hafiza aise
Fri 28 October 2011, 02:34 pm GMT +0200
Bilenlere Danışmak 'İstişare'
Ağustos 2008 35.SAYI
Danışmak, görüş alışverişinde bulunmak, fikir almak, ekip ruhu ile hareket ederek birlikte karar vermek anlamlarına gelen istişare, Allah Teala’nın Hz. Peygamber’e (s.a.v) açık bir emri olduğu gibi, Müslümanların Allah’ın takdirini kazanma yolunda en bariz vasıflarıdır.
İnsan başkalarına muhtaç bir varlıktır. İstişare insanoğlunun yaratılışında bulunan “muhtaç bir varlık olma” gerçeğini anlamanın göstergesidir. İşlerini istişare ile yürüten insanlar, bir taraftan işlerinde başarılı sonuçlara ulaşırken, diğer taraftan yaradılışlarındaki kulluk gerçeğini tanıyıp benimseyerek Allah’ın hoşnutluğunu kazanırlar.
İstişareyi terk eden insan ise benlik hastalığına yakalanır. Benlik hastalığı, insanı dünya hayatının getirdiği bütün zorluklara karşı tek başına mücadele etmekle baş başa bırakır. Böylece insan acziyetini, kul olduğunu unutarak, sonu belirsiz bir karanlığa doğru sürüklenir.
İstişare nedir?
Danışmak, görüş alışverişinde bulunmak, fikir almak, ekip ruhu ile hareket ederek birlikte karar vermek anlamlarına gelen istişare, Allah Teala’nın Hz. Peygamber’e (s.a.v) açık bir emri olduğu gibi, Müslümanların Allah’ın takdirini kazanma yolunda en bariz vasıflarıdır.
Allah Teala istişare hakkında şöyle buyuruyor: “O vakit Allah’tan bir rahmet ile onlara yumuşak davrandın. Şayet kaba, katı yürekli olsaydın, hiç şüphesiz etrafından dağılıp giderlerdi. O halde onları affet; bağışlanmaları için dua et; onlarla işler hakkında istişare et! Sonra da kararını verdin mi, artık Allah’a tevekkül et. Çünkü Allah kendisine tevekkül edenleri sever.” (Al-i İmran, 159). “İman edip Rablerine tevekkül edenler, Rablerinin davetine icabet ederler ve namazı kılarlar. Onların işleri aralarında istişare iledir. Kendilerine verdiğimiz rızıktan da infak ederler.” (Şura, 38).
Gerek özel hayatta, gerek toplumların sağlıklı gelişiminde istişarenin önemli bir yere sahip olduğu bütün İslâm alimlerinin kabul ettiği bir konudur. İnsanların ruhi eğitimine ve ahiret saadetine vesile olan istişarenin, hangi konularda yapılması gerektiği, istişare şekilleri ve sonuçlarının bağlayıcılığı gibi hususlar bilinerek hareket edilmelidir.
Hangi konularda istişare yapılabilir?
İstişare ancak, hakkında bağlayıcı dini hüküm bulunmayan konularda yapılabilir. Kur’an ve sünnette hükmü açıkça belirtilmiş olan konularda istişare yapılamaz. Namazın farz, zinanın haram oluşu istişare konusu olamaz ve bu hükümler istişare ile değiştirilemez. Bu hallerde Kur’an ve sünnetin hükmü ne ise ona uyulur.
Kur’an ve sünnette açıkça hükmü bulunmayan ve içtihat yoluyla hükmü tespit edilmemiş olan bütün konularda istişare yapılması mümkündür. Tabii ki dini konularda istişare mutlaka alim ve kemalat sahibi kişilerle yapılmalıdır.
Dini bir konunun hükmünü ilmi ile amil âlimlere sormak, onlardan fetva istemek şeklinde olur. Bu tür istişare, danışma ve fetva isteme anlamında kullanılır. Her Müslüman, yapmak veya terk etmek şeklinde önüne çıkan işleri, yapmadan önce hükümlerini öğrenmekle sorumludur. Dini hayatımızla ilgili bir konuyu alimlere sorduktan sonra aldığımız cevaba göre hareket etmek zorundayız.
Günlük hayatımızda istişare
İstişarenin diğer bir boyutu da bir kimsenin, özel işleri ile ilgili konularda başkalarının bilgi ve görüşlerine müracaat etmesi şeklinde olabilir. Ehli ile yapılan böyle bir istişare sünnettir ve tavsiye edilmiştir. Dünyevi işlerde istişarenin sonuçları, istişare edeni bağlayıcı değildir. Çünkü bu konuda karar verme yetkisi, istişare mecburiyeti olmaksızın kendisine aittir.
İdari görevi bulunan bir şahsın veya heyetin, herhangi bir konuda bilirkişilerin görüşlerine başvurması da bir istişaredir. Böyle bir istişare şekli sünnettir, fakat bağlayıcı değildir. Çünkü bu konuda karar verme yetkisi, istişare mecburiyeti olmaksızın idari görevi bulunan şahsa veya heyete aittir.
Seçilmiş veya görevlendirilmiş olan bir heyet, sorumluluk alanına giren ve toplumu ilgilendiren konularda bir karar alacağı zaman üyeleri arasında istişare yapabilir. Bu heyet, bir vakıf, bir şirket yahut başka bir sorumluluk alanı için oluşturulmuş bir kurul olabilir. Görev ve yetki sahibi olan bu tür heyetlerin, işlerini istişare ile yürütmeleri şarttır.
Aile hayatında ise eşlerin birbirleri ile istişare etmeleri aile saadetini güçlendirir. Bencillik, kibir gibi kötü hasletler aile bağlarını zayıflatır. Bu sebeple aile içinde her türlü konuda istişareye önem verilmelidir. Çünkü evlenen insanlar için hayat en az iki kişiliktir. Yeri geldiğinde çocuklarla da istişare edilmelidir. Böylece onların da benimseyeceği kararlar almak mümkün olur. Ayrıca evlerinde istişare yapılan ve o istişarelere katılan çocuklar istişare yapmayı da öğrenir.
“Tevekkülden hayırlı bir şey görmedim”
Efendimiz (s.a.v) bir gün bineği ile bir yere giderken, terkisinde bulunan Abdullah b. Abbas’a (r.a) şöyle buyurmuştur: “Ey çocuk! Sana fayda verecek birkaç şey öğreteyim mi? Allah’ın emir ve yasaklarına dikkatli ol ki, Allah da seni korusun. Bütün mahlukat sana zarar vermek için toplansa, eğer Allah onu takdir etmemişse kimse sana bir zarar veremez. Ve bütün mahlukat sana bir menfaat sağlamak için toplansa, eğer Allah onu senin hakkında takdir etmemişse, kimse sana herhangi bir fayda sağlayamaz...” (Tirmizi)
M. Saki EROL