- Hatırların Taksimi Ve İsimlerinin Açıklaması

Adsense kodları


Hatırların Taksimi Ve İsimlerinin Açıklaması

Smf Seo Versiyon , -- Seo entegre sistem.

Array
armi
Tue 29 December 2009, 04:59 pm GMT +0200
Hatırların Taksimi Ve İsimlerinin Açıklaması

Hatırların toptan olarak isimlendirilme sine baktığımızda kalpten iyi istikamette geçen hatırlara ´İlham´, kötü istikamette geçen ha­tırlara da (Visvas=Vesvese´, korku ve endişeler babında geçen hatır­lara ´Hisas´, iyiliği takdir ve ona ümitlenme istikametinde geçen hatırlara ´Niyet´, mubah işleri tasarlamak, onlar için umutlanma şeklinde geçen hatırlara ´Emel ve Ümniye=Umuntu´, ahireti, cen­net ve cehennemi hatırlama babında geçen hatırlara ´Tezkîr ve Tef-kîr=Hatırlama ve düşünme´, gaybın ayne´l-yakin olarak temaşa edilmesi meyanmda geçen hatırlara ´Müşahede´, kişinin geçim, iş­lerini çekip çevirme babında geçirdiği hatırlara ´Hemm=Tasa´, alış­kanlıklar ve şehvetlerin dürtülerinin tahrikiyle doğan hatırlara da ´Lemem=Küçük günahlar denildiğini görüyoruz.

Bunların tamamına birden ´Havâtır=Hatırlar´ yani akla, hatıra gelen şeyler denilmiştir. Çünkü bunlar, esas olarak nefsin tahriki, şeytanın hasetle telkini veya meleğin fısıltısı gibi hususlardan uzak olmazlar.

Kalbe tesir eden gayb hazinelerinden doğan hatırların tertib ve sıralamasın baktığımız zaman, altı esasta toplandıklarını ve bun­lardan üçünün hoşgörülebilir, üçünün de talep edilir olduklarını görürüz. Bunlar, izhar edilen şeyin sınırlarını teşkil ederler.

Bu esasların ilki Himmet´tir. Himmet, bir şey hakkında nefsin vesvesesinden ortaya çıkan şeydir. Kulun hisleri vasıtasıyla şimşek gibi karşı karşıya kaldığı durumdur.

Kul, bunu zikir ile savarsa yokolup gider. Eğer gaflete dalarak başıboş bırakırsa kul için tehlikeli olabilir. Çünkü bu, şeytanın süs­leyeceği bir hatırdır. Kul bu hatırı reddederse kaybolup gidecektir. Eğer ondan yüz çevirirse, o vakit güçlenerek vesvese halini alabile­cektir.

Vesvese, nefsin şeytan ile konuşmaya ve onu dinlemeye başla­ması halidir. Şayet kul bu vesveseyi Allah Teala´mn zikriyle dışlar­sa şeytan gizlenecek nefs de zikre meyledecektir. Bu üçü Allah Te­ala´mn merhameti sayesinde hoşgörülecek ve kul, bunlardan dola­yı hesaba çekilmeyecektir.

Kul, nefsin şeytanla konuşmasına müsaade eder, nefs de onun­la konuşma ve onu dinleme işini uzatırsa, o zaman vesvese güçle­necek ve niyet halini alacaktır. Eğer kul, bu niyeti hayırlı bir niyet ile değiştirirse istiğfarda bulunup tevbe etmesi gerekir.

Aksi halde bu niyet daha da gelişip güçlenecek ve bir ´Akit´ ya­ni ısrarlı karar halini alacaktır. Eğer bu akdi tevbe ile bozarsa bo­zulmuş olur.

Eğer tevbe etmezse o vakit akit daha da güçlenecek ve azim ha­lini alacaktır ki bu da fiilin ifasına yönelme halidir. Kalbi ameller­den olan bu üç hal, kul açısından ahiret hesabına maruz bıraktıra­cak hallerdir.

