı da caizlik anlamına yorumlamışlardır."
Doğru olan şöyle demektir: Bu iki rekât namaz, sünnet namaz ve vitiri ikmal etme anlamına gelir. Çünkü vitir -bilhassa vâcib olduğu söylenirse-başlı başına müstakil bir ibadettir; ondan sonra kılınacak iki rekât namaz, akşam namazının farzından sonra kılınan sünnet gibi olur. Zira akşam namazı gündüz vitridir, ondan sonraki iki rekât da onu ikmaldir. Gece vitrinden sonraki iki rekât da aynen böyledir. ALLAH en iyi bilendir. [788]
[765] Ebu Davud, 1303. Senedinde sika olup olmadığı tartışmalı yalnız bir râvi
[766] Ebu Davud, 1357. İsnadı sahihtir.
[767] Müslim, 767(197); Ahmed, Mesned, 6/30.
[768] Müslim, 767(198); Ahmed, Müsned,2/399.
[769] Âi-i Imrân, 3/190.
[770] Müslim, 765(191).
[771] Müslim, 737; Tirmizî, 495.
[772] Müslim, 737(139).
[773] Hanefî mezhebine göre de vitir, üç rekâttır; rekâtların arası selâmla ayrılmaz,Bk. Merginâni, el-Hidaye, 1/66.
[774] Ahmed, Müsned, 6/155, 156. Metnin tamamı şöyledir: "ALLAH Rasulü (s.a.) yatsı namazını kılınca eve girer, sonra iki rekât namaz kılar, sonra önce kıldığı iki rekâttan daha uzun iki rekât daha namaz kılar, sonra aralarını ayırmaksızın üç rekâtla da vitiri kılar, sonra oturduğu yerde iki rekât namaz kılar, rükû ve secdeyi oturduğu halde yapardı."
[775] Nesâî, 3/234; Hâkim, 1/304; Dârakutnî, s. 175; Tahâvî, 1/280; Beyhakî, 3/32. İsnadı
sahihtir. Nevevî, Şerhu'l-Mühezzeb'dç (4/7): "Bu hadisi Nesâî hasen senedle, Beyhakî| ise es-Sünenü'l-Kübrâ'dz sahih senedle rivayet etmiştir" diyor.
[776] tbn Hibbân, 680; Dârakutnî, 2/24; Tahâvî, s.172; Hâkim, 1/304; Beyhakî, 3/31; Mu-' hammed b. Nasr, Ktyâmu'l-Leyl, s.125. Hâkim hadisi sahih saymış, Zehebî de ona muvafakat etmiştir. Dârakutnî: "Râvîleri sikadır"; Hafız İbn Hacer: "Râvîlerinin hepsi sikadır"; el-Irâkî: "İsnadı sahihtir." diyor.
[777] Ahmed, Müsned, 6/74, 143; Müslim, 736 Ebu Davud, 1336.
[778] Müslim, 746(139).
[779] Nesâî, 3/226. Râvîleri sika İse de Nesâî: "Bu hadis bence mürseîdir" diyor ve sebebini belirtiyor.
[780] Mâide, 5/118.
[781] Ahmed, 5/156; Nesâî, 2/177; Hâkim, 1/241; İbn Huzeyme, 1/70(1).
[782] Nesâî, 3/224. Râvîleri sikadır. Mâlik'in Muvatta'da (1/89) sahih bir senedle Abdullah b. Ömer'in derslerine katılan Abdullah b. Dînâr'dan naklettiğine göre, bir adam Abdullah b. Ömer'in yanında namaz kıldı; namazda bağdaş kurarak ve ayaklarını kıvırıp bükerek oturdu. Namazı bitirince Abdullah, bu yaptığını ayıpladı. Adam: "Ama sen de böyle yapıyorsun" deyince, Abdullah: "Benim rahatsızlığım var" dedi. Buharî'nin (10/145) rivayetine göre Abdullah b. Ömer'in oğlu Abdullah diyor ki: Babam Abdullah b. Ömer'in namazda oturunca bağdaş kurduğunu gördüm. Ben de aynısını yaptım. Daha o zamanlar yaşım küçüktü. Babam Abdullah b. Ömer, beni bundan mene-derek: "Namazda sünnet olan oturuş, sağ ayağım dikip sol ayağını kıvırıp oturmandır" dedi. "Ama sen de böyle yapıyorsun" dedim. Bunun üzerine: "Ayaklarım beni taşımıyor" diye kargılık verdi.
