hafiza aise
Fri 3 December 2010, 04:57 pm GMT +0200
DÜNYANIN KORUNMUS TAVANI:
ATMOSFER VE VAN ALLEN KUSAKLARI
ATMOSFER VE VAN ALLEN KUSAKLARI
Biz çogunlukla pek farkinda olmayiz, ama her gezegene oldugu gibi dünyaya da çok sayida göktasi düsmektedir. Diger gezegenlere düstüklerinde dev kraterler açan
bu göktaslarinin dünyaya zarar vermemelerinin nedeni, gezegenimizi saran atmosferin düsmekte olan göktaslarina karsi büyük bir direnç göstermesidir. Göktasi bu
dirence fazla dayanamaz ve sürtünmeden dolayi yanarak büyük bir kütle kaybina ugrar. Böylece, büyük felaketlere yol açabilecek bu tehlike, atmosfer sayesinde
savusturulmus olur.
Kuran, atmosferin yaratilisindaki bu özelligi söyle ifade ediyor:
"Gökyüzünü korunmus bir tavan kildik, onlar ise bunun ayetlerinden yüz çevirmektedirler." (Enbiya Suresi, 32)
Gökyüzünün "korunmus bir tavan" olusunun en önemli örneklerinden biri dünyayi saran manyetik alandir. Atmosferin en üst tabakasi "Van Allen" adi verilen bir
manyetik kusaktan olusur. Bu kusak dünyanin çekirdeginin sahip oldugu özellikler nedeniyle ortaya çikmistir.
Çekirdek, demir ve nikel gibi manyetik özelligi olan agir elementleri içerir. Ancak bunlardan daha önemlisi çekirdegin iki farkli yapidan olusmus olmasidir: Iç çekirdek
kati, dis çekirdek ise sivi haldedir. Çekirdegin bu iki katmani birbiri etrafinda hareket eder. Bu hareket agir metaller üzerinde bir çesit miknatislanma etkisi yaparak bir
manyetik alan olusturur. Iste Van Allen Kusaklari bu manyetik alanin, atmosferin en disina kadar ulasan bir uzantisidir. Bu manyetik alan sayesinde dünya, uzaydan
gelebilecek olan tehlikelere karsi korunmus olur.
Bu tehlikelerin en önemlilerinden biri, "Günes rüzgarlari"dir. Günes, dünyaya isi ve isiktan baska, radyasyon ile beraber saatteki hizi 1.5 milyar kilometreyi bulan,
proton ve elektronlardan olusan bir rüzgar da gönderir.
Günes rüzgarlari, dünyanin 40.000 mil uzaginda manyetik halkalar çizen Van Allen Kusaklari'ndan geçemezler. Parçacik yagmuru seklindeki Günes rüzgari, bu
manyetik alanla karsilasir ve ayrilarak bu alanin çevresinden akar.
Günesten gelen X ve ultraviyole isinlarinin büyük bölümü ise atmosfer tarafindan emilmektedir. Bu emilme olmadan, yeryüzünde hayat olmasi ise mümkün degildir.
Etrafimizi saran atmosferik kusaklar, sadece zararsiz orandaki isinlar, radyo dalgalari ve görünür isigin dünyamiza ulasmasina imkan verecek bir geçirgenlige
sahiptirler. Eger atmosferimiz bu geçirgenlik özelliginden yoksun olsaydi, ne haberlesme dalgalarini kullanabilir, ne de canliligin temeli olan gün isigini bulabilirdik.
Dünyayi saran ozon tabakasi da Günes’ten gelen ve canlilar için zararli olan morötesi isinlarin yere kadar ulasmasini önlemektedir. Günes'ten gelen ultraviyole isinlari
yeryüzündeki tüm canlilari öldürecek kadar fazla enerji yüklüdürler. Bu nedenle, dünyada yasamin var olabilmesi için, gökyüzünün "korunmus tavan"ina bir de ozon
tabakasi eklenmi?tir.
Ozon, oksijenden üretilir. Oksijen gazinin (O2) moleküllerinde 2 oksijen atomu bulunurken, ozon gazinin (O3) moleküllerinde 3 oksijen atomu bulunur. Günes'ten gelen
ultraviyole isinlari, oksijen gazina bir atom daha ekleyerek ozonu olustururlar. Ve ultraviyole sayesinde olusan ozon tabakasi, öldürücü ultraviyole isinlari tutarak
yeryüzünde yasamin en temel sartlarindan birini olusturur.
Kisacasi; eger dünya çekirdeginin manyetik alan olusturacak bir özelligi olmasaydi, atmosfer zararli isinlari süzecek yapi ve yogunlukta olmasaydi, kuskusuz dünya
üzerinde yasam sözkonusu olamazdi. Ve kuskusuz hiçbir insanin ya da baska bir canlinin bunlari düzenlemesi de mümkün degildir. Açiktir ki, insanin yasami için
"olmazsa olmaz" sartlar olan bu koruyucu özellikler, Allah tarafindan var edilmis ve gök, "korunmus bir tavan" olarak yaratilmistir.
Baska gezegenlerin bu tür "korunmus tavan"lardan yoksun olmasi, dünyanin insan yasami için özel olarak yaratildiginin bir baska göstergesidir. Örnegin, Mars
gezegeninin çekirdegi katidir ve bu nedenle etrafinda da manyetik bir koruma söz konusu degildir. Mars'in büyüklügü dünyaninki kadar olmadigi için çekirdekte sivi
kismi olusturacak kadar bir basinç doguramamistir. Ayrica gezegenin uygun büyüklükte olmasi da manyetik alan için yeterli degildir. Örnegin, Venüs'ün çapi yaklasik
dünyaninki kadardir. Kütlesi dünyaninkinden ancak % 2 daha azdir ve agirligi da hemen hemen dünyaninkine esittir. Dolayisiyla hem basinç açisindan, hem de diger
nedenlerle Venüs'te de metalik bir sivi çekirdek kisminin olusmasi kaçinilmazdir. Buna ragmen Venüs'te de manyetik alan yoktur. Bunun sebebi Venüs'ün Dünya'ya
göre oldukça yavas dönmesidir. Dünya kendi etrafindaki turunu 1 günde tamamlarken Venüs bir turu 243 günde tamamliyor.
Dünyanin "korunmus tavan"ini olusturan manyetik alanin var olmasi için, Ay'in ve komsu gezegenlerin büyüklükleri ve dünyaya uzakliklari da önemlidir. Komsu
gezegenlerden birinin simdikinden büyük olmasi, o gezegene büyük bir çekim kuvveti kazandiracakti. Komsu gezegenin sahip olacagi bu büyük çekim kuvveti,
dünyanin çekirdegindeki kati ve sivi kisimlardaki hareket hizini degistirecek, bugünkü sekilde bir manyetik alanin olusmasina engel olacakti.
Kisacasi dünya gögünün "korunmus tavan" özelligine sahip olmasi, dünyanin çekirdeginin yapisi, dönüs hizi, gezegenler arasi uzaklik ve gezegenlerin kütleleri gibi pek
çok degiskenin en uygun noktada birlesmesini gerektirmektedir.