Kul, bu amellerinden dolayı mesul tutulacaktır. Eğer son safha­da Allah Teala kulun yardımına yetişmezse, o zaman azim daha da sağlamlaşarak fiili talep ve gayret sarfetme noktasına ulaşacaktır. Neticede gayb ve melekut hazinelerinde varolan bir fikir, buradan çıkarak uzuvlar tarafından icra edilen bir işe dönüşerek mülk ve şehadet aleminin hazineleri arasındaki bedenin fiillerinden biri haline gelecektir.

Bu işlerin de bir kısmı iyilik, bir kısmı ise kötülük dairesinde ifa edilecektir. Bunlar arasında iyilik babından görülenler; himmet, niyet ve azim gibi derecelerinde bulunabilirler ki bunlar ´Niyetler´ dairesinde değerlendirilerek kul için ilahi irade nezdinde hasenat arasında görülür ve buna göre sevaplanırlar.

Kalbi ameller arasında niyet, akit ve azim merhalesinde olanlar da kul için sorgu sebebi ve günah kazanma vesilesi olurlar. Güna­ha ve kötü amellere dönük olarak teşekkül etmiş bu nevi niyet ve akitler, kulun mesul tutulacağı kötülüklerdendir. Nefs için hiçbir şey, şeytan kadar dost ve uyumlu bir yoldaş olamaz.

Allah Teala da vesvese babında o ikisini birlikte zikretmiştir
: "O sinsi vesvesecinin şerrinden..". (Nas/4); "Ve nefsinin verdiği vesve­seyi biliriz". (Kaf/16) Allah Teala´nm yarattığı bütün varlıkların bir benzeri, bir de zıddı vardır. Nefsin benzeri şeytan, her ikisinin zıd­dı ise ruhtur. Uzuvlardan sadır olan ameller Taat ve Masiyet türle­riyle sevap ve ağırlık bakımından herşeyden daha ağır ve fazladır­lar. Zira her iki tür amel de ya Tevhid şehadetinin, ya da şüphe, kü­für ve itikadi bidatların etkisiyle bedenden sadır olurlar.[67]


Başka Bir Beyan Ve Açıklama:



Bir de kalpte günah ve masiyete yönelik belirip kaybolan tahrikler vardır. Belirdikten bir müddet sonra değişiveren bu hisler, şeytandan kaynaklanan dürtmelerdir. Kalpte kalıcı, devamlı veya uzun ömürlü olarak varolan heva ve sıkıntı gibi haller ise, nefs-i emmare´den sadır olan hallerdir. Nefs bunları, ya tabiatı icabı veya kötü alışkanlığı ge­reği ister. Kulun günah işleme istikametinde kalbine doğan istek ve bundan duyduğu hoşnutsuzluğa gelince, bunların ilkinin şeytandan kaynaklandığım, ikincinin ise imandan sudur ettiğini görürüz. Aynı şekilde kulun bir günah ve masiyet için şevk ve istekle dolması, ar­dından da buna karşı kendini engellemesi hallerinden ilkinin nefs-ten, ikincinin ise melekten sadır olduğunu söyleyebiliriz.

Kulun, dünyanın akıbeti veya kendi halinin çekip çevrilmesine dair düşündükleri akıldan kaynaklanır. Korku, haya, vera´ gibi ahi-rete dair meselelerdeki halleri ise imandan sudur eder. Kalbin şa­hit olduğu, tazim, iclal, Allah Teala´dan çekinme ve yakınlık gibi haller ise Yakin´den sadır olur ki, imanın ziyadesi çerçevesinde de­ğerlendirilir. "İş tamamıyla O´na döner. Öyleyse O´na ibadet et ve O´na tevekkül et". (Hud/123) Allah Resulü de (sav) şöyle buyurmuş­tur: "Allahım, Sen´den Sana sığınırım"[68] Bunlar, sadece sınırların açıklaması, mekanın izharı ve ilmin teyidi içindir. Nitekim Allah Teala şöyle buyurmaktadır: "Biz herşeyi açık bir şekilde açıkladık". (İsra/12); "Andolsun ki ayetleri ilmeden bir kavim için açıkladık". (En´am/97)

