SevD@_GüLü
Sat 2 April 2011, 04:04 pm GMT +0200
Evliya'nın Makamları
Ey kardeşim, bilmiş ol ki, evliyanın dört makamı vardır Bunlar:
Evliya'nın Makamları a- Hilâfet-i nübüvvet,
b- Hilâfet-i risâlet,
c- Hilâfet-i ülü'l-azm,
d- Hilâfet-i ülü'l-ıstıfadır
Birinci makam âlimlere, ikincisi velîlere, üçüncüsü evtada, dördüncüsü kutublara aittir
Velîler içinde nebîlerin, resullerin, ülü'l-azm ve ülü'l-ıstıfaların makamına geçenler vardır Velîler iki gruptur:
1-Maslahat-ı diniyede tasarruf ve velayet sahibi olanlar
Ricâlullahtan bir gruba verilen isim
Birçok müslümanın kendisine bağlandığı evliyaullah-tan zamanın en büyük mürşidi
2- Bilkuvve velayet tasarrufu olmayıp, velayetin tasarrufundan hâsıl olan tasarrufa sahip olanlar
Eğer, "Velayet tasarrufu olmayan kimse nasıl velî olabilir?" denilirse, cevaben deriz ki: Onun Allah Teâlâ'nın bütün işlerini üstlendiği kimse anlamında velî olması mümkündür
Bu velî gerçek velîdir O ancak Hak Teâlâ ile duyar, görür ve konuşur O mahbûbiyet âle-mindedir Buna işaretle, "Ben sevdiğim kulumun kulağı ve gözü olurum"buyurulmuş-
tur
Böyle bir velînin halka mürebbi olması uygun değildir Çünkü o, Hakk'a teslim olmuş ve ihtiyarı elinden alınmış, yani kendi isteğiyle hareket edemeyen bir kimsedir İhtiyarı elinden alınan kimsenin başkalarına mürebbi olması uygun olmaz Zira bir kimsenin başkalarında tasarruf edebilmesi için önce kendi nefsinde ta-87 Hadisin tahrici için bk s 88 103
?'
sarruf edebilmesi gerekir Bu velî Allah aşkıyla meczub olduğundan başkası üzerinde tasarrufa yetkili değildir Dinimizde ve uygulamada da ; bu böyle olup ancak kendi nefsi üzerinde velayeti sabit olan kişinin başkasına velayeti muteberdir Akıl baliğ olmayan çocuğun kendine ve- lâyeti olmadığı için başkası üzerine de velayeti olamaz
Hakk'a teslim olmuş olan bu meczub velî, ; çocuk mesabesindedir O, sevgililer sevgilisi Allah Teâlâ'nın terbiyesi altındadır ve rubû-biyyetin ikramı olan sütü emmektedir Nitekim bir haberde Allah Teâlâ'nın şöyle buyurduğu bildirilmiştir, "Onlar çocuk gibidirler; onları irademizin terbiyesi altına aldık Bizim ikramımız olan sütle beslenmektedirler"
Diğer gruba dahil olan velîye gelince, onun halka mürebbi olması uygundur Çünkü o kendisine velayet hakkı tanınan, ergin kişi mesabesindedir Kendi nefsi üzerine velayeti sabit ¦olan kimsenin başkaları üzerine de velayeti vardır Dinimizde de bu böyledir Nitekim şeriatta caiz olan bir şey hakikatte de caizdir Şeriat ile hakikati birbirinden ayırmak küfür ve zındıklıktır
Mahbûbiyyet makamında olan meczub velînin misali, çölde gözü kapalı yürüyen bir kimseye benzer ki o, ayak basacak yeri ve nereye gittiğini bilmez Yol bitip istediği yere erince, ona nerelerden geçip geldiğini soracak olsalar, bu hususta sadre şifa olacak bir şey bilmediğini söyler
Çölde gözü kapalı yürüyen kişinin başkasına kılavuz olması nasıl doğru olmazsa, meczub velînin de âhiret yolculuğunda başkalarına rehberlik etmesi doğru değildir
Çölü gözleri açık bir şekilde aşan ve çöl yolunu, oradaki duraklan, oranın iniş çıkışlarını karış karış bilen kimsenin öncü olması nasıl daha uygun olursa, marifet yolunu gözleri açık yürüyen kişinin de âhirete giden yolda rehberlik etmesi hikmete daha uygundur
