ayten
Sun 17 October 2010, 11:58 pm GMT +0200
Hz. Peygamber’in Hasâisi (Hasâisü’n-Nebi)
Hasâis’in Mahiyeti
Bilindiği gibi canlıların her türünün kendine mahsus bir davranış şekli ve hayat tarzı vardır. Bu hayat tarzı, o türün her ferdinin de hayat tarzıdır. Fertler, neviler ve cinsler başkalarında olmayıp, sadece kendilerine mahsus şeylerle diğerlerinden ayrılırlar270.
Mevzumuzun adını teşkil eden hasâis kelimesi, "hasse"nin cemm'i'dir. Hasse, bir nesnede bulunup diğerlerinde bulunmayan şeylere denir271. Ayrıca bir şeyi başkalarından ayıran sıfatlara da el-Hasise denir. Bunun cem'i de, "hasâis" geliyor272.
Mantıkçılara göre, "hasse"; arazî (geçici) bir söz olup bir şeyin hakikatına dahil fertlerin sahip olduğu bir hükümdür. Bu hüküm, onun bütün fertlerinde olacağı gibi bazı fertlerinde de olabilir273. Ancak bu yazıda mevzu edilen, "hasâis"den sürekli sıfatlar kastedilmiştir.
"Hasse"nin (özelliklerin) bir esas olduğunu kabul edersek, peygamberliğin de kendine mahsus sıfat ve hususi davranışlarının olduğunu, bu sıfat ve davranışların peygamberlikten ayrılmayacağını anlamış oluruz. Yine peygamberlerin Allah'tan emir alacak -kendilerine mahsus- bir kabiliyette yaratılmış olduklarını müşahede etmiş bulunuruz274.
Ümmetine ve diğer peygamberlere, Allah'ın verdiği meziyetlerin hemen hepsi Hz. Peygamber'e verilmiştir. Bunlar da Allah'ın bildirdiği emirler, nehiyler ve ikramlardır. Hz. Peygamber'e bu meziyetlerde kimse ortak olamamıştır, işte bunlarda O'nun hasâis'i olmuştur.
Hasâis, Hz. Peygamber'in yapması veya yapmaması gerekli yahut yapması mubah olan fiilleri ve halleridir. Bir fiili bir kişi yapar da ona, o işte bir başkası ortak olursa buna hasâis denmez275.
Kabul etmek gerekir ki, peygamberlik görevi, peygamber olarak seçilen kişiyi beşer olma hususiyetinden çıkarmaz. Diğer insanlar için caiz olan veya olmayan şeyler O'nun için de geçerlidir. Ancak bunlarla beraber, peygamberlerin birtakım özelliklere sahip olması daima söz konusudur276.
Hasais'in varlığı tesbit edildikten sonra, onun diğer hallerle beraber vücuda getirdiği ahlâkî, ferdî vasıflan izah etmemiz konumuzu açıklamak bakımından gereklidir.
Hasâisü'n-Nebî'nin Diğer Haller İle Münasebeti
Hasâisu'n-Nebî'nin muhtevası, bazı meseleler itibariyle diğer hallerini de ihtiva etse hasâis'inin gereği olarak onların dışında kalması lazımdır. Zira, hasâis, başkalarının ortak olmadığı şahsa mahsus vazifelerdir.
Biz burada bir sınır çizdik. Bu yazımız onun dahilinde işlenecektir.
--------------------------------------------------------------------------------
270 Esiru'd-Din el-Ebherî, İsağucî s.17-19 İstanbul 1987.
271 Âsim Efendi, Kamus Tercümesi II,1167 İstanbul 1305 H.
272 Heyet, el-Mucemu'l-Vasit I,237 Tahran t.siz.
273 el-Cürcânî, Kitâbu't-Tarifat s.95 İstanbul Ofset t.siz.
274 Mevlanâ Şibli, Asr-ı Saadet 11,383 (sade. O.Z. Mehmedoğlu), İstanbul 1974.
275 el-Kastâllânî el-Mevâhib I,391 Beyrut tarihsiz.
276 Çakan, İ. L. Hadislerde Görülen İhtilaflar.. s.111 İst. 1982.