hafiza aise
Fri 5 August 2011, 12:27 pm GMT +0200
4— Bayram Hutbesi:
Hz. Peygamber (s.a.) namazı tamamladığında, cemaat saflarında otururken onlara karşı dönüp ayakta kendilerine va'zeder, tavsiyelerde bulunur, ne emredilecekse emreder ne yasaklanacaksa yasaklardı. Bu esnada kimilerini gazaya göndermek gerekirse gönderir, bir şeyin yapılmasını emredecek olursa emrederdi[1090]' Orada üzerine çıkıp konuşacağı bir minber yoktu. Medine'deki minberi dışan çıkardığı da olmazdı. Toprak üzerinde ayakta durarak halka hitap ederdi.
Câbir diyor ki: "Bir bayram namazında Allah Rasûlü (s.a.) ile beraber bulundum. Önce ezansız ve kâmetsiz olarak hutbeye geçmeden namazı kıldırdı. Sonra Biiâl'e dayanarak ayağa kalktı. Allah'tan sakınmayı emredip, O'nun emirlerine uymaya teşvik etti. Halka va'z ve nasihat ettikten sonra yürüdü, kadınların yanlarına kadar gitti. Onlara da va'z ve nasihat etti." Hadis, Buharî ve Müslim tarafından rivayet edilmiştir[1091]
Ebu Saîd el-Hudrî anlatıyor: "Hz. Peygamber (s.a.) Ramazan ve Kurban bayramı günlerinde musallaya çıkardı. İlk yaptığı iş namaz olurdu. Sonra cemaat saflarında otururken ayakta onlara dönüp kendilerine vâ'z ve nasihat ederdi." Hadisi, Müslim rivayet etmiştir[1092]
Yine Ebu Saîd el-Hudrî anlatıyor: Hz. Peygamber (s.a.) bayram günü çıkar, insanlara iki rekât namaz kıldırırdı. Selâm verip namazdan çıkınca, cemaat saflarında otuıurken onlara dönüp —devesi— üzerinde durur: "Bağış yapın" buyururdu. En çok bağış yapan kadınlar olur, küpe, yüzük ve neleri varsa verirlerdi. Şayet bir ihtiyacı olur, bir bölük ordu-asker göndermek gereği duyarsa cemaate hatırlatırdı. Böyle birşey olmazsa döner giderdi[1093]
Hafız Bakî b. Mahled'in, bu hadisi Müsned'inde zikrettiğini görünceye kadar bunun bir vehim olduğunu, çünkü Hz. Peygamber'in (s.a.) bayram namazına, önünde mızrak götürülür şekilde yaya olarak çıktığını sadece kurban bayramı günü (veda haccmda) Minâ'da devesi üzerinde hutbe söylediğini düşünürdüm. Hafız Bakî b. Mahled bu hadisi Müsned'mde, Ebu Bekir b. Ebî Şeybe -Abdullah b. Nümeyr -Davud b. Kays- Iyâz b. Abdullah b. Sa'd b. Ebu Serh-Ebu Saîd el-Hudrî senediyle "Allah Rasûlü (s.a.) Ramazan bayramı günü çıkar, cemaata şu iki rekât namazı kıldırırdı. Selâm verince cemaata döner, onlara: Bağış yapınız, buyururdu. En çok bağış yapan kadınlar olurdu..." diye rivayet edip hadisin devamını zikrediyor.
Sonra Hafız Bakî, Ebu Bekir b. Hallâd -Ebu Âmir- Davud -Iyâz- Ebu Saîd senediyle: "Hz. Peygamber (s.a.) Ramazan bayramı günü çıkar cemaata namaz kıldırırdı. İlk iş olarak iki rekât namazı kıldırdıktan sonra oturan cemaata karşı döner, onlara: Bağış yapınız, buyururdu." hadisini rivayet edip yukandakine benzer şekilde devamını zikrediyor. Hadisi aynı se-nedle, ancak senetteki Ebu Küreyb -Ebu-Üsâme- Davud farkıyla, İbn Mâ-ce de rivayet etmiştir[1094] Herhalde Câbir'in de: "Bilâl'e dayanarak ayağa kalktı" sözünde olduğu gibi "sonra ayaküstü durdu," şeklinde olup, kâtip tarafından yapılan bir hata ile "devesi üstünde" şekline çevrilmiş olsa gerektir. Allah en iyi bilendir.
