hafiza aise
Mon 8 August 2011, 12:06 pm GMT +0200
3— Hz.Peygamber'in (s.a.) Kur'an Okuyuşu:
Kesik kesik kıraat ederdi. Her âyette dururdu. Okurken "El-Hamdülillahi Rabbi'l-ÂIemîn"de durur, "er-Rahmâni'r-Rahîm"de durur, "Mâliki yevmiddîn"de dururdu.[799]
Zührî zikreder ki, Allah Rasûlü'nün (s.a.) kıraati âyet âyetti. En faziletli olan da budur. Devamlarıyla ilişkili olsalar bile âyetlerin başlarında durulmalıdır. Kurrâdan bazıları, maksatların ve anlamların araştırılıp bunlar tamam olunca durulması görüşünü savunmuşlardır. Oysa Hz. Peygam-ber'in (s.a.) tavrına ve sünnetine uymak daha iyidir.
Bunu zikredenler arasında Beyhakî - Şu'abu'l-îman adlı kitabında - ve diğer bazı âlimler vardır. Beyhakî devamlarıyla ilişkili olsalar bile âyetlerin başlarında durmayı tercih etmiştir.
Hz. Peygamber (s.a.) sûreyi o kadar itinalı, yavaş ve sakin (tertîl üze-olurdu. Bir âyeti sabaha kadar tekrar ederek geceyi ihya ettiği de olmuştur.[800]
Tertîl üzere okuyup az okumak mı, yoksa hızlı okuyup çok okumak mı daha faziletlidir? Bu konuda âlimler iki görüş ileri sürmüşlerdir.
1- Birinci grup: İbn Mes'ûd (r.a.), İbn Abbas (r.a.) vs. âlimler; az okumakla birlikte tertîl üzere düşünerek okumanın hızlı okuyup çok okumaktan daha faziletli olduğunu savunmuşlardır. Bu görüş sahipleri delil olarak şunları ileri sürüyorlar: Kur'an okumaktan maksat onu anlamak, onu düşünmektir. Onun inceliklerini bulmak (fıkıh), onunla amel etmektir. Onu okuma ve ezberleme, manalarına ulaştıncı araçlardır. Nitekim seleften bazıları: Kur'an, kendisiyle amel olunmak için inmiştir. Onu okumayı iş edinin, demişlerdir. Bu yüzden Kur'an ehli, kalbleriyle ezberlememiş olsalar bile, onu bilen ve onun içindekilerle amel edenlerdir. Kur'an'i ezbere bilen, ama onu anlamayan, içindekilerle amel etmeyen kimse, harflerini ok gibi doğrultsa da Kur'an ehlinden değildir.
Diyorlar ki: Çünkü iman, amellerin en fazüetlisidir. Kur'an'ı anlamak ve onu düşünmek, işte iman meyvesini verecek budur. Anlamadan, düşünmeden sırf okuma işini ise iyi kimse de, kötü kimse de, mü'min de, münafık da yapar. Nitekim Hz. Peygamber (s.a.) buyurmuşlardır ki: "Kur'an okuyan münafıkın örneği ise, kokusu güzel fakat tadı acı fesleğen çiçeği örneğidir. "[801]
Bu konuda insanlar dört mertebedir: 1) Kur'an ve iman ehli. Bunlar insanların en üstünüdürler. 2) Kur'an ve imana sahib olmayanlar, 3) Kur'-an'a sahib olup imana sahib olmayanlar, 4) İman sahibi olup Kur'an sahibi olmayanlar.
Diyorlar ki: Nasıl ki, Kur'an'sız iman sahibi olanlar, imansız Kur'an sahibi olanlardan daha üstündür; tıpkı bunun gibi okurken düşünen ve anlayan da düşünmeden hızlı ve çok okuyandan daha üstündür. Yine derler ki: İşte Hz. Peygamber'in (s.a.) sünneti ortada. O, sûreyi o kadar tertîl üzere okurdu ki okuduğu sûre, kendisinden daha uzun olan sûreden de uzun olurdu. Bir âyetle sabaha kadar namaz kılardı.