Kalplerin kâşifi "lâ ilahe illallah", ruhların kâşifi "Allah", sırların kâşifi "hüve"dir Çünkü "lâ ilahe illallah" kalplere, "Allah" ruhlara, "hüve" sırlara kuvvet ve mıknatıstır
Kalp, ruh ve sır bir kutuya saklanmış sedefteki inci gibidirler Veya evde kafes içinde olan kuşa benzerler Kutu ve ev kalp mesabesinde-dirler Sedef ve kafes ruha, inci ile kuş sırra benzerler
Eve varmadıkça kafese, kafese varmadıkça kuşa ulaşamayacağın gibi kalbe ulaşmadıkça ruha, ruha ulaşmadıkça sırra eremezsin Öyleyse sen eve ulaştığında kalpler âlemine, kafese vardığın zaman ruhlar âlemine, kuşa kavuştuğun zaman sırlar âlemine ermişsin demektir
O halde sen kalbinin kapısını "lâ ilahe illallah" anahtarıyla, ruhunun kapısını "Allah" anah-tarıyla, sırrının kapısını "hüve" anahtarıyla aç
Sır kuşunun yaşaması için "hüve" demeye devam et Çünkü bu lafız bu kuşun gücünü artırır
Ey kardeşim, bilmiş ol ki, kalbin eve, ruhun kafese, sırrın kuşa benzetilmesi mecazi bir teşbihtir Zira birtakım ulvî hakikatler teşbih yoluyla idrake yaklaştırılır
Kalpler âleminden yürümeden ruhlar âlemine, ruhlar âleminden geçmeden sırlar âlemine varmak mümkün değildir
Sırlar âlemi ruhlar âleminden, ruhlar âlemi de kalpler âleminden büyük olup bunlar iç içe geçmiş üç daireye benzer En büyük daire sırlar âlemini, orta daire ruhlar âlemini, küçük daire kalpler âlemini oluşturur
Kalpler âleminin ruhlar âleminden daha küçük olması, onun gayb ve şehâdet âlemlerine ruhlar âleminden daha yakın oluşundandır Ruhlar âleminin sırlar âleminden daha küçük oluşu ise onun âlem-i eşbaha (maddî varlıklar ve bedenler âlemi) daha yakın oluşu sebebiyledir Çünkü âlem-i eşbah sıkıntı, zahmet ve meşakkat yeridir
Öyleyse gayb ve şehâdet âlemlerine yakın olan her şey küçülmekte, sırlar âlemine yaklaşan her şey büyümektedir
Allah için itiraf et kardeşim, şu semada bir yıldızın, şu deryada bir damla suyun var mı? Elbette yok! Buna mukabil azgın nefsin ve beşerî enaniyetin var Dışın bile, elini cebinden çıkarsan görünmeyecek kadar kapkara
Ey dost, nefis âleminden kalp âlemine, beşeriyet âleminden ruh âlemine, tabiat âleminden sır âlemine çık Vücudun karanlıklarından sıyrıl İşte o zaman gözlerin görmediğini görür, kulakların duymadığını duyar ve, "Yaptıklarına karşılık olarak, onlar için hazırlanan şeyleri hiç kimse bilemez"^ âyetinin sırrına mazhar olursun
Tabiat, beşeriyet ve nefis âlemleri, âlem-i adi (kâfirler) için çok derin bir çukurdur Kalp, ruh ve sır âlemleri ise âlem-i fazi (müminler) için kat kat yükselen derecelerdir
Nefs âlemi âsilerin, beşeriyet âlemi kâfirlerin, tabiat âlemi de münafıkların derekesidir Nitekim âyette, "Şüphesiz münafıklar cehennemin en aşağı katındadırlar" buyurulmuştur
Kalp âlemi Hakk'a mürid olanların, ruh âlemi sıddîkların, sır âlemi ise iradesinden soyunmuş, Allah'a yönelmiş olan müridin mi'racıdır
Sen bunu şu şekilde de söyleyebilirsin Kalp âlemi yolun başında olanların, ruh âlemi yolun yarısını biraz geçmiş olanların, sır âlemi son noktaya varanların mi'racıdır
88 Secde 32/17
89 Nisa 4/145
109
Bir diğer ifadeyle kalp âlemi tövbekarların, ruh âlemi Allah'ı sevenlerin, sır âlemi ariflerin mi'racıdır
Ey kardeşim nefis, tabiat ve beşeriyetin çukurundan çıkmadıkça, ulvî âlemlere ulaşamaz, Hak Teâlâ'ya kavuşamazsın
