Hayırlar Konusunda Orta Yolu Tutmak

Orta yol (iktisad) iki derece arasında bir derece, iki konum arasında bir konumdur.

Maslahatlar konusunda üç konum söz konusudur: Maslahatları elde et­me konusunda normalin altında kalmak, maslahatları elde etme konusunda smırı aşmak, bu iki konum arasında orta yolu tutmak. Yüce Allah şöyle buyurmaktadır: "Eli sıkı olma; büsbütün eli açık da olma. Sonra kınanır, (kay­bettiklerinin) hasretini çeker durursun"[20], "(O kullar), harcadıklarında ne is­raf ne de cimrilik ederler; ikisi arasında orta bir yol tutarlar".[21]

Huzeyfe (r.a.) şöyle demiştir: "İyilik, iki kötülük arasındadır". Bunun an­lamı şudur: Bir şeyin normalin altında olması ve normalden aşırı olması kö­tülüktür. İyilik, aşın ile az arasında orta olandır.

İşlerin en hayırlısı orta olanıdır. însan hayır ve taatler konusunda ancak devam etmeye gücünün yeteceği, usanma ve bıkmaya yol açmayan şeyleri yüklenmelidir. Hz. Peygamber (s.a.v.) gece namazı hakkında şöyle buyur­muştur: "Sizden biri, istekli olduğunda namaz kılsın, tembellik veya gevşek­lik hissettiğinde otursun" veya "uyusun".[22]

Gücünün yetmeyeceği ibadetleri yapmaya kalkışan kişi Allah'a ibadet et­mekten nefret etmeye sebep olur. Gücünün yettiğinden daha azını yapan ise Allah'ın teşvik edip yönlendirdiğinden alması gereken payı kaybetmiş olur.

Hz. Peygamber (s.a.v.) dinde aşırıya gitmeyi yasaklayarak: "Aşırı giden­ler (ince eleyip sık dokuyanlar) helak oldu"[23] buyurmuştur. Yine o (s.a.v.) Ab­dullah b. Amr'ın (r.a.) geceleyin namaza gündüz oruca devam etmesini ve kadınlarla evlenmeyi terketmesini hoş karşılamamış, ona 'İlenim sünnetim­den yüz mü çeviriyorsun?" demiş, Abdullah "aksine sünnetine uymaya ça­lışıyorum" diye cevap verdiğinde "öyleyse bil ki ben bazen oruç tutarım, ba­zen tutmam, kadınlarla da evlenirim. Benim sünnetimden yüz çeviren ben­den değildir" buyurmuştur.[24]

Osman b. Maz'un ve arkadaşları gündüzleri sürekli oruç tutmaya, gece­leri namaz kılmaya ve kadınlardan uzak durmaya karar vermişlerdi. Onlar ibadet olduğu zannıyla gündüzleri yeme-içmeyi, geceleri de uyumayı kendi­lerine haram etmişlerdi. Yüce Allah onların bu hareketini yasakladı. Çünkü bu dinde bir aşırılık olup, O'nun (c.c.) koyduğu hükmü aşmaktı. Bu sebeple Allah şöyle buyurdu: "Ey iman edenler! Allah'ın size helal kıldığı iyi ve te­miz şeyleri (siz kendinize) haram kılmayın ve sınırı aşmayın. Allah sınırı aşanları sevmez".[25]

Bu ayetin açılımı şu şekildedir: "Yeme, içme, uyuma, evlenme konuların­da Yüce Allah'ın size helal kıldığı şeyleri yapmayı kendinize haram kılma­yın. Kendinizi hadımlaştırmak suretiyle sınırı aşmayın. Yüce Allah hadımlık yaparak sınırı aşanları sevmez" veya "Hadımlaştırma vb. yollarla sınırı aşan­ları sevmez".

Bazı müfessirler bu ayeti şu şekilde yorumlamışlardır: Yüklendiğiniz şey­lerde aşırıya kaçmayın. Yani orta yolu bırakıp israfa kaçmayın. Yukarıda belirtilen kişiler Yüce Allah'a kendilerini sevdirmek için bu fiilleri yapmayı ka­rarlaştırmışlardı. Allah onlara çizdiği sının ve dinî konularda belirlediği or­ta yolu aşanları sevmediğini bildirdi.


[20] İsra,29

[21] Furkan, 67

[22] Buhari, Teheccüd, 3, 36; Müslim, Salâti'l-müsafirin, 1, 541, 542

[23] Müslim, ilim, 4, 2055

[24] Buhari, Savm, 4, 218; Müslim, Nehy an savmi'd-dehr, 2, 812

[25] Mâide, 87

Selamun Aleykum Mevlam iktisatli kullarindan eylesin inşaallah