müzzemmil
Tue 13 September 2011, 11:59 am GMT +0200
Azgınlık ve Hatâ
Ğavâye kelimesi Kur'an’ı Kerim'de 22 defa tekrarlanmıştır. Şöyle ki; el-ğâvin şeklinde şu ayette olduğu gibi 4 yerde kullanılmıştır:
"Benim kullarıma karşı senin bir gücün yoktur. Ancak sana uyan azgınlar(ı azdırabilirsin sen) (el-ğâvin)." [1263]
el-ğayyi, Allah’u tealanın şu sözünde olduğu gibi 3 yerde zikredilmiştir:
"Ama azgınlık (el-ğayyi) yolunu görseler, onu yol edinirler."[1264]
Ğava, şu ayette olduğu gibi 2 yerde tekrarlanmıştır:
"Adem, Rabb'ine karşı geldi de (yolunu) şaşırdı (ğava)." [1265]
Ayrıca eğveytenî şeklinde şu ayette olduğu gibi 2 yerde kullanılmıştır:
"Rabb'im dedi, beni azdırdığın (eğveyteni) için andolsun ki, (ben de) yeryüzünde onlara (günahları) süsleyeceğim." [1266]
Le-uğviyennehüm lafzi ise Allah’u tealanın şu sözünde olduğu gibi 2 yerde tekrarlanmıştır:
"(İblis) dedi: 'Senin izzet ve şerefine and olsun ki, onların tümünü azdıracağım (le-uğviyennehûm)'." [1267]
el-ğâvun da şu ayette olduğu gibi 2 yerde gelmiştir:
"Onlar ve azgınlar (el-ğâvûn), tepe taklak ortaya atıldılar." [1268]
Eğveyna, eğveynahüm veğaveyna şeklinde şu ayeti kerimede birarada geçmiştir:
"Rabb'imiz, azdırdıklarımız (eğveyna) şunlar. Kendimiz azdığımız (eğveynahüm) gibi onları da azdırdık (ğaveyna)." [1269]
Eğveynâküm şu ayette bir defa kullanılmıştır:
"Sizi azdırdık (eğveynâkûm), çünkü kendimiz azmıştık." [1270]
Şu ayet’i kerimede bir defa da yuğviyeküm şeklinde gelmiştir:
"Eğer Allah, sizi azdırmak (yuğviyeküm) dilemişse, ben size nasihat da etmek istemem, nasihatim size fayda vermez." [1271]
Ğayyen de şu ayette bir defa zikredilmiştir:
"Bunlar da azgınlıklarının (ğayyen) cezasına uğrayacaklardır." [1272]
Allah’u tealanın şu sözünde de bir defa ğaviyyün lafzı geçmektedir:
"Musa, ona: 'Belli ki sen bir azgınsın (ğaviyyün).' dedi." [1273]
Aynı sayıda yani 22 defa da hata ve hatiyye (yanlışlık) kelimeleri tekrarlanmıştır. Şöyle ki, hâtiîn lafzı şu ayetin benzeri 4 yerde tekrarlanmıştır:
"Gerçekten Fir'avn, Hâmân ve askerleri yanılıyorlardı (hâtiîn)." [1274]
Hatâen şeklinde şu ayet’i kerimede olduğu gibi 2 yerde kullanılmıştır:
"Bir mü'min, bir mü'mini öldürmez, ancak yanlışlıkla (hatâen) olursa başka." [1275]
Hatîeti de şu ayette olduğu gibi 2 yerde geçmektedir:
"Fir'avn ve ondan öncekiler ve altüst olmuş kentler (halkı) de günah işlediler (hatîeti)." [1276]
Sözkonusu ıstılahın türevleri şu ayet’i kerimelerde de birer defa geçmektedir:
"Yanılarak (ehte'tüm) yaptığınızda size bir günah yok." [1277]"Rabb'imiz, unutur ya da yanılırsak (ehta'na) bizi sorumlu tutma." [1278]"Onları öldürmek, büyük günahtır (hıtâen)." [1279]"Onu, hatâ (el-hâtiûn) işleyenlerden başkası yemez." [1280]
Hatâyâküm şeklinde şu ayette olduğu gibi 2 yerde gelmiştir:
"Secde ederek kapıdan girin ve hatta deyin ki, biz de sizin hatalarınızı (hatâyâküm) bağışlayalım." [1281]
Ayrıca hatâyânâ olarak Allah’u tealanın şu sözünde olduğu gibi 2 yerde kullanılmıştır:
"Biz Rabb'imize inandık ki bizim günahlarımızı (hatâyânâ) ve senin bizi zorlayıp yaptırdığın büyüyü bağışlasın."[1282]
Sözkonusu kelimenin diğer şekilleri de şu ayet’i kerimelerde birer defa zikredilmiştir:
"Kim bir hatâ (hatîeten), ya da günah işler de sonra onu bir suçsuz üzerine atarsa, muhakkak ki büyük bir iftira ve açık bir günah yüklenmiş olur." [1283]"Evet kim bir günah kazanır da suçu (hatîetühü) kendisini kuşatmış olursa işle onlar ateş halkıdır." [1284]"Ceza günü, hatamı (hatîetî) bağışlayacağını umduğum da Odur." [1285]"Secde ederek kapıdan girin ki hatalarınızı (hatîâtiküm) bağışlayalım." [1286]
"Hatalarından (hatîâtihim) dolayı boğuldular, ateşe sokuldular." [1287]İnkâr edenler, inananlara: 'Siz bizim yolumuza uyun, sizin hatalarınızı (hatâyâküm) biz taşırız' dediler." [1288]
Böylece zikredilen ğavaye kelimesiyle hata ve hatiye kelimeleri Kur'an’ı Kerim'de birbirine eşit olarak, yani 22'şer defa tekrarlanmıştır:[1289]
[1263] Hicr: 15/42.
[1264] A’raf: 7/146.
[1265] Tâhâ: 20/121.
[1266] Hicr: 15/39.
[1267] Sâd: 38/82.
[1268] Şuara: 26/94.
[1269] Kasas: 28/63.
[1270] Saffat: 37/32.
[1271] Hud: 11/34.
[1272] Meryem: 19/59.
[1273] Kasas: 28/18.
[1274] Kasas: 28/8.
[1275] Nisa: 4/92.
[1276] Hakka: 69/9.
[1277] Azhab: 33/5.
[1278] Bakara: 2/286.
[1279] İsra: 17/31.
[1280] Hakka: 69/37.
[1281] Bakara: 2/58.
[1282] Tâhâ: 20/73.
[1283] Nisa: 4/112.
[1284] Bakara: 2/81.
[1285] Şuara: 26/82.
[1286] A’raf: 7/161.
[1287] Nuh: 71/25.
[1288] Ankebut: 29/12.
[1289] Abdurrezzak Nevfel, Kur’an’da Ölçü ve Ahenk, İnkilap Yayınları, İstanbul, 1988: 154-156.