[783] Müslim, 738(126).
[784] Ahmed, Müsned, 6/298, 299. Râvileri sikadır.
[785] Ahmed, Müsned, 5/260. İsnadı hasendir.
[786] Dârakutnî, 2/41. Senedi zayıftır. Bk.Nasbu'r-Râye,
[787] Buharî, 14/4; Müslim, 751; Ebu Davud, 1438; Nesâî, 3/231; Ahmed, Mesned, 2/119. 135, 143, 150.
[788] İbn Kayyim el-Cevziyye, Za’du’l-Mead, İklim Yayınları: 1/303-308.
Hz. Âişe (r.anha) der ki: ALLAH Rasûlü (s.a.) yatsıyı kılıp da yanıma geldiğinde mutlaka dört yahut altı rekât namaz kılardı.[765] Sonra yatağına yatardı.
İbn Abbas, Hz. Peygamber'in (s.a.) yanında geçirdiği bir geceyi anlatırken: "Yatsıyı kıldı. Sonra geldi. Biraz geçince namaz kıldı, sonra da uyudu" diyor.[766] Bu iki rivayeti de Ebu Davud nakletmiştir.
Uyanınca önce dişlerini misvaklar, sonra ALLAH Teâlâ'yı zikrederdi. -Uyandığında okuduğu zikir yukarıda geçmiştir- Sonra abdest alır, kısa iki rekât namaz kılardı. Nitekim Sahîh-i Müslim'de Hz. Âişe'nin şöyle dediği rivayet olunmuştur: "ALLAH Rasûlü (s.a) gece namazına kalktığında namazına önce kısa iki rekât kılmakla başlardı."[767] Yine Müslim'in Ebu Hureyre'den (r.a.) naklettiği bir hadise göre Hz. Peygamber (s.a.): "Herhangi biriniz gece namaz kılmaya kalktığında, namazına önce kısa iki rekât kılmakla başlasın" diyerek bunu emretmiştir.[768]
Bazan gece yarı olunca veya gece yarısından biraz önce ya da biraz sonra kalkar; bazan da horoz ötüşünü işitince kalkardı. Horoz yalnızca gecenin ikinci yarısında öter. Bazan virdine ara verir, bazan da çoğunlukla ardarda devam ederdi. İbn Abbas'ın, Hz. Peygamber'in (s.a.) yamnda ge-celeyişini anlattığı şu hadiste de söylediği üzere ara verirdi: Hz. Peygamber (s.a) uykusundan uyandı, dişlerini misvakladı ve: ''Göklerin ve yerin yaratılışında, gece ile gündüzün birbiri ardınca gelişinde elbette akıl sahipleri için (ALLAH'ın varlığına dair) alâmetler vardır. [769] âyetini okuyarak abdest aldı. Bu âyetleri, sûrenin sonuna varıncaya kadar okudu. Sonra kalkıp kıyam, rükû ve secdeyi iyice uzatarak iki rekât namaz kıldı. Sonra namazı bırakıp horlaymcaya kadar uyudu. Sonra bunu, altı rekât kılmak suretiyle üç kere tekrarladı. Her keresinde dişlerini misvakhyor, abdest alıyor ve bu âyetleri okuyordu. Sonra üç rekâtla vitir namazını kıldı. Peşinden müezzin ezan okudu ve Hz, Peygamber (s.a.) şu duayı okuyarak namaza çıktı:
"ALLAH'ım! Kalbimde bir nur, dilimde bir nur kıl. Kulağımda bir nur kıl. Gözümde bir nur kıl. Arkamda bir nur, önümde bir nur kıl. Üstümde bir nur, altımda bir nur kıl. ALLAH'ım! Bana bir nur ver." Hadisi, Müslim rivayet etmiştir.[770]