2- İkinci grup: İmam Şafiî'nin (r.h.) müntesibleri, çok okumanın daha faziletli olduğunu söylüyorlar. Delil olarak îbn Mes'ûd'un (r.a.) rivayet ettiği şu hadisi ileri sürüyorlar. Allah Rasûlü (s.a.) buyurdu ki: "Kim Allah'ın kitabından bir harf okursa ona bir sevab yazılır. Her sevaba karşılık on misli verilir. Elif lam mîm, bir harftir demiyorum. Elif bir harf, lam bir harf, mîm bir harftir.'[802] Bu hadisi Tirmizî rivayet etmiş ve sahih olduğunu söylemiştir.
Diyorlar ki: Zira Osman bin Affân bir rekâtta Kur'an'ın tamamım okumuştur. Bu grup kendilerine delil olması bakımından çok okuma konusunda, pekçok seleften âsâr nakletmektedirler.
Bu konuda şöyle demek doğrudur: Tertîl üzere ve düşünerek okuma sevabının değeri daha büyük ve daha yüksektir. Çok okumanın sevabı ise daha çok sayıdadır. Birincisi, büyük bir mücevheri sadaka olarak veren yahut fiyatı gerçekten pahalı olan bir köle âzâd eden kimsenin haline benzer. İkincisi ise, çok sayıda dirhem sadaka veren yahut fiyatı ucuz olan birkaç köle âzâd edenin halini andırır. Sahih-i Buharî'de nakledilir ki; Ka-tâde şöyle demiştir: Enes'e, Hz. Peygamber'in (s.a.) kıraatini sordum: "Med ile, uzatarak okurdu" cevabını verdi.[803]
Şu'be der ki: Ebu Cemre bize şu olayı anlattı: İbn Abbas'a dedim ki: "Ben çok hızlı okuyan bir adamım. Bazan Kur'an'ı bir gecede bir-iki kere okuduğum olur." Bunun üzerine İbn Abbas şunları söyledi: "Bence bir tek sûre okumam senin yaptığın gibi yapmaktan çok daha iyidir. İlle de öyle yapacaksan kulaklarının işiteceği, kalbinin belleyeceği bir şekilde oku."
İbrahim (Nehaî) der ki: Alkame, İbn Mes'ûd'a okudu. Sesi güzeldi. İbn Mes'ûd ona: "Anam, babam yoluna feda! Tertîl üzere oku. Zira böyle okumak, Kur'an'ın süsüdür" dedi.
İbn Mes'ud diyor ki: Kur'an'ı, şiir gibi manalarını düşünmeden hızlıca okumayın. Âdi hurmanın salkımından ağır ağır düşmesi gibi de dağıtmayın. İnsanı hayran bırakan güzelliklerinde durun düşünün. Onunla kalbleri coşturun. Hiç birinizin düşüncesi sûreyi sona erdirmek olmasın.
Yine Abdullah b. Mes'ud der ki: Allah'ın "ey iman edenler!" dediğim işittiğinde, kulağını derhal ona ver. Çünkü o söz, ya sana yapman emredilen bir hayırdır, ya da kaçınman gereken bir serdir.
Abdurrahman b. Ebî Leylâ diyor ki: Yanıma bir kadın girdi. Ben Hûd sûresini okuyordum. Kadın bu durumu görünce: "Hûd sûresi böyle mi okunur?! Vallahi ben altı aydır bu sûredeyim, daha onu okuyup bitireme-dim." dedi.
Allah Rasûlü (s.a.) gece namazında bazan gizli bazan açıktan okur, bazan kıyamı uzatır, bazan kısa tutardı. Vitir namazını çoğunlukla gecenin sonunda, bazan başında, bazan da ortasında kılardı. [804]
[799] Ahmed, Müsned, 6/302; Tirmizî, 2928; Ebu Davud, 4001; Hâkim, Müstedrek, 2/232. Hâkim sahih saymış,
Zehebî de ona katılmıştır. Söyledikleri gibidir.
[800] Yukarıda geçti. Bk. dipnot: 35.
[801] Buharı, 13/447; Müslim, 797; Ebu Davud, 4829; Tirmizî, 2869; Nesâî, 8/125; İbn Mâce, 214; Ahmed, Müsned, 4/397.
[802] Tirmizî (2912) hasen olduğunu söylemiş; Hâkim, sahih saymış ve Zehebî ona katılmış^ | tır. Hadis onların dediği gibidir.
[803] Buharî, 66/29; Nesâî, 2/179; tbn Mâce, 1353; Ahmed, 3/127, 198.