Tevhid ve müşahedede tefekküre yer yoktur. İşarette ayanlık ol­madığı gibi kudret-i ilahide de hesaplama yoktur. Ama tafsile, ya­ni ayrıştırmaya ihtiyaç vardır. Ama bu tafsil, yani ayrıştırma ilmi, tevhidden yapılamaz. Tafsil,,sert lisana göre çokların arasını ayır­mak, tefrik etmektir. Çünkü ancak bu şekilde tarikler açığa çıkarı­lıp yollar aydınlatılır ve sülük sahipleri yollarını bilerek amel sa­hiplerinin tertibi yapılır. Allah Teala´nm şu buyruğu da bu şekilde tahakkuk etmiş olur: "Ta ki helak olan, açık bir delili gördükten sonra helak olsun. Sağ kalanlar da bu açık delilden sonra yaşasın". (Enfal/42) Allah Teala işinde mutlaka galib olandır.

Ulemadan bir zat, kulların amellerini tafsil edip bunları emir ve irade başlıkları altında tefrik etmiş ve şöyle demiştir: Kulların amelleri şu üç esas dışında kalamaz: Farz, fazilet ve masiyet. De­riz ki: Farz, Allah Teala´nm emri, muhabbeti ve iradesinin konu ol­duğu amellerdir. Bu üç esas farzlarda birarada bulunurlar.

Faziletler, yani nafileler ise Allah Teala´nm emriyle yapılmış ameller değildir. Çünkü O, bu amelleri farz kılmamış ve terkeden-leri cezalandırmamıştır. Ama bunlar da O´nun muhabbet ve irade­sine mazhar olan amellerdir. Çünkü Allah Teala bunları meşru ve mendub kılmıştır.

Masiyete gelince o da, Allah Teala´nm yasağı gereği yapılmayan amellerdendir. Çünkü O, bu gibi amelleri gönderdiği peygamberle­rin dilleriyle meşru kılmamıştır. Bunlarda Allah Teala´nm muhab­beti de mevcut değildir. O bunları, emretmediği ve mendub kılma­dığı için çirkin görmüştür. Ama bunlar da O´nun iradesiyle tahak­kuk ederler. Çünkü mevcudat aleminde hiçbir şey O´nun ilminin dı­şına çıkamadığı gibi hiçbir fiil de O´nun iradesi dışında cereyan edemez.

İrade ve Meşi´et, aynı manayı ifade eden kelimelerdir. Netice iti­barıyla kainatta hiçbir şey Allah Teala´nm ilmi haricinde kalmadı­ğı gibi hiçbir fiil de O´nun iradesi olmaksızın sadır olamaz. Allah, kulunun murad ettiği şeyi bilir. Bu, O´nun sabık ilminde mevcuttur. Yine O, bildiği şeyi murad da eder. Böylece O´nun iradesi, sa­bık ilmini açığa çıkarmış olur. Gayb ilmi de O´nun görülür iradesi­nin zuhuruyla açığa vurulmuş olur. O, gayb alemini de, kullar ta­rafından görülebilir olan şehadet alemini de bilendir. Gayb O´nun ilmi, şehadet ise malûmu ve bildirdiğidir. Malûm, ilme nasıl muha­lefet edebilir? Çünkü o, onun icrasından ibarettir. İrade de ilmi, halkın malumlarında yürürlüğe koyar. İşte bu da tevhidin farzıdır.

