Eslemnur
Sun 7 November 2010, 06:42 pm GMT +0200
DİSİPLİN, MÜKÂFAT VE CEZA KAVRAMLARINA TEORİK BİR YAKLAŞIM
BİRİNCİ BÖLÜM
BİRİNCİ BÖLÜM
I- Disiplin, Mükafat ve Ceza Kavramları A. Disiplin
1. Lügat Anlamı
Disiplin kelimesi sözlüklerde, "adab-ı muaşeret; bilim dalı; cezalandırmak; eğitmek; idare etmek; ilim; intizam; inzibat; itaat; nizam; ta'lim ve terbiye etmek; tekdir; yetiştirmek ve yola getirmek; yöntem; yol yordam" gibi manalar taşımaktadır.[15]
2. Tanımı
Genel olarak, "bireylerin içinde yaşadığı topluluğun genel düşünce ve davranışlarına uymalarını sağlamak amacıyla alınan önlemlerin tümü"[16] şeklinde tanımlanan disiplin kavramı, eğitim bilimi sözlüklerinde ise, "bir toplulukta uyulması gereken kanun ve kuralların tamamı"[17] ve "bir topluluğun, yasalarına ve düzenle ilgili yazılı ya da yazısız kurallarına titizlik ve özenle uyması durumu"[18] olarak ifade edilmektedir.
Zaman içinde, çeşitli felsefî, sosyal ve eğitimle alâkalı görüşler dikkate alınarak değişik açıklamalarla, disiplin kavramı tanımlanmaya çalışılmıştır. Detaylı bilgiyi ilgili eserlere [19] bırakarak, disiplin hakkındaki ifadelerimizi, aşağıdaki tanımla noktalamak istiyoruz. "Disiplin, hem ferdî, hem de sosyal ihtiyaçlar karşısında insanın kendi psikofizik davranışlarını düzenleyici bir vasıtadır."[20]
3. Amacı
Disiplinin amacı, insana birtakım özellikler kazandırmaktır. Bu yönüyle, disiplinin amacı, "kişiye belirli alışkanlıklar kazandırma; onu kendisi ve çevresi ile uyum içinde yaşamaya hazırlamadır"[21] denilebilir. Bir başka ifadeyle, disiplinin amacı, belli maksatları gerçekleştirmek isteyen bir kimsenin veya topluluğun varlığını emniyet altına alarak, ona en elverişli yaşama imkanları sağlamaktır.[22]
Disiplinin amaçlarından biri de, "kişiyi toplumun genel düşünüş ve davranışlarına intibak ettirmek için onu bu düşünce ve davranışlara yatkın hale getirmektir."[23] Bu yönüyle disiplin fert ve toplum ilişkilerinde bir düzenleyici görevi yapmaktadır. Disiplinin, ferde günlük hayatında birtakım özellikler kazandırmayı amaçladığı gibi, eğitimde de bu amaca paralel bir nitelik arzettiği görülür. Nitekim eğitimde disiplinin amacının, öğrenciye hayatının sonraki yıllarında gerekli olacak birtakım özellikleri kazandırmak,egitim-öğretim sürecini en verimli bir şekilde tamamlamak ve bu süreç içinde, diğer öğrencilerle birlikte en uyumlu şekliyle yaşayabilmeye imkan sağlamaktır, diyebiliriz.
B. Mükâfât
1. Lügat Anlamı
Arapça bir kelime olan "mükâfat'ın, "ödül; karşılık; hediye; armağan; iyiliğe iyilikle karşılık vermek" gibi anlamları vardır.[24]
Batı dillerindeki karşılığı,"reward; recompense"(ing)."Prix; recompense"(Fr.)ve"belohnung"(Alm.) kelimeleridir" [25] TDK Sözlüğünde ise, "değerlendirici ve sevindirici davranış" olarak karşılık bulmaktadır.[26]
2. Tanımı
Mükâfat kavramı eğitim sözlüklerinde genellikle, "iyi bir çalışma veya üstün bir beceri gösteren öğrenci, öğretmen veya yöneticilere verilen armağan" ifadeleriyle tanımlanmaktadır.[27] Psikolojik fonksiyonu açısından ele alınacak olursa mükâfat, çocukta ya da öğrencide, iyi hareketlerin tekrarını sağlamak amacıyla uyandırılan bir sevinç duygusudur.[28] Her mükâfat, ferde istenilen davranışları yaptırmak için uygulanan özendiricileri, istenilen davranışları yaptığında ise, bu davranışın yerleşmesini sağlayan pekiştiricileri içerir. [29]
3. Amacı
Mükâfat, çocuğun veya öğrencinin başarılarını övmek, hoşa giden davranışları ve iyi hareketlerinin tekrarını sağlamak amacını taşır. [30] Bir başka ifadeyle mükâfat, çocuğu veya öğrenciyi takdir ve tebrik etmek suretiyle başarısının devamını sağlamayı ve olumlu davranışlarını değerlendirerek iyi ve beğenilir yöndeki hareketlerinin tekrarını amaçlamaktadır.