Soru: Buharî ve Müslim Sû/î/Vı'Ierinde îbn Abbas'ın şöyle anlattığını rivayet ederler: "Ben Ramazan bayramı namazında Hz. Peygamber (s.a.) ile, Ebu Bekir, Ömer ve Osman -Allah onlardan razı olsun- ile beraber bulundum. Hepsi de namazı hutbeden önce kıldırırlar, sonra hutbe okurlardı. Allah Rasûlü (s.a.) hutbeden indi. -Eliyle erkeklere oturun diye işaret ettiği hâlâ gözümün önündedir.- Sonra erkeklerin saflarını yararak kadın saflarına kadar gitti. Bilâl de beraberinde idi. Hz. Peygamber (s.a.): 'Ey Peygamber! Mü'min kadınlar sana gelip de Allah'a hiçbir şeyi ortak koşmamak üzere biat etmek isterlerse../ âyetin[1095] sonuna kadar okudu. [1096]
Yine Buhârî ve Müslim'in Sahih'lennde C^bir'den nakledilen diğer bir hadise göre: "Hz. Peygamber (s.a.) ayağa kalktı önce namaz kıldırdı. Sonra ardından cemaata hitap etti. Allah'ın Peygamberi fs.a.) hutbeyi bitirip indi. Kadınların yanlarına kadar geldi, onlara va'z etti...[1097]
Bu hadisler, Hz. Peygamber'in (s.a.) bir minber yahut devesi üzerinde hutbe okuduğunu gösterir. Belki de kerpiç, çamur veya buna benzer bir şeyden onun için bir minber yapılmış olabilir?
Cevap: Bu iki hadisin sahih olduğunda şüphe yoktur. Yine Mescid-i Nebevî'deki minberin dışarı çıkartılmadığında ve onu ilk defa Mervan b. Hakem'in dışarı çıkartmış olduğunda, hatta ona bu yüzden karşı gelindiğinde de şüphe yoktur. Kerpiç ve çamurdan yapılan minbere gelince; Buharı ve Müslim'in Sahih'lerinde naklettikleri üzere böyle bir minberi ilk olarak yapan -Mervan'm Medine emirliği sırasında- Kesîr b. Salt olmuştur.[1098] Herhalde Hz. Peygamber (s.a.) musallada yüksekçe kürsü üzerinde dururdu. Sonra oradan aşağı iner, kadınların yanına giderdi. Karşılarında durur, onlara hitap eder; va'z ve nasihatta bulunurdu. Allah en iyi bilendir.
Bütün hutbelerine Allah'a hamdederek başlardı. Bayram hutbelerinde tekbirle başladığına dair bir tek hadis bile nakledilmemiştir. Yalnız İbn Mâce, Sünen'mdt Peygamberimizin müezzini Sa'd el-Karaz'dan nakleder ki. Allah Rasûlü (s.a."i hutbe aralarında ve bayramlardaki hutbelerde çokça tekbir getirirdi.[1099] Bu hadis, Hz. Peygamber'in (s.a.) bayram hutbesi' ne tekbirle başladığına delil olmaz.
Bayramlarda ve yağmur duasında okunan hutbelere hangi sözle başlanılacağında âlimler farklı görüşler ileri sürmüşlerdir. Kimileri her ikisine de tekbirle başlanacağını, kimileri yağmur duası hutbesine istiğfar ederek başlanacağını ve kimileri de her ikisine Allah'a hamdederek başlanacağını söylemiştir. Şeyhülislâm İbn Teymiye diyor ki: Doğru olan bu üçüncüsü-dür. Çünkü Hz. Peygamber (s.a.): "Allah'a hamdla başlanılmayan her önemli iş sonuçta eksiktir. "[1100] buyurmuştur.
Bütün hutbelerine Allah'a hamdederek başlardı.
Hz. Peygamber (s.a.) bayram namazına katılan kimseleri, hutbeyi dinlemek için oturmakla gitmek arasında serbest bırakmıştır. Bayram cumaya denk geldiğinde onlara bayram namazıyla yetinebileceklerini ,cumaya gelmelerinin gerekli olmadığını bir ruhsat olarak bildirmiştir.[1101]
[1090] Buharî, 13/6.
[1091] Buharı, 13/7; Müslim, 885.
[1092] Müslim, 889.
[1093] İsnadı sahihtir. Az aşağıda müellif, seneddeki râvileri söyleyecektir.
[1094] tbn Mâce, 1288. İsnadı sahihtir. Ahmed, Müsned, 3/36, 42, 54; Abdürrezzak, Musan-nef, 5634; Beyhakî, Sünen, 3/297.