Hükümlerin tafsil ve açıklamasıyla helal ve haramın beyanı ba­bında nafileler emir dairesinin dışında kaldığı gibi masiyetler de muhabbet dairesinin dışında yeralırlar. Ancak hiçbir masiyet, O´nun iradesi dışında cereyan edemez. Allah Teala buyurdu ki: "Büyük kü­çük herşey yazılıdır". (Kamer/53) Allah Resulü de (sav) bu babda şöyle buyurmuştur: "Herşey kaza ve kader iledir. Acz ve zeka bile".[69]

Bir alimimiz Allah Teala´nm verme ve engellemesi noktasında vasıta teşkil eden iki arazı zikrettikten sonra emir ve irade arasın­da çok ince bir ayrım yapmıştır: Dostlarımızdan biri bana şöyle bir hadise nakletti: Bir defasında kendisine ´İblis´e, Adem´in önünde secde etmesinin emredildiği (Bakara/34) ayeti hakkında şu soru so­rulmuştu: Allah Teala, şeytandan bunu murad etti mi yoksa etme­di mi? O da şu cevabı vermişti: Hem etti, hem de etmedi. Yani şe^i olarak ve hükmünü izhar edip İblis´i mükellef kılma babında mu­rad etmişti. Ancak secdenin gerçekleşmesi ve olması noktasında murad etmemişti. Çünkü Allah Teala´nm murad ettiği bir şey ke­sinlikle gerçekleşir ve O´nun olmasını dilediği bir şey de muhakkak olurdu. O´nun fiil olarak tahakkuk etmesini dilediği fiil de mutlaka gerçekleşecektir. Bu meyanda O´nun şu buyruğuyla karşılaşmakta­yız: "Bir şey murad ettiğinde O´nun emri sadece ´Ol´ demektir he­men olur". (Yasin/82)

Burada İblis´in ona secde etme fiili gerçekleşmediğine göre, Al­lah Teala´nm bunu murad etmediği ortaya çıkmaktadır. Her iki emir birlikte, O´nun mükellef kılma ve kullukta bulunma iradesiy­le İblis´in secde etmemesini murad edişini ihtiva etmekteydi. Neti­ce itibarıyla İblis, ona secde etmeme iradesinden imtina etmeye güç yetiremediği için secde etmedi. Aynı İblis, mümin olmaktan im­tina etmeye de güç yetiremediği için mümin olarak kalmıştır.

Benzer bir durumu, Allah Teala´nm Adem´e (as) yönelik ağacın meyvasmdan yemeyi yasaklamasında görmekteyiz. Allah Teala bu yasağı koyarken onun meyvayı yemesini hem murad etmiş, hem de etmemiştir. Yani onun ağaçtan yemesini gerçekleşme ve olma bakı­mından murad etmiştir. Bu da yukarıdaki "Bir şey murad ettiğin­de O´nun emri sadece ´Ol´ demektir hemen olur". (Yasin/82) buyru­ğu gibidir. Ama öte taraftan bu fiilin gerçekleşmesini şe^i olarak ve emir bakımından murad etmemiştir. Çünkü ona bunu emretmedi­ği gibi meşru da görmemiştir. Şu halde her iki emir birlikte O´nun iradesini teşkil etmektedir.

Buna göre kulu Adem (as) hem emredilmiş, hem de mükellef kı­lınmış olmasına rağmen O´nun iradesi, yemesi istikametinde oldu­ğu için neticede iradesi tahakkuk etmiş ve yasak ağacın meyvasım yemiştir. Allah Teala´nm emrettiği ve murad ettiği şeylerin tamamı için aynı durum geçerlidir. Allah Teala, kulları için emir ve yasak­lar murad etmek suretiyle onların mükellef ve kul olmalarını mu­rad etmiştir. Ama O, bu emir ve yasaklara gönülden bağlı kalmak istemeyenler için bunların tahakkuk etmesini murad etmemiştir. Çünkü O, zatı hakkında "Bir şey murad ettiğinde O´nun emri sade­ce ´01´ demektir hemen olur". (Yasin/82) buyurmaktadır.

O, bir şeyin olmasını dilediğinde veya birşeyi oldurduğunda an­laşılan odur ki onun böyle olmasını murad etmiştir. O´nun emirle­ri günahkarlar tarafından tatbik edilmediği zaman da bilinmelidir ki Allah Teala bu kullarının o emirlere uymalarını dilememiştir. Çünkü dilemiş olsaydı, olması zaruri olurdu. Aynı durum yasakla­rı için de geçerlidir. Eğer O, bu yasakların çiğnenmesini dilememiş olsaydı, bütün kulları yasaklara karşı çekimser olurdu. Şu halde bir şeyin oluşu, Allah Teala´nm o istikametteki iradesinin varlığı­nın delilidir.

