hafiza aise
Tue 1 May 2012, 01:46 pm GMT +0200
DİKKAT! HER AN ÖRNEK ALINABİLİRSİN
Temmuz 2011 70.SAYI
iz gençler çoğunlukla başkalarını örnek alırız. Hayat tecrübemiz henüz beklenen seviyeye ulaşmadığından bunu ister istemez yaparız. Doğru olup olmadığına bakmadan beğendiğimiz kişilerin davranışlarını takip eder, onlar gibi konuşur, giyinir, yer içer, gezeriz. Birilerinin de bizi örnek alabileceği hiç aklımıza gelmez.
Oysa bilmeliyiz ki yaptığımız her davranış birileri için muhakkak bir örnek oluşturuyor. Yani birileri bizi gözetliyor ve belki de örnek alıyor. Bunu bir düşünsek nelere sebep olabileceğimizi ya da olduğumuzu anlayabiliriz. Yapmakta olduğumuz nice yanlışı terk edebiliriz. Söz gelimi sigara içmesi ile kardeşine kötü örnek olan bir delikanlı, kardeşinin ağzındaki sigarayı görünce kendi hatasını görmeyip sinirlenebilmektedir. Oysa bir büyük olarak kardeşine bu konuda yanlış bir model olduğunun farkında bile değildir. Çünkü kendini hiç o konumda görmemiştir.
SADECE BÜYÜKLER KÜÇÜKLERE ÖRNEK OLMAZ
Gerek aile içinde gerekse arkadaşlarının arasında kişilerin yaptıkları işler daha çok görülür ve hatalarını gizlemeleri daha zor olur. Sevildikleri için de yapılan her hareket sempatik kabul edilir bazen. Argo konuşmasından rahatsız olup arkadaşını uyaran bir genç, kendi ifadelerinin taklit edildiğinden habersiz olabilmektedir. Hal böyleyken sürecin tersine de işleyebildiğini görüyoruz. Hep kendimizden küçüklere ya da yaşıtlarımıza örnek olmuyoruz, bazen bizden büyüklere de örnek olabiliyoruz. Nice ebeveynler duyuyoruz ki çocuğunun namaz kılması kendisine örnek oluyor ve o da namaza başlıyor. Hz. Hasan ve Hz. Hüseyin’in (r.a) yanlış abdest alan yaşlı bir adama abdest almayı öğretme usulü büyüklere güzel örnek olmayı anlatma adına çok çarpıcı bize göre.
Abdestini düzgün almayan bir kişiyi uyarmak için çok nazik bir metot seçmişler ve yaptığı yanlışı o kişinin yüzüne söylemek yerine şöyle bir yolu tercih etmişlerdir Efendimiz’in sevgili torunları. Hz. Hasan (r.a) o adama gidip “Affedersiniz efendim... Ben ve kardeşim namaz kılmaya yeni başladık. Fakat hangimizin doğru abdest aldığı konusunda anlaşamıyoruz. Siz aramızda hakem olsanız, biz de abdest alsak, bakalım hangimiz doğru şekilde abdest alıyoruz bir öğrensek” demişlerdir. Böylelikle adamın yanında güzelce abdest alıp doğrusunu göstermiş olurlar. Sonunda o da hatasını anlayıp şöyle der: “Evlatlarım, siz doğru abdest alıyorsunuz, ama ben yanlış yapıyormuşum. Size ne kadar teşekkür etsem azdır.”
Örnek olma tabiri çok yüksek bir hedef gibi geliyor kulağa. Ancak kimsenin dört dörtlük, hatasız olamayacağını düşünürsek işin bir ucundan tutmayla kendimizi ve çevremizi geliştirebileceğimiz sonucuna kolayca varabiliriz. Sadece tek bir iyi özelliğimiz bile iyi örnek olmaya yetebilir. Söz gelimi kitap okuma alışkanlığımızın oluşu, nedense şu “okumaya zaman bulamayan kitle”lere pekala güzel bir örnek olacaktır.
ÖRNEK OLACAKSAN İYİ ÖRNEK OL
Peki, ama kime veya neye göre örnek olmaktan bahsediyoruz? Herkese göre iyi ve kötü değerler farklı olabileceğinden birine doğru ve güzel gelen davranış, diğerine yanlış ve itici gelebilir. Öyleyse bizim baz alacağımız kriterler temel ahlaki değerler ve ilahi kurallar olmalı. Zira bunlar her çağda, her toplumda kabul gören ve zamanla değişmeyen genel geçer kaidelerdir. Mesela cömertlik... Uzaya bile gitseniz iyi bir özellik olarak karşınıza çıkar. Cömert insanı herkes sever, eli açık olan kişiyle herkes arkadaş olmak ister. Dolayısıyla buna benzer vasıfları bulunduran insan iyi, sevilen, örnek gösterilen bir kişi olacaktır.
Rehber Öğretmen Esra Karabacak’a göre “Gençlerin örnek olma sorumluluğu alması öncelikle bir hedefinin olduğunu gösteriyor. Örnek olmak demek, temel ahlaki değerlerin kazanılması ve hayata geçirilmesi demektir. Gençler bu durumu sosyal gelişim süreçleri içerisinde anne baba ve çevrenin yansıttıklarını, kendi süzgeçlerinden geçirerek oluştururlar. Kabul gören toplumsal değerlerin sergilenmesi, bunların içselleştirilmesine bağlıdır. Yani gençler önce örnek olmak istedikleri davranışlara neden ihtiyaç duyduklarını bilmelidirler. Çünkü olması gerektiğine inandığımız tutumlar düşüncelerimizi oluşturur ve buna uygun davranış kalıpları geliştiririz.”