İbn Abbas, Hz. Âişe'nin söylediği, Hz. Peygamber'in (s.a.) kısa iki rekâtla başladığı sözünü anmamıştır. Ya Hz. Peygamber (s.a.) bazan öyle, bazan böyle yapardı, ya da Hz. Âişe, İbn Abbas'ın bellemediği bir şeyi belleyip aktarmıştır. Bu ikinci şık daha doğru gözükmektedir. Çünkü Hz. Aişe, Hz. Peygamber'e (s.a.) daha yakın olduğundan bunu iyice gözlemlemiştir. Hem Hz. Âişe, Hz. Peygamber'in (s.a.) gece namazını en iyi bilen insandır. İbn Abbas ise teyzesinin yanında kaldığı gece gözlemlemiştir. İbn Abbas İle Hz. Âişe, Hz. Peygamber'in (s.a.) gece kıldığı namazın herhangi bir konusunda ayrılığa düşerlerse söz, Hz. Âişe'nin sözü olur.
Hz. Peygamber'in (s.a.) gece namazı ve vitri türlü türlü idi. Bunla dan biri işte İbn Abbas'ın anlattığı bu şekli idi.
İkinci tür: Hz. Âişe'nin anlattığıdır ki, Hz. Peygamber (s.a.) namazına kısa iki rekâtla başlar, sonra virdini on bir rekât olarak tamamlardı. Her iki rekâtta bir selâm verirdi. Bir rekâtla da vitir kılardı.
Üçüncü tür: Aynı bu şekilde on üç rekât.
Dördüncü tür: Her iki rekâtta bir selâm vererek sekiz rekât namaz kılar, sonra peşipeşine bir düzende beş rekât vitir namazı kılar, bu beş rekâtın da yalnız son rekâtında (selâm teşehhüdüne) otururdu.[771]
Beşinci tür: Dokuz rekât. Bunların sekizinin hiçbirinde oturmadan peşipeşine kılar, sekizincide oturur, ALLAH Teâlâ'yı zikreder, O'na hamdedip dua eder; sonra selâm vermeden ayağa kalkar, dokuzuncu rekâtı kılar, sonra oturur, Tahiyyât okur, selâm verirdi. Ardından selâm verdikten sonra oturarak iki rekât namaz kılardı .[772]
Altıncı tür: Az önce anlatılan dokuz rekât gibi yedi rekât namaz kılar; sonra iki rekât daha oturarak namaz kılardı.
Yedinci tür: Gece namazını, ikişer rekât ikişer rekât kılar; sonra aralarını ayırmaksızın üç rekât vitir namazı kılardı.[773]
Hz. Peygamber'in (s.a.) aralarını ayırmaksızın üç rekât vitir kıldığını İmam Ahmed (r.h.), Hz. Âişe'den rivayet etmektedir[774]. Nesâî'nin yine Hz. Âişe'den rivayetine göre ise Hz. Peygamber (s.a.) vitir namazının iki rekâtında selâm vermezdi.[775] Bu anlatım biraz şüphelidir. Çünkü Ebu Hâtim İbn Hibbân'm Sahih'inde Ebu Hureyre'den naklettiğine göre Hz. Peygamber (s.a.) "Vitiri üç rekât kılmayınız. Ya beş, ya yedi rekât kılınız. Akşam namazına benzetmeyiniz" buyurmuştur.[776] Dârukutnî: "Bu hadisin râvîlerinin hepsi sikadır" diyor. Mühennâ anlatıyor: Ebu Abdillah'a (Ahmed b. Hanbe!) sordum: "Vitir konusunda görüşün nedir, iki rekâtta mı selâm verirsin?" "Evet" dedi. "Neden?" diye tekrar sordum. "Çünkü iki rekâtta selâm verdiğine dair Hz. Peygamber'den (s.a.) gelen hadisler daha güçlü ve daha çoktur. Zührî, Urve yoluyla Hz. Peygamber'in (s.a.) iki rekâtta selâm verdiğini nakletmiştir."[777] cevabını verdi. Harb diyor ki: Ahmed'e vitir namazını sordular; o da: "İki rekâtta selâm verir. Selâm vermezse bir zararı olacağını ummuyorum. Ancak Hz. Peygamber'in (s.a.) selâm verdiği rivayeti daha sağlam yolla nakledilmiştir." karşılığım verdi.
