sidretül münteha
Sat 19 March 2011, 08:31 pm GMT +0200
d- Bir İbadet Olarak Kıraat
İbadetler ya sırf mâlidir: Zekât, öşür, keffaret... gibi.
Ya sırf bedenîdir: Namaz, oruç, itikâf, Kur'ân okumak, zikrullah yapmak gibi.
Ya da hem malî, hem de bedenîdir: Hac gibi...
Hâfizü'd-Dîn en-Nesefî'nin ifadesine göre niyabet (başkası adına yapma), malî olan ibadetlerde acz halinde de, kudret halinde de caizdir.
Bedenî ibadetlerde hiçbir halde caiz değildir.
Hem bedenî, hem de malî (mürekkep) ibadetlerde ise, sadece acz halinde caizdir ve aczin ölüme dek uzanan devamlı bir acz olma şartı vardır. [185]
İmâm Zeyla'î bunu şöyle açıklar:
"Zira malî ibadetlerden maksat, muhtacın ihtiyacını gidermektir. Bu ise bizzat mükellefin fiili ile hasıl olabileceği gibi, naibinin fiili ile de hasıl olabilir. Böylece imtihanın özelliği yine tahakkuk etmiş olur. Dolayısı ile her ikisi de eşittir. Bedenî ibadetlerde ise niyabet hiçbir halde caiz değildir. Zira bunlardan maksat, Allah'ın (cc) rızasını talep amacıyla, nefs-i emmâreyi güçsüz düşürmektir. Çünkü o Allah'a (cc) düşman olarak ortaya atılmıştır. Hadîs-kudsîde, "Nefsine düşman ol! Zira o Bana düşman olarak dikilmiştir" buyurmaktadır. İşte bu gaye, naibin fiili ile asfâ hasıl olmaz. Dolayısı ile böyle ibadetlerde bir fayda temin etmediğinden dolayı niyabet cereyan etmez. [186] Bu yüzdendir ki, müctehit İmamlar, ölmüş birisi yerine hiç kimsenin namaz kılamayacağında ve oruç tutamayacağında müttefiktirler. Bizim mezhebimizde, diri olması halinde de durum aynıdır. Binaenaleyh, bu durumda ücretle tutmanın caiz olmayacağı daha açıktır. Zira niyabet isti'cardan kolaydır." [187]
İmâm Birgivîde "İkâzu'n-Nâimîn" adlı risalesinde:.
"Sadece bedenî bir ibadet olup, bir vesile olmayan namaz, oruç, Kur'ân okumak. Tehlil, teşbih, tekbir ve tasliye gibi bir ibadete; bir mal almak amacıyla, sevabını da verdiğini, sadece bu sevabın kendisine ulaşması içni verene bağışlamak niyyetiyle koyulmak ve başlamak, ne İslâm mezheplerinden bir mezhebde, ne de semavî dinlerden birinde caizdir" [188] der. [189]
[185] Nesefî, Kenzü'd-dekâik, (Tebyîn ile) ll/85
[186] Zeylaî, ll/85
[187] İbn Abidîn, Şifâu'l-'alîl, s. 165
[188] İbn Abidîn, Şifâu'l-'alîl, s. i 74
[189] Doç. Dr. Faruk Beşer, Fetvalarla Çağdaş Hayat, Nün Yayıncılık, İstanbul 1997: 83-84.