rabia
Sun 18 April 2010, 03:29 pm GMT +0200
ÇEVREMİZDEKİ DİĞER İNSANLARI NEYE GÖRE YARGILIYORUZ?
Neler düşündüklerini nasıl anlayıp da onlara dair inanç ve önyargılar geliştirebiliyoruz? Daha da önemlisi bu sırada beynimizde neler olup bitiyor? İşte tüm bu sorulara yanıt arayan "sosyal bilişsel sinirbilim" geleneksel olarak sosyal psikolojinin ilgi alanına giren duygu kotrolü, tutum değişimi, önyargı gibi araştırma başlıklarını fMRI, PET gibi günümüz sinirbilim görüntüleme teknikleriyle çalışan bir bilim alanı. Bir başka deyişle, bireyin sosyal ilişkileriyle beyin kimyası arasındaki ilişkileri çözümlemeyi amaçlıyor. Bu alanı daha yakından tanıyabilmek için bir uzmanın çalışmalarına beraber büyüteç uzatalım istedik. Massachusetts Teknoloji Enstitüsü'nde çalışan sinirbilimci Rebecca Saxe biz insanlara özgü ahlaksal yargıları, inanç ve dil sistemlerini beyin kimyasındaki değişimleri gözlemleyerek araştırıyor. Asıl uzmanlık alanıysa sosyal ilişkilerde birbirlerimizin düşüncelerini nasıl yorumladığımız, diğer bir deyişle sosyal biliş. Tahmin edebileceğimiz gibi düşünceleri somut olarak "okumak" mümkün olmadığından bu alanda bilimsel araştırmalar yürütmek de pek kolay değil. Nitekim Saxe da üzerinde çalıştığı konuların oldukça soyut olduklarını itiraf edip yine de günlük sosyal yaşamımızdaki önemlerinin altını çizmeden edemiyor. Her ne kadar sosyal ilişkiler sırasında kimin hakkımızda ne düşündüğünü direk olarak ölçmek imkansız olsa da bireylerin beyinsel aktivitelerinden çıkarımlarda bulunmak mümkün. Çalışmaları sırasında Saxe fMRI beyin görüntüleme tekniğini kullanıyor. Ve bu teknik sayesinde karşımızdaki kişinin herhangi bir hareketi neden yaptığını anlamaya çalıştığımızda beynimizin hangi bölgesinin işlediğini keşfetmiş görünüyor: Temporopariyetal köprü. Hani olur ya bazı zamanlar "Neden böyle davrandı, anlayamıyorum" deriz, işte Saxe'a göre bu cümleyi sarfederken yani karşımızdakinin zihninde olup biteni anlamaya çalışırken kendi beynimizde bu bölge aktive oluyor.
Temporopariyetal köprü Bu çalışmanın beynin keşfi zincirindeki yüzlerce diğer çalışma göz önüne alındığında öneminiyse şöyle özetleyebiliriz: Bugüne kadar yapılan beyin görüntüleme çalışmaları algısal ve motor (kas hareketleri) sistemlerimize dair pek çok şeyin beyin kimyasıyla olan ilişkisini ortaya koydu. Ancak herhangi bir beyin bölgesinin belli bir işleyişle birebir ilişkisi genellikle reflekssel alt düzey işlevler için geçerli. Sosyal ilişkileri düzenleyen dil, düşünce gibi üst seviye işlevlerde pek çok beyin bölgesinin aynı anda aktive olması bekleniyor. Oysa Saxe'ın çalışmasında söz konusu işlev diğerlerinin düşüncelerini çıkarsama gibi üst seviye bir işleyiş olmasına rağmen bununla birebir ilişkili belli bir beyin bölgesinden söz ediliyor.
Neler düşündüklerini nasıl anlayıp da onlara dair inanç ve önyargılar geliştirebiliyoruz? Daha da önemlisi bu sırada beynimizde neler olup bitiyor? İşte tüm bu sorulara yanıt arayan "sosyal bilişsel sinirbilim" geleneksel olarak sosyal psikolojinin ilgi alanına giren duygu kotrolü, tutum değişimi, önyargı gibi araştırma başlıklarını fMRI, PET gibi günümüz sinirbilim görüntüleme teknikleriyle çalışan bir bilim alanı. Bir başka deyişle, bireyin sosyal ilişkileriyle beyin kimyası arasındaki ilişkileri çözümlemeyi amaçlıyor. Bu alanı daha yakından tanıyabilmek için bir uzmanın çalışmalarına beraber büyüteç uzatalım istedik. Massachusetts Teknoloji Enstitüsü'nde çalışan sinirbilimci Rebecca Saxe biz insanlara özgü ahlaksal yargıları, inanç ve dil sistemlerini beyin kimyasındaki değişimleri gözlemleyerek araştırıyor. Asıl uzmanlık alanıysa sosyal ilişkilerde birbirlerimizin düşüncelerini nasıl yorumladığımız, diğer bir deyişle sosyal biliş. Tahmin edebileceğimiz gibi düşünceleri somut olarak "okumak" mümkün olmadığından bu alanda bilimsel araştırmalar yürütmek de pek kolay değil. Nitekim Saxe da üzerinde çalıştığı konuların oldukça soyut olduklarını itiraf edip yine de günlük sosyal yaşamımızdaki önemlerinin altını çizmeden edemiyor. Her ne kadar sosyal ilişkiler sırasında kimin hakkımızda ne düşündüğünü direk olarak ölçmek imkansız olsa da bireylerin beyinsel aktivitelerinden çıkarımlarda bulunmak mümkün. Çalışmaları sırasında Saxe fMRI beyin görüntüleme tekniğini kullanıyor. Ve bu teknik sayesinde karşımızdaki kişinin herhangi bir hareketi neden yaptığını anlamaya çalıştığımızda beynimizin hangi bölgesinin işlediğini keşfetmiş görünüyor: Temporopariyetal köprü. Hani olur ya bazı zamanlar "Neden böyle davrandı, anlayamıyorum" deriz, işte Saxe'a göre bu cümleyi sarfederken yani karşımızdakinin zihninde olup biteni anlamaya çalışırken kendi beynimizde bu bölge aktive oluyor.
Temporopariyetal köprü Bu çalışmanın beynin keşfi zincirindeki yüzlerce diğer çalışma göz önüne alındığında öneminiyse şöyle özetleyebiliriz: Bugüne kadar yapılan beyin görüntüleme çalışmaları algısal ve motor (kas hareketleri) sistemlerimize dair pek çok şeyin beyin kimyasıyla olan ilişkisini ortaya koydu. Ancak herhangi bir beyin bölgesinin belli bir işleyişle birebir ilişkisi genellikle reflekssel alt düzey işlevler için geçerli. Sosyal ilişkileri düzenleyen dil, düşünce gibi üst seviye işlevlerde pek çok beyin bölgesinin aynı anda aktive olması bekleniyor. Oysa Saxe'ın çalışmasında söz konusu işlev diğerlerinin düşüncelerini çıkarsama gibi üst seviye bir işleyiş olmasına rağmen bununla birebir ilişkili belli bir beyin bölgesinden söz ediliyor.