[1095] Mümtehine: 60/12. '
[1096] Buharı, 13/19; Müslim, 884; Ebu Davud, 1143 ve 1144; Nesâî, 3/184; İbn Mâce, 1273.
[1097] Buharı, 13/19; Müslim, 885; Ebu Davud, 1141.
[1098] Buharı, 13/6; Müslim, 889; Ebu Davud, 1140; ibn Mâce, 1275. Kesîr b. Salt b. Ma'-dîkerb, Abdülmelik b. Mervan'ın mektup kâtibiydi.
[1099] îbn Mâce, 1287. Senedi zayıftır.
[1100] Ahmed, Müsned, 8697; Ebu Davud, 4840; tbn Mâce, 1894; îbn Hibbân, 1/135. Senedi zayıftır.
[1101] Ebu Davud, 1073; İbn Mâce, 1311: Ebu Hureyre'nin rivayetine göre Allah Rasûlü (s.a.) buyurdular ki: "Bu gününüzde iki bayram bir araya geldi. Dileyen cumayı kılmayabilir. Biz cumayı kılarız." Senedi hasendir. Busîrî, Zevâiifde sahih olduğunu söylemiştir. Bu konuda şu kaynaklarda da hadisler vardır: Ahmed 4/372; Ebu Davud, 1070; Nesâî, 3/194; İbn Mâce, 1310 ve 1312. İbn Kudâme, el-Muğnî (2/358)'de diyor ki: Bayram cuma gününe
rastlarsa, İmam {devlet başkanı) dışında, bayram namazım kılanlardan cumanın farziyeti düşer. Ama cumayı kıldıracağı kimseler bulunmaması hali dışında imamdan farziyet asla düşmez. Denildi ki: İmama bu durumda farz olup olmaması hususunda iki görüş vardır: 1- Düşeceğini söyleyenler; Şa'bî, Nehaî ve Evzâ-î'dir. Hz. Ömer, Hz. Osman, Hz. Ali, Saîd, İbn Ömer, İbn Abbas ve İbn Zübeyr'in de bu görüşte olduğu söylenmektedir. 2- Fakihlerin çoğunluğu farz olur diyor.
İbn Kayyim el-Cevziyye, Za’du’l-Mead, İklim Yayınları: 1/416-419.
Hz. Peygamber (s.a.) namazı tamamladığında, cemaat saflarında otururken onlara karşı dönüp ayakta kendilerine va'zeder, tavsiyelerde bulunur, ne emredilecekse emreder ne yasaklanacaksa yasaklardı. Bu esnada kimilerini gazaya göndermek gerekirse gönderir, bir şeyin yapılmasını emredecek olursa emrederdi[1090]' Orada üzerine çıkıp konuşacağı bir minber yoktu. Medine'deki minberi dışan çıkardığı da olmazdı. Toprak üzerinde ayakta durarak halka hitap ederdi.
Câbir diyor ki: "Bir bayram namazında Allah Rasûlü (s.a.) ile beraber bulundum. Önce ezansız ve kâmetsiz olarak hutbeye geçmeden namazı kıldırdı. Sonra Biiâl'e dayanarak ayağa kalktı. Allah'tan sakınmayı emredip, O'nun emirlerine uymaya teşvik etti. Halka va'z ve nasihat ettikten sonra yürüdü, kadınların yanlarına kadar gitti. Onlara da va'z ve nasihat etti." Hadis, Buharî ve Müslim tarafından rivayet edilmiştir[1091]
Ebu Saîd el-Hudrî anlatıyor: "Hz. Peygamber (s.a.) Ramazan ve Kurban bayramı günlerinde musallaya çıkardı. İlk yaptığı iş namaz olurdu. Sonra cemaat saflarında otururken ayakta onlara dönüp kendilerine vâ'z ve nasihat ederdi." Hadisi, Müslim rivayet etmiştir[1092]
Yine Ebu Saîd el-Hudrî anlatıyor: Hz. Peygamber (s.a.) bayram günü çıkar, insanlara iki rekât namaz kıldırırdı. Selâm verip namazdan çıkınca, cemaat saflarında otuıurken onlara dönüp —devesi— üzerinde durur: "Bağış yapın" buyururdu. En çok bağış yapan kadınlar olur, küpe, yüzük ve neleri varsa verirlerdi. Şayet bir ihtiyacı olur, bir bölük ordu-asker göndermek gereği duyarsa cemaate hatırlatırdı. Böyle birşey olmazsa döner giderdi[1093]
Hafız Bakî b. Mahled'in, bu hadisi Müsned'inde zikrettiğini görünceye kadar bunun bir vehim olduğunu, çünkü Hz. Peygamber'in (s.a.) bayram namazına, önünde mızrak götürülür şekilde yaya olarak çıktığını sadece kurban bayramı günü (veda haccmda) Minâ'da devesi üzerinde hutbe söylediğini düşünürdüm. Hafız Bakî b. Mahled bu hadisi Müsned'mde, Ebu Bekir b. Ebî Şeybe -Abdullah b. Nümeyr -Davud b. Kays- Iyâz b. Abdullah b. Sa'd b. Ebu Serh-Ebu Saîd el-Hudrî senediyle "Allah Rasûlü (s.a.) Ramazan bayramı günü çıkar, cemaata şu iki rekât namazı kıldırırdı. Selâm verince cemaata döner, onlara: Bağış yapınız, buyururdu. En çok bağış yapan kadınlar olurdu..." diye rivayet edip hadisin devamını zikrediyor.