İlahi irade, emir ve yasak istikametinde olabilir. Bu emir ve ya­saklara saygılı omaları noktasında bütün kulları mükellef kılın­mıştır. Ama bu fiillere bağlılık kulların tamamında görülmemekte­dir. Çünkü O, kulların hepsinin emir ve yasaklara bağlı olmalarını murad etm. niştir. Eğer murad etmiş olsaydı, öyle olurdu. İşte kul­ların maruz oldukları imtihanın temel esası ve kulların imtihanla­rının neticelerini ortaya çıkarma iradesinin tezahürü budur. Allah Teala bir şeyi emrederken, onun zıddımn gerçekleşmesini murad edebilmektedir. Aynı şekilde bir şeyi yasaklarken de onun yapılma­sını murad etmiş olabilmektedir.

Ebu´l-Hasan (ra), emir ve hayır ilmi, imtihan ve zorlama mev­zularında bugün çoklarınca ulaşılamayan ve insanlar tarafından sorulmayan hakikatlara işaret etmişti. Ona göre, emir terk ile, ne-hiy yapmak ile tezahür edebilmekteydi. Allah Teala imtihanın ger­çekleşebilmesi için hükümleri izhar etmekte, kulların imtihana maruz kalabilmeleri için de uzuvları kendi iradesi istikametinde zorlamaktaydı.

Bu ilimde imamımız olan Hasan el-Basri (ra) ise, ondan daha Önce ilmin varlığına göre azap edilmesi ile, emirlere muhalefet se­bebiyle azap edilmesi hallerini birbirinden ayırmıştı.

Bu ayrımı yapma sebebi ise, bugün Mutezile´nin imamı olup geçmişte Hasan´m meclisini paylaşan ve ondan ayrılmalarına se­bep olan husus kendisine isnad edilen Amr b. Ubeyd´in zikrettiği bir görüşü duymuş olmasıydı. Amr şöyle demekteydi: Allah Teala birşey için önceden hüküm verip ardından onun için azapta bulun­maz. Hasan ona şunu söyledi: Vah senin fikrine! Allah Teala, kul­larına haklarında önceden verilmiş hükümlerden dolayı değil em­rine muhalefet ettikleri için azap edecektir. Bunun tefsiri şöyledir: Allah Teala kula münferiden hükmettiği, emir ve nehiy koymadığı bir hususta azap etmez. Çünkü böyle bir hususta kul için onu yap­ma veya şehvet duyma istikametinde bir müdahale isteği varetme-miştir. O´nun kulu hakkında hükmettiği hususlar onun kasıt ve şehvetle müdahil kılındığı hususlardır ki bundan dolayı da kula azap edecektir. Bunlar da nefsin kötülüğü ve halkın ifsadından iba­rettir. Nefs bir şeye sokulduğu zaman, onun şerrine çevrilir.

Ümmet, ´Maşaallah´ yani ´Allah´ın dilediği gibi olsun´ sözü üze­rinde müttefiktirler. İslâm ümmetine göre bunun manası, Allah di­lemedikçe hiçbir şeyin olmayacağıdır. Yine ümmet, ´La havle vela kuvvete illa billah´ sözü üzerinde de müttefiktir. Bu söz de, bazı şeylerle sınırlı olmayıp her şey için umumi olarak kullanılan bir sözdür. ´Havi´ kelimesi, sözlükte hareket manasına gelir. Araplar uzakta beliren ve bir insan olduğu gibi bir ağaç veya bir kaya da zannedilebilecek bir siluet için şöyle derlerdi: Ona dikkatle bakın eğer hareket ediyorsa (=havl), insandır. ´Kuvvet´ ise, hareketten sonra gelen sebat halidir. Sebat, Allah Teala´nm verdiği güçle fiilin zuhur etmesi için yaşanan sabır halinin başlangıcıdır. Allah Resu­lü (sav) bunu tefsir ederek şöyle buyurmuştur: "Allah Teala´ya kar­şı masiyette bulunmaktan O´nun ismeti dışında çeviren (=havl eden) yoktur. Allah Teala´ya itaatta da O´nun yardımı dışında kuv­vet verecek yoktur". Hükümler hakkındaki bu tafsilat ve açıklama­lar, ilmin zahiri, kaderin farzı, vahiy ve şeriatın muhtevasıdır.