[804] İbn Kayyim el-Cevziyye, Za’du’l-Mead, İklim Yayınları: 1/312-314.
Kesik kesik kıraat ederdi. Her âyette dururdu. Okurken "El-Hamdülillahi Rabbi'l-ÂIemîn"de durur, "er-Rahmâni'r-Rahîm"de durur, "Mâliki yevmiddîn"de dururdu.[799]
Zührî zikreder ki, Allah Rasûlü'nün (s.a.) kıraati âyet âyetti. En faziletli olan da budur. Devamlarıyla ilişkili olsalar bile âyetlerin başlarında durulmalıdır. Kurrâdan bazıları, maksatların ve anlamların araştırılıp bunlar tamam olunca durulması görüşünü savunmuşlardır. Oysa Hz. Peygam-ber'in (s.a.) tavrına ve sünnetine uymak daha iyidir.
Bunu zikredenler arasında Beyhakî - Şu'abu'l-îman adlı kitabında - ve diğer bazı âlimler vardır. Beyhakî devamlarıyla ilişkili olsalar bile âyetlerin başlarında durmayı tercih etmiştir.
Hz. Peygamber (s.a.) sûreyi o kadar itinalı, yavaş ve sakin (tertîl üze-olurdu. Bir âyeti sabaha kadar tekrar ederek geceyi ihya ettiği de olmuştur.[800]
Tertîl üzere okuyup az okumak mı, yoksa hızlı okuyup çok okumak mı daha faziletlidir? Bu konuda âlimler iki görüş ileri sürmüşlerdir.
1- Birinci grup: İbn Mes'ûd (r.a.), İbn Abbas (r.a.) vs. âlimler; az okumakla birlikte tertîl üzere düşünerek okumanın hızlı okuyup çok okumaktan daha faziletli olduğunu savunmuşlardır. Bu görüş sahipleri delil olarak şunları ileri sürüyorlar: Kur'an okumaktan maksat onu anlamak, onu düşünmektir. Onun inceliklerini bulmak (fıkıh), onunla amel etmektir. Onu okuma ve ezberleme, manalarına ulaştıncı araçlardır. Nitekim seleften bazıları: Kur'an, kendisiyle amel olunmak için inmiştir. Onu okumayı iş edinin, demişlerdir. Bu yüzden Kur'an ehli, kalbleriyle ezberlememiş olsalar bile, onu bilen ve onun içindekilerle amel edenlerdir. Kur'an'i ezbere bilen, ama onu anlamayan, içindekilerle amel etmeyen kimse, harflerini ok gibi doğrultsa da Kur'an ehlinden değildir.
Diyorlar ki: Çünkü iman, amellerin en fazüetlisidir. Kur'an'ı anlamak ve onu düşünmek, işte iman meyvesini verecek budur. Anlamadan, düşünmeden sırf okuma işini ise iyi kimse de, kötü kimse de, mü'min de, münafık da yapar. Nitekim Hz. Peygamber (s.a.) buyurmuşlardır ki: "Kur'an okuyan münafıkın örneği ise, kokusu güzel fakat tadı acı fesleğen çiçeği örneğidir. "[801]
Bu konuda insanlar dört mertebedir: 1) Kur'an ve iman ehli. Bunlar insanların en üstünüdürler. 2) Kur'an ve imana sahib olmayanlar, 3) Kur'-an'a sahib olup imana sahib olmayanlar, 4) İman sahibi olup Kur'an sahibi olmayanlar.
Diyorlar ki: Nasıl ki, Kur'an'sız iman sahibi olanlar, imansız Kur'an sahibi olanlardan daha üstündür; tıpkı bunun gibi okurken düşünen ve anlayan da düşünmeden hızlı ve çok okuyandan daha üstündür. Yine derler ki: İşte Hz. Peygamber'in (s.a.) sünneti ortada. O, sûreyi o kadar tertîl üzere okurdu ki okuduğu sûre, kendisinden daha uzun olan sûreden de uzun olurdu. Bir âyetle sabaha kadar namaz kılardı.
2- İkinci grup: İmam Şafiî'nin (r.h.) müntesibleri, çok okumanın daha faziletli olduğunu söylüyorlar. Delil olarak îbn Mes'ûd'un (r.a.) rivayet ettiği şu hadisi ileri sürüyorlar. Allah Rasûlü (s.a.) buyurdu ki: "Kim Allah'ın kitabından bir harf okursa ona bir sevab yazılır. Her sevaba karşılık on misli verilir. Elif lam mîm, bir harftir demiyorum. Elif bir harf, lam bir harf, mîm bir harftir.'[802] Bu hadisi Tirmizî rivayet etmiş ve sahih olduğunu söylemiştir.