Sonra Hafız Bakî, Ebu Bekir b. Hallâd -Ebu Âmir- Davud -Iyâz- Ebu Saîd senediyle: "Hz. Peygamber (s.a.) Ramazan bayramı günü çıkar cemaata namaz kıldırırdı. İlk iş olarak iki rekât namazı kıldırdıktan sonra oturan cemaata karşı döner, onlara: Bağış yapınız, buyururdu." hadisini rivayet edip yukandakine benzer şekilde devamını zikrediyor. Hadisi aynı se-nedle, ancak senetteki Ebu Küreyb -Ebu-Üsâme- Davud farkıyla, İbn Mâ-ce de rivayet etmiştir[1094] Herhalde Câbir'in de: "Bilâl'e dayanarak ayağa kalktı" sözünde olduğu gibi "sonra ayaküstü durdu," şeklinde olup, kâtip tarafından yapılan bir hata ile "devesi üstünde" şekline çevrilmiş olsa gerektir. Allah en iyi bilendir.
Soru: Buharî ve Müslim Sû/î/Vı'Ierinde îbn Abbas'ın şöyle anlattığını rivayet ederler: "Ben Ramazan bayramı namazında Hz. Peygamber (s.a.) ile, Ebu Bekir, Ömer ve Osman -Allah onlardan razı olsun- ile beraber bulundum. Hepsi de namazı hutbeden önce kıldırırlar, sonra hutbe okurlardı. Allah Rasûlü (s.a.) hutbeden indi. -Eliyle erkeklere oturun diye işaret ettiği hâlâ gözümün önündedir.- Sonra erkeklerin saflarını yararak kadın saflarına kadar gitti. Bilâl de beraberinde idi. Hz. Peygamber (s.a.): 'Ey Peygamber! Mü'min kadınlar sana gelip de Allah'a hiçbir şeyi ortak koşmamak üzere biat etmek isterlerse../ âyetin[1095] sonuna kadar okudu. [1096]
Yine Buhârî ve Müslim'in Sahih'lennde C^bir'den nakledilen diğer bir hadise göre: "Hz. Peygamber (s.a.) ayağa kalktı önce namaz kıldırdı. Sonra ardından cemaata hitap etti. Allah'ın Peygamberi fs.a.) hutbeyi bitirip indi. Kadınların yanlarına kadar geldi, onlara va'z etti...[1097]
Bu hadisler, Hz. Peygamber'in (s.a.) bir minber yahut devesi üzerinde hutbe okuduğunu gösterir. Belki de kerpiç, çamur veya buna benzer bir şeyden onun için bir minber yapılmış olabilir?
Cevap: Bu iki hadisin sahih olduğunda şüphe yoktur. Yine Mescid-i Nebevî'deki minberin dışarı çıkartılmadığında ve onu ilk defa Mervan b. Hakem'in dışarı çıkartmış olduğunda, hatta ona bu yüzden karşı gelindiğinde de şüphe yoktur. Kerpiç ve çamurdan yapılan minbere gelince; Buharı ve Müslim'in Sahih'lerinde naklettikleri üzere böyle bir minberi ilk olarak yapan -Mervan'm Medine emirliği sırasında- Kesîr b. Salt olmuştur.[1098] Herhalde Hz. Peygamber (s.a.) musallada yüksekçe kürsü üzerinde dururdu. Sonra oradan aşağı iner, kadınların yanına giderdi. Karşılarında durur, onlara hitap eder; va'z ve nasihatta bulunurdu. Allah en iyi bilendir.
