neslinur
Tue 13 July 2010, 01:33 am GMT +0200
3. Hükmî Ve Hakikî Akrabalık
Ailenin iki asıl unsuru olan anne ve babanın aile içerisindeki yeri ve pozisyonlarım ana hatlarıyla Kur'ân'a göre tesbîtten sonra, gerek bâzı teferruata geçmek ve gerekse diğer ferdlerin durumlarını da belirtmek gerekecektir. Ancak, buna geçmezden önce, Kur'ân'ın ehemmiyet vererek, âyetlerinde yer verdiği bir hususa nazar-ı dikkatleri çekmemiz gerekecektir: "Hükmî ve hakikî akrabalık'lar. Yâni bizzat kana dayanan "hakikî akrabalık" bağı. Her iki bağa da her cemiyette, her devirde fiilen rastlanmaktadır. Acaba Kur'ân'm bu mes'eledeki tavrı nedir?
İslâm dini, insanlar arasında içtimaî bağları arttırıp kuvvetlendirmek maksadıyla vazedilmiş olan bir kısım sun'î ve hükmî akrabalık müesseselerine temelde karşı çıkmaz. Bilâkis taraftar olur. Bu sebeple İslâm beldelerinde, hâlen, kan bağına dayanmayan çok farklı akrabalık bağlarına, yakınlık telâkkilerine rastlanır: kirvelik, sağdıçlık, hısımlık, âhiret kardeşliği gibi.
Kan bağına dayanmayan akrabalık müesseselerine câhiliyye devri Araplarında da rastlanmaktadır. Evlât edinme, ataka, müvâlât, civar[29] gibi müesseseler bunlardandır.
Bu müesseseleri bidayette aynen benimseyen Hz. Peygamber (a.s.m.) İslâm'ın kuvvetlenmesinde bunlardan istifâde cihetine de gitmiştir. Nitekim, hicreti müteakip vazedilen muâhât (kardeşleşme) müessesesi bunun en güzel örneğidir.
Hz. Peygamber (a.s.m.) bilhassa Mekke'den hicret eden muhacirler ile, Medineli ensâr arasında kardeşleşme te'sis ederek her Mekkeliye bir Medineliyi kardeş ilân etmişti. Bu kardeşlik bağına o kadar fazla ehemmiyet ve ciddiyet kazandırmıştı ki, ölüm hâlinde birbirlerine vâris olabiliyorlardı.[30]
Kur'ân-ı Kerîmdeki:"înananlar kardeştir” hükmü de inananlar arasında te'sis edilmiş bulunan bir hükmî akrabalıktan başka bir şey değildir.
İşte gerek câhiliyye devrinden intikal eden, gerek Hz. Peygamber'in (a.s.m.) te'sîs ettiği ve gerekse vahiy yolüyla te'sîs edilmiş olan "hükmî akrabalıkların Kur'ân-ı Kerimde tanzîm edilerek bâzı esaslara bağlandığına, mîras, evlenme gibi mühim mevzularda "kan"a ve "akîde"ye dayanan bağların te'sîs ettiği "hakikî" yakınlıklarla, insanların telâkki ve kararlarına dayanan bağların te'sîs ettiği "hükmî" yakınlıkların tefrik edildiğine şahit olmaktayız:
"(Kan sebebiyle} akraba olanlar, miras hususunda, Allah'ın Kitabı'nda birbirlerine, mü'minler ve muhacirlerden daha yakındırlar"[31] mealindeki âyet, bu mevzûdaki vahiylerden biridir.
Kur'ân-ı Kerîmde ehemmiyetlerine binâen "usûl"e giren yakınların "hakikî" olanlarının bizzat tavsîf edilerek "hükmî" olanlardan tefrik edildiğini görürüz:[32]
Ailenin iki asıl unsuru olan anne ve babanın aile içerisindeki yeri ve pozisyonlarım ana hatlarıyla Kur'ân'a göre tesbîtten sonra, gerek bâzı teferruata geçmek ve gerekse diğer ferdlerin durumlarını da belirtmek gerekecektir. Ancak, buna geçmezden önce, Kur'ân'ın ehemmiyet vererek, âyetlerinde yer verdiği bir hususa nazar-ı dikkatleri çekmemiz gerekecektir: "Hükmî ve hakikî akrabalık'lar. Yâni bizzat kana dayanan "hakikî akrabalık" bağı. Her iki bağa da her cemiyette, her devirde fiilen rastlanmaktadır. Acaba Kur'ân'm bu mes'eledeki tavrı nedir?
İslâm dini, insanlar arasında içtimaî bağları arttırıp kuvvetlendirmek maksadıyla vazedilmiş olan bir kısım sun'î ve hükmî akrabalık müesseselerine temelde karşı çıkmaz. Bilâkis taraftar olur. Bu sebeple İslâm beldelerinde, hâlen, kan bağına dayanmayan çok farklı akrabalık bağlarına, yakınlık telâkkilerine rastlanır: kirvelik, sağdıçlık, hısımlık, âhiret kardeşliği gibi.
Kan bağına dayanmayan akrabalık müesseselerine câhiliyye devri Araplarında da rastlanmaktadır. Evlât edinme, ataka, müvâlât, civar[29] gibi müesseseler bunlardandır.
Bu müesseseleri bidayette aynen benimseyen Hz. Peygamber (a.s.m.) İslâm'ın kuvvetlenmesinde bunlardan istifâde cihetine de gitmiştir. Nitekim, hicreti müteakip vazedilen muâhât (kardeşleşme) müessesesi bunun en güzel örneğidir.
Hz. Peygamber (a.s.m.) bilhassa Mekke'den hicret eden muhacirler ile, Medineli ensâr arasında kardeşleşme te'sis ederek her Mekkeliye bir Medineliyi kardeş ilân etmişti. Bu kardeşlik bağına o kadar fazla ehemmiyet ve ciddiyet kazandırmıştı ki, ölüm hâlinde birbirlerine vâris olabiliyorlardı.[30]
Kur'ân-ı Kerîmdeki:"înananlar kardeştir” hükmü de inananlar arasında te'sis edilmiş bulunan bir hükmî akrabalıktan başka bir şey değildir.
İşte gerek câhiliyye devrinden intikal eden, gerek Hz. Peygamber'in (a.s.m.) te'sîs ettiği ve gerekse vahiy yolüyla te'sîs edilmiş olan "hükmî akrabalıkların Kur'ân-ı Kerimde tanzîm edilerek bâzı esaslara bağlandığına, mîras, evlenme gibi mühim mevzularda "kan"a ve "akîde"ye dayanan bağların te'sîs ettiği "hakikî" yakınlıklarla, insanların telâkki ve kararlarına dayanan bağların te'sîs ettiği "hükmî" yakınlıkların tefrik edildiğine şahit olmaktayız:
"(Kan sebebiyle} akraba olanlar, miras hususunda, Allah'ın Kitabı'nda birbirlerine, mü'minler ve muhacirlerden daha yakındırlar"[31] mealindeki âyet, bu mevzûdaki vahiylerden biridir.
Kur'ân-ı Kerîmde ehemmiyetlerine binâen "usûl"e giren yakınların "hakikî" olanlarının bizzat tavsîf edilerek "hükmî" olanlardan tefrik edildiğini görürüz:[32]