Cebr yani zorlama hakkı, mülkün yegane sahibi ve Cebbar olan Allah Teala´ya aittir. O, kullarını dilediği gayeler için yarattığı gibi, dilediği ve murad ettiği şeylere de zorlayabilir. Onları dilediği şekil­de yarattığı gibi dilediği şekle de sokabilir. Hüküm, yüce, büyük, tek ve Kahhâr olan Allah Teala´ya aittir. O, kullarına dilediği şekilde baskı uygulayabilir ve onlar üzerinde dilediğim icra edebilir.

En büyük delil, en ezici izzet, en etkili irade ve sabık dileme; Rubûbiyet ve Cebrîlik vasıflan gereği O´nun hakkıdır. Kullara dü­şen ise kulluk vasfı gereği; teslimiyet, bağlanma ve itaat sergileye­rek gönüllü veya gönülsüz olarak O´nun rızası istikametinde gay­ret sarfetmektir. Malikiyet hakkının neticesi olarak Allah Teala sizleri azdırmayı dilerse bunu da yapar. "Eğer onlara azap etmek istersen (edersin), çünkü onlar Senin kullarındır". (Maide/118) Yol Allah´a götürüyorsa tutulur. Ama sapmış yollar da vardır. Allah di-leseydi hepinizi hidayete iletirdi. Önünde de, sonunda da emir Al­lah´ındır.[70]

[1] Buharı, Tefsir-i Suret-i 48/2; Nesa´î, Kıyamü´l-Ieyl/17; îbni Mâce, İkamet/200; İbni Han-bel, IV/251

[2] Buharı, İlim/10; Ebu Davûd, İlim/l; İbni Mâce, Mukaddime/17; Dârimî, Mukaddime/32; İbni Hanbel, V/196

[3] Tafsilat için b. Tirmizî, TaharefllO; îbni Mâce, Taharet/90.

[4] Benzer hadisler için b. Müslim, İlim/7; Ebu Davûd, Sünnet/5; İbni Hanbel, 1/386

[5] Müslim, Sıyam/159 Nikah/105; Tirmizî, Savm/63; İbni Mâce, Sıyam/47; Dârimî, Savm/31; îbni Hanbel, 11/242, 507

[6] Buharî, Tevhid/22; Müslim, İman/288; Tirmizî, Tefsir-i Suret-i 33/9, 10, 11; İbni Hanbel, VI/241, 266

[7] Ebû Tâlib el-Mekkî, Kûtu’l-Kulûb (Kalplerin Azığı), İz Yayıncılık: 1/ 305-324.

[8] Bu manadaki hadisler için b. Buharî, Ahkam/21 Bed´ü´l-halk/11 ftikfill, 12; Ebu Davûd, Savm/78 Sünnet/17 Edeb/81; İbni Mâce, Sıyam/65; Dârimi, Rikak/66; îbni Hanbel, III/156, 285, 309 VI/337

[9] İbni Hanbel, 111/17

[10] İbni Hanbel, 11/212 IV/158 V/259.