Bütün hutbelerine Allah'a hamdederek başlardı. Bayram hutbelerinde tekbirle başladığına dair bir tek hadis bile nakledilmemiştir. Yalnız İbn Mâce, Sünen'mdt Peygamberimizin müezzini Sa'd el-Karaz'dan nakleder ki. Allah Rasûlü (s.a."i hutbe aralarında ve bayramlardaki hutbelerde çokça tekbir getirirdi.[1099] Bu hadis, Hz. Peygamber'in (s.a.) bayram hutbesi' ne tekbirle başladığına delil olmaz.
Bayramlarda ve yağmur duasında okunan hutbelere hangi sözle başlanılacağında âlimler farklı görüşler ileri sürmüşlerdir. Kimileri her ikisine de tekbirle başlanacağını, kimileri yağmur duası hutbesine istiğfar ederek başlanacağını ve kimileri de her ikisine Allah'a hamdederek başlanacağını söylemiştir. Şeyhülislâm İbn Teymiye diyor ki: Doğru olan bu üçüncüsü-dür. Çünkü Hz. Peygamber (s.a.): "Allah'a hamdla başlanılmayan her önemli iş sonuçta eksiktir. "[1100] buyurmuştur.
Bütün hutbelerine Allah'a hamdederek başlardı.
Hz. Peygamber (s.a.) bayram namazına katılan kimseleri, hutbeyi dinlemek için oturmakla gitmek arasında serbest bırakmıştır. Bayram cumaya denk geldiğinde onlara bayram namazıyla yetinebileceklerini ,cumaya gelmelerinin gerekli olmadığını bir ruhsat olarak bildirmiştir.[1101]
[1090] Buharî, 13/6.
[1091] Buharı, 13/7; Müslim, 885.
[1092] Müslim, 889.
[1093] İsnadı sahihtir. Az aşağıda müellif, seneddeki râvileri söyleyecektir.
[1094] tbn Mâce, 1288. İsnadı sahihtir. Ahmed, Müsned, 3/36, 42, 54; Abdürrezzak, Musan-nef, 5634; Beyhakî, Sünen, 3/297.
[1095] Mümtehine: 60/12. '
[1096] Buharı, 13/19; Müslim, 884; Ebu Davud, 1143 ve 1144; Nesâî, 3/184; İbn Mâce, 1273.
[1097] Buharı, 13/19; Müslim, 885; Ebu Davud, 1141.
[1098] Buharı, 13/6; Müslim, 889; Ebu Davud, 1140; ibn Mâce, 1275. Kesîr b. Salt b. Ma'-dîkerb, Abdülmelik b. Mervan'ın mektup kâtibiydi.
[1099] îbn Mâce, 1287. Senedi zayıftır.
[1100] Ahmed, Müsned, 8697; Ebu Davud, 4840; tbn Mâce, 1894; îbn Hibbân, 1/135. Senedi zayıftır.
[1101] Ebu Davud, 1073; İbn Mâce, 1311: Ebu Hureyre'nin rivayetine göre Allah Rasûlü (s.a.) buyurdular ki: "Bu gününüzde iki bayram bir araya geldi. Dileyen cumayı kılmayabilir. Biz cumayı kılarız." Senedi hasendir. Busîrî, Zevâiifde sahih olduğunu söylemiştir. Bu konuda şu kaynaklarda da hadisler vardır: Ahmed 4/372; Ebu Davud, 1070; Nesâî, 3/194; İbn Mâce, 1310 ve 1312. İbn Kudâme, el-Muğnî (2/358)'de diyor ki: Bayram cuma gününe
rastlarsa, İmam {devlet başkanı) dışında, bayram namazım kılanlardan cumanın farziyeti düşer. Ama cumayı kıldıracağı kimseler bulunmaması hali dışında imamdan farziyet asla düşmez. Denildi ki: İmama bu durumda farz olup olmaması hususunda iki görüş vardır: 1- Düşeceğini söyleyenler; Şa'bî, Nehaî ve Evzâ-î'dir. Hz. Ömer, Hz. Osman, Hz. Ali, Saîd, İbn Ömer, İbn Abbas ve İbn Zübeyr'in de bu görüşte olduğu söylenmektedir. 2- Fakihlerin çoğunluğu farz olur diyor.
İbn Kayyim el-Cevziyye, Za’du’l-Mead, İklim Yayınları: 1/416-419.