Diyorlar ki: Zira Osman bin Affân bir rekâtta Kur'an'ın tamamım okumuştur. Bu grup kendilerine delil olması bakımından çok okuma konusunda, pekçok seleften âsâr nakletmektedirler.
Bu konuda şöyle demek doğrudur: Tertîl üzere ve düşünerek okuma sevabının değeri daha büyük ve daha yüksektir. Çok okumanın sevabı ise daha çok sayıdadır. Birincisi, büyük bir mücevheri sadaka olarak veren yahut fiyatı gerçekten pahalı olan bir köle âzâd eden kimsenin haline benzer. İkincisi ise, çok sayıda dirhem sadaka veren yahut fiyatı ucuz olan birkaç köle âzâd edenin halini andırır. Sahih-i Buharî'de nakledilir ki; Ka-tâde şöyle demiştir: Enes'e, Hz. Peygamber'in (s.a.) kıraatini sordum: "Med ile, uzatarak okurdu" cevabını verdi.[803]
Şu'be der ki: Ebu Cemre bize şu olayı anlattı: İbn Abbas'a dedim ki: "Ben çok hızlı okuyan bir adamım. Bazan Kur'an'ı bir gecede bir-iki kere okuduğum olur." Bunun üzerine İbn Abbas şunları söyledi: "Bence bir tek sûre okumam senin yaptığın gibi yapmaktan çok daha iyidir. İlle de öyle yapacaksan kulaklarının işiteceği, kalbinin belleyeceği bir şekilde oku."
İbrahim (Nehaî) der ki: Alkame, İbn Mes'ûd'a okudu. Sesi güzeldi. İbn Mes'ûd ona: "Anam, babam yoluna feda! Tertîl üzere oku. Zira böyle okumak, Kur'an'ın süsüdür" dedi.
İbn Mes'ud diyor ki: Kur'an'ı, şiir gibi manalarını düşünmeden hızlıca okumayın. Âdi hurmanın salkımından ağır ağır düşmesi gibi de dağıtmayın. İnsanı hayran bırakan güzelliklerinde durun düşünün. Onunla kalbleri coşturun. Hiç birinizin düşüncesi sûreyi sona erdirmek olmasın.
Yine Abdullah b. Mes'ud der ki: Allah'ın "ey iman edenler!" dediğim işittiğinde, kulağını derhal ona ver. Çünkü o söz, ya sana yapman emredilen bir hayırdır, ya da kaçınman gereken bir serdir.
Abdurrahman b. Ebî Leylâ diyor ki: Yanıma bir kadın girdi. Ben Hûd sûresini okuyordum. Kadın bu durumu görünce: "Hûd sûresi böyle mi okunur?! Vallahi ben altı aydır bu sûredeyim, daha onu okuyup bitireme-dim." dedi.
Allah Rasûlü (s.a.) gece namazında bazan gizli bazan açıktan okur, bazan kıyamı uzatır, bazan kısa tutardı. Vitir namazını çoğunlukla gecenin sonunda, bazan başında, bazan da ortasında kılardı. [804]
[799] Ahmed, Müsned, 6/302; Tirmizî, 2928; Ebu Davud, 4001; Hâkim, Müstedrek, 2/232. Hâkim sahih saymış,
Zehebî de ona katılmıştır. Söyledikleri gibidir.
[800] Yukarıda geçti. Bk. dipnot: 35.
[801] Buharı, 13/447; Müslim, 797; Ebu Davud, 4829; Tirmizî, 2869; Nesâî, 8/125; İbn Mâce, 214; Ahmed, Müsned, 4/397.
[802] Tirmizî (2912) hasen olduğunu söylemiş; Hâkim, sahih saymış ve Zehebî ona katılmış^ | tır. Hadis onların dediği gibidir.
[803] Buharî, 66/29; Nesâî, 2/179; tbn Mâce, 1353; Ahmed, 3/127, 198.
[804] İbn Kayyim el-Cevziyye, Za’du’l-Mead, İklim Yayınları: 1/312-314.