[11] Tirmizî, İman/8; İbni Hanbel, V/221, 226, 227

[12] İbni Hanbel, III/198

[13] Buharî, Cihad/112, 156 Temenni/S; Müslim, Cihad/20; Ebu Davûd, Cihad/89; Tirmizî, Da´avat/84, 101, 128; İbni Mâce, Dua/5; Dârimî, Siyer/6; İbni Hanbel, 1/4, 11

[14] İbni Mâce, Et´ime/50; Tirmizî, Et´ime/37

[15] İbni Mâce, İkamet/174

[16] Benzer hadisler için b. Buharı, Rikak/23; Müslim, Zühd/5O; Tirmizî, Zühd/10; İbni Mâce, Fiten/12; Muvatta´, Kelam/6; İbni Hanbel, 11/221, 297, 334, 355, 402 523

[17] Tirmizî, Zühd/11

[18] İbni Hanbel, VI/126, 207

[19] Ebu Davûd, Edeb/35; Tirmizî, Kıyamet/51; İbni Hanbel, VT/189

[20] Benzer hadisler için b. Tirmizî, Birr/23; Dârimî, Rikak/6; Muvatta´, Kelam/10; İbni Han­bel, 11/384, 386

[21] Tirmizî, Zühd/63.

[22] Ebû Tâlib el-Mekkî, Kûtu’l-Kulûb (Kalplerin Azığı), İz Yayıncılık: 1/ 325-341.

[23] Ebû Tâlib el-Mekkî, Kûtu’l-Kulûb (Kalplerin Azığı), İz Yayıncılık: 1/

[24] Ebû Tâlib el-Mekkî, Kûtu’l-Kulûb (Kalplerin Azığı), İz Yayıncılık: 1/ 342-346.

[25] Ebû Tâlib el-Mekkî, Kûtu’l-Kulûb (Kalplerin Azığı), İz Yayıncılık: 1/ 346-352.

[26] Buharı, Tefsir-i Suret-i 31/2 İman/37; Müslim, İman/57; Ebtı Davûd, Sünnet/16; Tirmizî, İman/4; İbni Mâce, Mukaddime/9; İbrıi Hânbel, 1/27, 51, 53, 319.

[27] Ebû Tâlib el-Mekkî, Kûtu’l-Kulûb (Kalplerin Azığı), İz Yayıncılık: 1/ 352-355.

[28] Müslim, Birr/56, 57; Dârimî, Siyer/72; İbni Hanbel, 11/92, 106, 136, 137, 156, 159, 191,195, 431 IÎI/323.

[29] Bu manadaki hadisler için b. Müslim, Zühd/37; Tinnizî, Zühd/37; İbni Hanbel, 11/196 III/324

[30] Ehu Davûd, Edeb/25, 98; İbni Hanbel, 11/432, 446, 453, 481, 484.

[31] Bu manada bir hadis için b. İbni Hanbel, 111/61

[32] Ebû Tâlib el-Mekkî, Kûtu’l-Kulûb (Kalplerin Azığı), İz Yayıncılık: 1/ 355-362.

[33] Tirmizî, Zühd/59

[34] Buharı, Kader/5 Rikak/33; Tirmizî, Kader/4; İbni Hanbel, V/335.

[35] Ebû Tâlib el-Mekkî, Kûtu’l-Kulûb (Kalplerin Azığı), İz Yayıncılık: 1/ 362-366.

[36] Ebu Davûd, Edeb/116; İbni Hanbel, V/194 VI/450

[37] Ebû Tâlib el-Mekkî, Kûtu’l-Kulûb (Kalplerin Azığı), İz Yayıncılık: 1/ 366-369.

[38] Ebû Tâlib el-Mekkî, Kûtu’l-Kulûb (Kalplerin Azığı), İz Yayıncılık: 1/ 369-373.

[39] Ebû Tâlib el-Mekkî, Kûtu’l-Kulûb (Kalplerin Azığı), İz Yayıncılık: 1/ 374-384.

[40] Bu manada hadisler için b. Nesa´î, Cihad/19; ibni Hanbel, III/483.

[41] tbni Hanbel, IV/216.

[42] İbni Mâce, Taharet/48; ibni Hanbel, V/136

[43] Buharı, Ahkam/21 İ´tikaf/ll, 12; Ebu Davûd, Savm/78 Sünnet/17 Edeb/81; îbni Mâce, Sı-yam/65; Dârimî, Rikak/66; tbni Hanbel, III/156, 285, 309 VI/337.