Ebu Tâlib anlatıyor: Ebu Abdillah Ahmed b. Hanbel'e sordum: "Vitir konusunda hangi hadise uyuyorsun?" Şu karşılığı verdi: "Hepsine uyuyorum: Beş rekât kılan, yalnız bu rekâtların sonuncusunda oturur. Yedi rekât kılan, yine yalnız bu rekâtların sonuncusunda oturur. Zürâre b. Evfâ yoluyla Hz. Âişe'den nakledilen bir hadise göre Hz. Peygamber (s.a.), dokuz rekât vitir kılar, sekizinci rekâtta otururdu.'[778] Ancak daha çok sayıda ve daha güçlü hadislere göre vitir, bir rekâttır. Benim görüşüm de budur." Dedim ki: "İbn Mes'ûd üç rekâttır, diyor". "Evet. Hatta Sa'd b. Ebî Vakkâs'ın bir rekât kılmasını ayıplamış; Sa'd da ona karşılık olarak bir şeyler söylemiş." dedi.
Sekizinci tür: Nesâî'nin naklettiğine göre Huzeyfe, Hz. Peygamber (s.a.) ile birlikte bir Ramazan'da namaz kıldı. Hz. Peygamber (s.a.) rükûa varıp, ayakta durduğu kadar: "Sübhâne Rabbiye'1-azîm" dedi. Sonra ayakta durduğu kadar: "Rabbiğfîrlî, Rabbiğfirlî" diyerek oturdu. Sonra secde edip ayakta durduğu kadar "Sübhâne Rabbiye'I-a'lâ" dedi. Ancak dört rekât namaz kılmıştık. Bilâl sabah namazına çağırmak için geldi.[779]
Hz. Peygamber (s.a.) gecenin evvelinde, ortasında ve sonunda vitir kıldı. Tam bir gece boyunca sabaha kadar bir âyeti tekrar tekrar okuyarak geceyi ihya etti (yahut namaz kıldı). Tekrar ettiği âyet: "Şayet onlara azap edersen onlar Senin kulların"[780] âyetidir.[781]
Hz. Peygamber'in (s.a.) gece namazı üç türlüydü:
1- Çoğunluk ayakta kıldığı namaz.
2- Oturarak namaz kılar, oturarak rükû ederdi.
3- Oturarak kıraat eder; kıraatinin az bir kısmı kalınca ayağa kalkar, ayakta rükû ederdi. Bu üç tür namaz kılış şekli de Hz. Peygamber'den (s.a.) sahih yolla nakledilmiştir.
Kıyam yerindeki oturuşunun şekline gelince; Sünen-i Nesât'de Abdullah b. Şakîk yoluyla nakledildiğine göre Hz. Âişe: "ALLAH Rasûlü'nün (s.a.) bağdaş kurarak namaz kıldığını gördüm." diyor[782] Nesâî der ki: Bu hadisi Ebu Davud el-Hafrî'den başka birinin rivayet ettiğini bilmiyorum. Ebu Davud sika râvidir. Bu hadisin olsa olsa hata olduğunu zannediyorum. ALLAH en iyi bilendir.