ÖRNEK OLMAK GENCE AĞIR GELİR SANMAYIN
Örnek olma adına sorumluluklarımızın farkında olmamız bize ağır gelir mi acaba? “Bunca işin, dersin, sınavın arasında bir de bu gerçeği yüklemeyin sırtımıza. Zaten sırt çantamızın ağırlığından iki büklüm olduk” dediğinizi duyar gibiyiz. Çantalarda neler taşımıyoruz ki, gerekli gereksiz. Aman açtırmayalım çantanızı, söyletmeyelim sizi… İyisi mi biz sözü uzmanına bırakalım. Esra Karabacak’ın şu sözleri içinize su serpebilir: “Gencin örnek olma üzerinde düşünmesi, ona ağır yükler yüklemez; aksine düşünme ve davranışları üzerinde analiz etme becerisini arttırır. Bu durum gencin doğru kararlar vermesine, olgun davranabilmesine olanak sağlar.” Anlaşılan bu durum en başta bize fayda sağlıyor.
Merak etmeyin uzmanımız Esra Karabacak’ın sadece gençlere değil anne babalara da bir kaç sözü var. Özellikle kendi evladının koluna dürtüp süpersonik çalışkan, tutumlu, terbiyeli diğer gençleri örnek gösteren anne babalar için geliyor: “Anne ve babalar gençlerden yaşları düzeyinde sorumluluk beklemelidir. Nasıl ki 200 kg’lık yük taşıyabilecek bir teraziye 500 kg’lık yük koyamazsak, gencin de içinde bulunduğu gelişim dönemini göz ardı edersek ondan beklediğimiz davranışları göremeyiz. Ayrıca anne baba gencin örnek olabileceği davranışların üzerinde durarak, bunu fark etmesini sağlayabilir.”
Bir de şunu belirtmekte fayda var: Aileler yukarıda değindiğimiz değerlerin eğitimini daha küçük yaşlarda çocuğuna kazandırmalı ki, genç örnek olmanın neye karşılık geldiğini iyice kavrayabilsin. Mesela zamanımızda kabul gören başkasının sırtından kolay para kazanma davranışını aldığı terbiye sonucu doğru bulmasın. Ya da aile çocuğuna boş zaman kavramını doğru yaşatabilsin ki genç de ilerde tabiri caizse bir işe yaramadan aylak aylak gezmeyi kendine uygun bulamasın.
ÖRNEKLİK KAYGISI OLAN BUNLARA DİKKAT EDECEK
“Birileri beni gözetliyor, davranışlarım her an örnek alınabilir” diye endişelenen arkadaşlara Esra Karabacak’ın tavsiyelerini şöyle sıralayabiliriz:
“Gençlerin örnek olabilecek en güzel davranışları doğal, samimi olan davranışlarıdır. Gencin davranışları üzerinde bir iç konuşma yapması, özeleştiride bulunması örnek davranışa gitme yolunu oluşturur.
Kendimizi tanımak örnek olma yolunda atılan en önemli adımdır. Peki, kendimizi nasıl tanırız? İnsanın olumlu özelliklerinin ve olumsuz özelliklerinin farkında olması kendini tanımasıdır. Kendimizi tanıma yolunda karşımıza çıkan olumlu özelliklerimiz, örnek olabileceğimiz tutum ve davranışlarımızı oluşturmaya başlar.
Model alarak öğrenme en etkili öğrenme yöntemlerindendir. Bu yüzden iyi bir örnek olmak şüphesiz en güzel örneği tanımakla mümkün. Peygamber Efendimiz’in (s.a.v) nasıl yaşadığını bilmek, her halini örnek almak; bize örnek olabilecek tutum ve davranışlar kazandırır.
Ayrıca, tarihe yön vermiş insanların/kahramanların hayatları hakkında fikir sahibi olmak, örnek bir insanın özelliklerini öğrenmek açısından bize zengin bir içerik sunar.”
Hadi şimdi bir özeleştiri zamanı ayıralım kendimize. Aşağıdaki sorulara yanıt verirken biraz olsun düşünelim ve yüzleşelim benliğimizle. Merak etmeyin çoktan seçmeli şıklar yok, üstelik süreye karşı da yarışmayacaksınız. İşte sorular…
KENDİNİZE SORUN:
• Örnek bir genç olmak benim için ne demek?
• Örnek olabilecek davranışlarım neler?
• Olumsuz davranışlarım neler? Bu davranışlarımla çevremdekiler için olumsuz bir örnek oluşturuyor muyum?
• İyi bir örnek olmak için neler yapmalıyım?
• Bugüne kadar iyi bir örnek olabilmek için neler yaptım, bir çaba sarfettim mi?
• Etrafımda iyi bir örnek olduğunu düşündüğüm arkadaşım varmı? Hangi davranışlarıyla örnek oluşturuyor?
• Beni örnek bir genç olmaktan alıkoyan şeyler neler?
• Ben nasıl bir abla/ağabeyim? Kardeşim benim hangi olumlu davranışlarımı örnek alıyor?
• Bir evlat olarak annem ve babam beni nasıl buluyorlar? Onları memnun ve razı edebiliyor muyum?
• İşlerimi veya derslerimi yaparken benden istenen şekilde ve titizlikte çalışabiliyor muyum?
Nurbahar AYDIN