[44] Müslim, Münafikun/69, 70; Tirmizî, RadaV17; Nesa´î, Nisa/4; Dârimî, Rikak/25, 66; İbni Hanbel, 1/257, 397, 401, 460 m/309

[45] Bu manada bir hadis için b. Tirmizî, Tefsir-i Suret-i 2/25

[46] Bu manada hadisler için b. Tirmizî, Tefsir-i Suret-i 4/6; İbni Mâce, Zühd/29; İbni Hanbel, 11/297 III/495.

[47] tbni Hanbel, 111/17

[48] İbni Hanbel, IIT/17

[49] Dârimî, Buyu´/2; îbni Hanbel, IV/227, 228.

[50] İbni Hanbel, IV/228.

[51] Bu manada bir hadis için b. îbni Hanbel, 1/215, 271.

[52] Buharî, Mevakit/28, 29; Müslim, Mesacid/161, 165; Ebu Davûd, Salat/152; Tirmizv, Sa-lat/23, 197 Cıım´a/25; Nesa´î, Mevakit/11, 28 Cum´a/41; Dârimî, Salat/22; Muvatta´, Cum´a/13, 15; İbni Hanbel, 11/241, 254, 265, 271, 280, 376.

[53] Ebu Davûd, İlim/l; Tirmizî, îlim/19; İbni Mâce, Mukaddime/17; Dârimî, Mukaddime/29; İbni Hanbel, V/196.

[54] ibni Mâce, Züh.d/24

[55] İbni Hanbel, IV/403.

[56] İbni Hanbel, 11/175 IV/44 V/151, 155

[57] Buharı, Vudu´/lO; Müslim, FezaİIu´s-sahabe/138; İbnİ Hanbel, 1/266, 314, 328

[58] Tirmizî, Tefeir-i Suret-i 15/6

[59] Tirmizî, Dua/128

[60] Buharî, İman/37; Müslim, îman/57; Ebu Davûd, Sünnet/16; Tirmizî, İman/4; İbni Mâce, Mukaddime/9; İbni Hanbel, 1/27 51 53, 3X9 11/107, 426 IV/129, 164.

[61] Buharı, Fezailu´s-sahabe/6

[62] Buharı, Eyman/3 Kader/14 Tevhid/11; Tinnizî, Nüzur/13; Nesa´î, Eyman/1, 2; İbni Mâce, Kefarat/1; Dârimî, Nüzur/12; Muvatta´, Nüzur/15; İbni Hanbel, 11/26, 67.

[63] Tirmizî, Kader/7 Da´avat/89, 124; İbni Mâce, Dua/2; İbni Hanbel, IV/182, 418 VI/91, 251, 294, 302, 315

[64] İbni Hanbel, IV/182 VI/91

[65] İbni Hanbel, IV/419.

[66] Bu manadaki hadisler için b. Buharî, Kader/2; Tirmizî, İman/18; Ibni Mâce, Mukaddime/10; îbni Hanbel, H/176, 197

Ebû Tâlib el-Mekkî, Kûtu’l-Kulûb (Kalplerin Azığı), İz Yayıncılık: 1/385-428.

[67] Ebû Tâlib el-Mekkî, Kûtu’l-Kulûb (Kalplerin Azığı), İz Yayıncılık: 1/428-430.

[68] Müslim, Salat/222; Ebu Davûd, Salat/148 Vitr/5; Tirmizî, Da´avatf 112; Nesa´î, Taha­ret/119 Sehv/89; İbni Mâce, Dua/3; İbni Hanbel, 1/96, 118 150 VI/58, 201.

[69] Müslim, Kader/18; Muvatta´, Kader/4; İbni Hanbel, 11/110.

[70] Ebû Tâlib el-Mekkî, Kûtu’l-Kulûb (Kalplerin Azığı), İz Yayıncılık: 1/430-435.