Sağlam yoîla nakledilmiştir ki, Hz. Peygamber (s.a.) vitirden sonra bazan oturarak iki rekât namaz kılardı. Bazan da bu iki rekâtta oturarak kıraat eyler; rükû etmek istediğinde ayağa kalkıp rükû ederdi. Sahih-i Müslim'de nakledildiğine göre Ebu Seleme diyor ki: Hz. Âişe'den (r.a.), ALLAH Rasûlü'nün (gece kıldığı) namazını sordum. Şöyle dedi: "On üç rekât namaz kılardı: Önce sekiz rekât kılardı. Sonra (bir rekât) vitiri kılardı. Daha sonra da oturarak iki rekât namaz kılar; rükû etmek istediğinde ayağa kalkıp rükû ederdi. Sonra sabah namazının ezanı ile ikâmeti (kameti) arasında iki rekât kılardı."[783]
Müsned'de Ümmü Seleme'den nakledildiğine göre Hz. Peygamber (s.a.), vitirden sonra oturarak kısa iki rekât namaz kılardı'.[784] Tirmizî diyor ki: Hz. Âişe, Ebu Ümâme ve pek çok sahabî tarafından Hz. Peygamber'den (s.a.) buna benzer hadisler rivayet edilmiştir.
Yine Müsned'de Ebu Ümame'den rivayet edilmektedir ki, ALLAH Rasû-lü (s.a.) vitirden sonra oturarak iki rekât namaz kılardı. Bu iki rekâtta "İzâ zülzilet" ile "Kul yâ eyyühel-kâfirûn" sûrelerini okurdu.'[785]
Dârakutnî de buna benzer bir hadisi Enes'ten (r.a.) nakletmektedir.[786]
Bu durum pekçok insana problem oldu. Hz. Peygamber'in (s.a.): "Gece kıldığınız en son namaz vitir otsun" hadisine'[787] aykırı olduğunu zannettiler. Mâlik (r.h.), bu iki rekât namazı inkâr etmiş; Ahmed ise: "Ne kılarım, ne de kılanı menederim" demiş ve sözüne şöyle devam etmiştir: "Mâlik bu namazı inkâr etti. Bir grup da 'Hz. Peygamber (s.a.) bu iki rekât namazı, yalnızca, vitirden sonra namaz kılmanın caiz olduğunu ve vitiri kılmanın, nafile namaza engel teşkil etmeyeceğini göstermek için kılmıştır.' deyip 'Gece kıldığınız en son namaz vitir olsun' hadisini müstehablık, vitirden sonraki iki rekât namazı da caizlik anlamına yorumlamışlardır."
Doğru olan şöyle demektir: Bu iki rekât namaz, sünnet namaz ve vitiri ikmal etme anlamına gelir. Çünkü vitir -bilhassa vâcib olduğu söylenirse-başlı başına müstakil bir ibadettir; ondan sonra kılınacak iki rekât namaz, akşam namazının farzından sonra kılınan sünnet gibi olur. Zira akşam namazı gündüz vitridir, ondan sonraki iki rekât da onu ikmaldir. Gece vitrinden sonraki iki rekât da aynen böyledir. ALLAH en iyi bilendir. [788]
[765] Ebu Davud, 1303. Senedinde sika olup olmadığı tartışmalı yalnız bir râvi
[766] Ebu Davud, 1357. İsnadı sahihtir.
[767] Müslim, 767(197); Ahmed, Mesned, 6/30.
[768] Müslim, 767(198); Ahmed, Müsned,2/399.
[769] Âi-i Imrân, 3/190.
[770] Müslim, 765(191).
[771] Müslim, 737; Tirmizî, 495.
[772] Müslim, 737(139).