İmam-ı Gazaliî ra
Ey kardeşim, bilmiş ol ki, evliyanın dört makamı vardır Bunlar:
Evliya'nın Makamları a- Hilâfet-i nübüvvet,
b- Hilâfet-i risâlet,
c- Hilâfet-i ülü'l-azm,
d- Hilâfet-i ülü'l-ıstıfadır
Birinci makam âlimlere, ikincisi velîlere, üçüncüsü evtada, dördüncüsü kutublara aittir
Velîler içinde nebîlerin, resullerin, ülü'l-azm ve ülü'l-ıstıfaların makamına geçenler vardır Velîler iki gruptur:
1-Maslahat-ı diniyede tasarruf ve velayet sahibi olanlar
Ricâlullahtan bir gruba verilen isim
Birçok müslümanın kendisine bağlandığı evliyaullah-tan zamanın en büyük mürşidi
2- Bilkuvve velayet tasarrufu olmayıp, velayetin tasarrufundan hâsıl olan tasarrufa sahip olanlar
Eğer, "Velayet tasarrufu olmayan kimse nasıl velî olabilir?" denilirse, cevaben deriz ki: Onun Allah Teâlâ'nın bütün işlerini üstlendiği kimse anlamında velî olması mümkündür
Bu velî gerçek velîdir O ancak Hak Teâlâ ile duyar, görür ve konuşur O mahbûbiyet âle-mindedir Buna işaretle, "Ben sevdiğim kulumun kulağı ve gözü olurum"buyurulmuş-
tur
Böyle bir velînin halka mürebbi olması uygun değildir Çünkü o, Hakk'a teslim olmuş ve ihtiyarı elinden alınmış, yani kendi isteğiyle hareket edemeyen bir kimsedir İhtiyarı elinden alınan kimsenin başkalarına mürebbi olması uygun olmaz Zira bir kimsenin başkalarında tasarruf edebilmesi için önce kendi nefsinde ta-87 Hadisin tahrici için bk s 88 103
?'
sarruf edebilmesi gerekir Bu velî Allah aşkıyla meczub olduğundan başkası üzerinde tasarrufa yetkili değildir Dinimizde ve uygulamada da ; bu böyle olup ancak kendi nefsi üzerinde velayeti sabit olan kişinin başkasına velayeti muteberdir Akıl baliğ olmayan çocuğun kendine ve- lâyeti olmadığı için başkası üzerine de velayeti olamaz
Hakk'a teslim olmuş olan bu meczub velî, ; çocuk mesabesindedir O, sevgililer sevgilisi Allah Teâlâ'nın terbiyesi altındadır ve rubû-biyyetin ikramı olan sütü emmektedir Nitekim bir haberde Allah Teâlâ'nın şöyle buyurduğu bildirilmiştir, "Onlar çocuk gibidirler; onları irademizin terbiyesi altına aldık Bizim ikramımız olan sütle beslenmektedirler"
Diğer gruba dahil olan velîye gelince, onun halka mürebbi olması uygundur Çünkü o kendisine velayet hakkı tanınan, ergin kişi mesabesindedir Kendi nefsi üzerine velayeti sabit ¦olan kimsenin başkaları üzerine de velayeti vardır Dinimizde de bu böyledir Nitekim şeriatta caiz olan bir şey hakikatte de caizdir Şeriat ile hakikati birbirinden ayırmak küfür ve zındıklıktır
Mahbûbiyyet makamında olan meczub velînin misali, çölde gözü kapalı yürüyen bir kimseye benzer ki o, ayak basacak yeri ve nereye gittiğini bilmez Yol bitip istediği yere erince, ona nerelerden geçip geldiğini soracak olsalar, bu hususta sadre şifa olacak bir şey bilmediğini söyler
Çölde gözü kapalı yürüyen kişinin başkasına kılavuz olması nasıl doğru olmazsa, meczub velînin de âhiret yolculuğunda başkalarına rehberlik etmesi doğru değildir
Çölü gözleri açık bir şekilde aşan ve çöl yolunu, oradaki duraklan, oranın iniş çıkışlarını karış karış bilen kimsenin öncü olması nasıl daha uygun olursa, marifet yolunu gözleri açık yürüyen kişinin de âhirete giden yolda rehberlik etmesi hikmete daha uygundur
