sidretül münteha
Mon 13 June 2011, 01:52 pm GMT +0200
Hulefâ-Î Râşîdîn Devri
Hulefâ-i râşidîn devrinde durum pek değişmemişti. Bu devrin halîfeleri de asr-ı saadetteki sahabe kardeşleri gibi hadîslerin şifahî rivayetine önem. veriyorlar, yazılmasına muhalefet ediyorlardı. Nitekim Hz. Ebû Bekir (r.a.), Önce bâzı hadîsleri toplamış, sonra da onları yakmıştı. [117] Diğer taraftan Hz. Ömer, hadîslerin tedvinine karar verdikten sonra bu karardan caymıştı. '"Urve b. Zubevr'den rivayet edildiğine göre Ömer b. Hattâb hadîslerin yazılmasını arzu ederek bu mevzuda ashâb-ı kiram ile istişare etti. Onlar bu görüşe katıldılar. Hz. Ömer yine de mütereddid olduğu için bir ay süren bir istişarede bulundu. Nihayet birgün kat(î kararını vermiş olarak dedi ki, "bildiğiniz gibi sünnetin yazılması meselesini sizlere arzetmiştim, sonra düşündüm ve şu karara vardım: Sizden önce ehl-i kitaptan bâzıları Allah'ın Kitâb'ından başka şeyler yazmışlar ve onlara ehemmiyet vererek Kitâbullâh'ı bîr tarafa bırakmışlardı. Allah'a yemin ederim ki, ben O'nun Kitâb'mı bir şey ile asla karıştırmam" ve bu sûretlf hadîsleri yazmaktan vazgeçti.[118]
Hulafâ-i râşidîn, sâdece hadîslerin yazılması işinde sıkı davranmakla kalmadılar, hatta rivayet hususunda bile son derece titizlik gösterdiler. Hz. Ebû Bekir, ancak Muğîre b. Şu'bc ve Muhammed b. Mcslcme'nin Rasûlullâh (s.a.v.)'m nineye mirasın verdiğini söylemeleri üzerine bunu tatbik etti. [119]Hz. Ömer, istîzân hadîsini rivayet eden Ebû Mûsâ'l-Eş'arî'ye müsamaha göstermemiş, aksine bu hadîsi Hz. Peygambcr'den duyduğuna dâir ashâbdan bir şahit göstermediği takdirde işkence yapacağını söyleyerek, bu hususta bir delil getirmezsen elimden çekeceğin var[120] diye tehdît etmişti.
Bilâhare Hz. Ebû Bekir ve Hz. Ömer'in hadîs yazdıklarını ve başkalarını buna teşvik ettiklerini, [121] onların devirlerinde yaşamış olan büyük ashâbdan bir çoğunun da aynı şekilde hadîslerin yazılmasını tavsiye, hatta açık açık emrettiklerini gördüğümüz zaman, bahsi geçen bu şiddetin sebebini daha iyi anlıyoruz. Ismâîl b. İbrahim b. 'Uleyye el-Basrî (v. 2oo)'nin de söylediği gibi, sahabenin "eski kavimlerin çeşitli kitaplara sahip olmaları, onları daha çok sevdikleri İçin de Allah'ın Kitâb'mı bir tarafa bırakmaları sebebiyle hadîsleri yazmaktan çekindiklerini[122] öğrenmiş olduk. Hatîbu'l-Bağdâdî de şöyle söylemektedir:
"İlk asırda yaşamış olanların hadîsleri yazmaktan çekinmeleri, Allah'ın Kitâb'ina bir diğer kitabı eş tutmamak veya Kur'ân'dan baş-kasıyle meşgul olmamak içindi.[123][/size]
[117] Tezkjratu'l-huffâz, c. I, s. 5.
[118] Takyîdu'l-'ilm s. 50. Ayrıca bk. uâmru beyâni'l-'ilm, c. I, s. 64; Tabakâtu. İbni Sacd, c. IIÎ/i, s. 206; Mutteki'l-Hindi, Kcnzu'I-'ummâl, c. V, s. 239.
[119] Abdulvchhâb Abdullatîf, el-Muhtasar fî 'ilm-i ricâlİ'l-eser, s. 79.
[120] Sahîhu Müslim, c. VI, ;. 177. Ebû Musa'nın bu hadîsi Hz. Peygamber'den duyduğuna dair Ebû Sa'îdi'î-Hudrî şahadette buku:,auştur.
[121] Meselâ: bk. Suyûtî, Cem'u'I-cevâmi', Zahiriye nüshası, hadîs nr. 196. v. (o3 b; Rasûlullâh (s.a.v.)'m müslümanlara farz kıldığı sadaka farizası hususundaki emrini muhtevi Hz. Ebû Bekr'İn Enes'e yazdığı mektup; ayrıca bk. Hâkim, Mustedrek, c. I, s. 106; Câmi'u bcyânî'l-'ilm, c. I, s. 72; Râmahurmuzî, el-Muhaddisu'1-fâsıl,
Zahiriye nüshası, hadis nr. 4.00'dc Ömer b. Hattâb'm " sözü mevcuttur. Aynı şekilde Ali b. Ebî Tâlib de hadîslerin yazılmasını teşvik etmiştir. Onun " süzü, birçok sahabe tarafmdan bilinmektedir. Bk. Takyîdu'l-'ilm, s. 90; Emîn 'Amili, Ma'âdinu'l-Cevher, Dimeşk, 1347.
[122] Takyîdu'l-'ilm s s. 57; kış. Tezkiratu'l-huffâz, c I} s. 296.
[123] Aynı eser, s, 57.
Dr. Subhi es-Sâlih, Hadis İlimleri ve Hadîs Istılahları, Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları: 30-32.