[773] Hanefî mezhebine göre de vitir, üç rekâttır; rekâtların arası selâmla ayrılmaz,Bk. Merginâni, el-Hidaye, 1/66.
[774] Ahmed, Müsned, 6/155, 156. Metnin tamamı şöyledir: "ALLAH Rasulü (s.a.) yatsı namazını kılınca eve girer, sonra iki rekât namaz kılar, sonra önce kıldığı iki rekâttan daha uzun iki rekât daha namaz kılar, sonra aralarını ayırmaksızın üç rekâtla da vitiri kılar, sonra oturduğu yerde iki rekât namaz kılar, rükû ve secdeyi oturduğu halde yapardı."
[775] Nesâî, 3/234; Hâkim, 1/304; Dârakutnî, s. 175; Tahâvî, 1/280; Beyhakî, 3/32. İsnadı
sahihtir. Nevevî, Şerhu'l-Mühezzeb'dç (4/7): "Bu hadisi Nesâî hasen senedle, Beyhakî| ise es-Sünenü'l-Kübrâ'dz sahih senedle rivayet etmiştir" diyor.
[776] tbn Hibbân, 680; Dârakutnî, 2/24; Tahâvî, s.172; Hâkim, 1/304; Beyhakî, 3/31; Mu-' hammed b. Nasr, Ktyâmu'l-Leyl, s.125. Hâkim hadisi sahih saymış, Zehebî de ona muvafakat etmiştir. Dârakutnî: "Râvîleri sikadır"; Hafız İbn Hacer: "Râvîlerinin hepsi sikadır"; el-Irâkî: "İsnadı sahihtir." diyor.
[777] Ahmed, Müsned, 6/74, 143; Müslim, 736 Ebu Davud, 1336.
[778] Müslim, 746(139).
[779] Nesâî, 3/226. Râvîleri sika İse de Nesâî: "Bu hadis bence mürseîdir" diyor ve sebebini belirtiyor.
[780] Mâide, 5/118.
[781] Ahmed, 5/156; Nesâî, 2/177; Hâkim, 1/241; İbn Huzeyme, 1/70(1).
[782] Nesâî, 3/224. Râvîleri sikadır. Mâlik'in Muvatta'da (1/89) sahih bir senedle Abdullah b. Ömer'in derslerine katılan Abdullah b. Dînâr'dan naklettiğine göre, bir adam Abdullah b. Ömer'in yanında namaz kıldı; namazda bağdaş kurarak ve ayaklarını kıvırıp bükerek oturdu. Namazı bitirince Abdullah, bu yaptığını ayıpladı. Adam: "Ama sen de böyle yapıyorsun" deyince, Abdullah: "Benim rahatsızlığım var" dedi. Buharî'nin (10/145) rivayetine göre Abdullah b. Ömer'in oğlu Abdullah diyor ki: Babam Abdullah b. Ömer'in namazda oturunca bağdaş kurduğunu gördüm. Ben de aynısını yaptım. Daha o zamanlar yaşım küçüktü. Babam Abdullah b. Ömer, beni bundan mene-derek: "Namazda sünnet olan oturuş, sağ ayağım dikip sol ayağını kıvırıp oturmandır" dedi. "Ama sen de böyle yapıyorsun" dedim. Bunun üzerine: "Ayaklarım beni taşımıyor" diye kargılık verdi.
[783] Müslim, 738(126).
[784] Ahmed, Müsned, 6/298, 299. Râvileri sikadır.
[785] Ahmed, Müsned, 5/260. İsnadı hasendir.
[786] Dârakutnî, 2/41. Senedi zayıftır. Bk.Nasbu'r-Râye,
[787] Buharî, 14/4; Müslim, 751; Ebu Davud, 1438; Nesâî, 3/231; Ahmed, Mesned, 2/119. 135, 143, 150.
[788] İbn Kayyim el-Cevziyye, Za’du’l-Mead, İklim Yayınları: 1/303-308.