Kalplerin kâşifi "lâ ilahe illallah", ruhların kâşifi "Allah", sırların kâşifi "hüve"dir Çünkü "lâ ilahe illallah" kalplere, "Allah" ruhlara, "hüve" sırlara kuvvet ve mıknatıstır
Kalp, ruh ve sır bir kutuya saklanmış sedefteki inci gibidirler Veya evde kafes içinde olan kuşa benzerler Kutu ve ev kalp mesabesinde-dirler Sedef ve kafes ruha, inci ile kuş sırra benzerler
Eve varmadıkça kafese, kafese varmadıkça kuşa ulaşamayacağın gibi kalbe ulaşmadıkça ruha, ruha ulaşmadıkça sırra eremezsin Öyleyse sen eve ulaştığında kalpler âlemine, kafese vardığın zaman ruhlar âlemine, kuşa kavuştuğun zaman sırlar âlemine ermişsin demektir
O halde sen kalbinin kapısını "lâ ilahe illallah" anahtarıyla, ruhunun kapısını "Allah" anah-tarıyla, sırrının kapısını "hüve" anahtarıyla aç
Sır kuşunun yaşaması için "hüve" demeye devam et Çünkü bu lafız bu kuşun gücünü artırır
Ey kardeşim, bilmiş ol ki, kalbin eve, ruhun kafese, sırrın kuşa benzetilmesi mecazi bir teşbihtir Zira birtakım ulvî hakikatler teşbih yoluyla idrake yaklaştırılır
Kalpler âleminden yürümeden ruhlar âlemine, ruhlar âleminden geçmeden sırlar âlemine varmak mümkün değildir
Sırlar âlemi ruhlar âleminden, ruhlar âlemi de kalpler âleminden büyük olup bunlar iç içe geçmiş üç daireye benzer En büyük daire sırlar âlemini, orta daire ruhlar âlemini, küçük daire kalpler âlemini oluşturur
Kalpler âleminin ruhlar âleminden daha küçük olması, onun gayb ve şehâdet âlemlerine ruhlar âleminden daha yakın oluşundandır Ruhlar âleminin sırlar âleminden daha küçük oluşu ise onun âlem-i eşbaha (maddî varlıklar ve bedenler âlemi) daha yakın oluşu sebebiyledir Çünkü âlem-i eşbah sıkıntı, zahmet ve meşakkat yeridir
Öyleyse gayb ve şehâdet âlemlerine yakın olan her şey küçülmekte, sırlar âlemine yaklaşan her şey büyümektedir
Allah için itiraf et kardeşim, şu semada bir yıldızın, şu deryada bir damla suyun var mı? Elbette yok! Buna mukabil azgın nefsin ve beşerî enaniyetin var Dışın bile, elini cebinden çıkarsan görünmeyecek kadar kapkara
Ey dost, nefis âleminden kalp âlemine, beşeriyet âleminden ruh âlemine, tabiat âleminden sır âlemine çık Vücudun karanlıklarından sıyrıl İşte o zaman gözlerin görmediğini görür, kulakların duymadığını duyar ve, "Yaptıklarına karşılık olarak, onlar için hazırlanan şeyleri hiç kimse bilemez"^ âyetinin sırrına mazhar olursun
Tabiat, beşeriyet ve nefis âlemleri, âlem-i adi (kâfirler) için çok derin bir çukurdur Kalp, ruh ve sır âlemleri ise âlem-i fazi (müminler) için kat kat yükselen derecelerdir
Nefs âlemi âsilerin, beşeriyet âlemi kâfirlerin, tabiat âlemi de münafıkların derekesidir Nitekim âyette, "Şüphesiz münafıklar cehennemin en aşağı katındadırlar" buyurulmuştur
Kalp âlemi Hakk'a mürid olanların, ruh âlemi sıddîkların, sır âlemi ise iradesinden soyunmuş, Allah'a yönelmiş olan müridin mi'racıdır
Sen bunu şu şekilde de söyleyebilirsin Kalp âlemi yolun başında olanların, ruh âlemi yolun yarısını biraz geçmiş olanların, sır âlemi son noktaya varanların mi'racıdır
88 Secde 32/17
89 Nisa 4/145
109
Bir diğer ifadeyle kalp âlemi tövbekarların, ruh âlemi Allah'ı sevenlerin, sır âlemi ariflerin mi'racıdır
Ey kardeşim nefis, tabiat ve beşeriyetin çukurundan çıkmadıkça, ulvî âlemlere ulaşamaz, Hak Teâlâ'ya kavuşamazsın
İmam-ı Gazaliî ra