hafız_32
Sat 2 October 2010, 10:41 am GMT +0200
ASR-I SAADETTE SPOR
Doç. Dr. Vecdi Akyüz
(Marmara Üniversitesi ilahiyat Fakültesi Öğretim Üyesi, istanbul)
Vecdi Akyüz 1955 yılında Kırklareli'nin Üsküp bucağında doğdu. İlkokulu aynı yerde bitirdi. Î.H.L.rrin orta kısmını Tekirdağ, lise kısmım İstanbul Fatih İ.H. L.nde tamamladı 1978 yılında İstanbul Yüksek İslâm Enstitüsünden mezun oldu. 1985 yılında Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesinde okutman olarak görev aldı. 1989'da "Emevilerin Kuruluş Devrinde İslâm Amme Hukukunun Gelişmesi" konulu teziyle doktor oldu. 1992 yılında İslâm Hukuku doçenti oldu. Eserleri:
- Devlet ve Îşçi-İşveren İlişkileri
- Hilafetin Saltanata Dönüşmesi [1]
Giriş
Spor, fizik kondisyonu iyileştirmeyi amaçlayan, oyun, yarışma ve mücadele anlayışıyla yapılan fizik etkinliklerdir. İnsanlar, tarih boyunca koştular, tırmandılar, ağır nesneleri kaldırdılar, yüzdüler. Ne var ki, bu fizik etkinlikleri her zaman spor amacına yönelik ve yarışma biçiminde olmadı.
Eski Mısır'da spor oldukça yaygındı. Firavunlar, ülkeyi yönetecek yetenekte olduklarını, avcılıkta ve ok atmadaki üstünlüklerini göstererek kanıtlardı. Böyle gösterilerde firavunlar bir başka kişiye karşı yanşmazdı. Bunun için olağanüstü başarılan yalnızca birer efsane de olabilir. Sıradan Mısırlılar ise atlama, güreş, sırık dövüşü ve top oyunları gibi sporlarla ilgilendiler.
Eski Yunan ve Girit'te spor gösterileri hem dinî, hem din dışı amaçlarla gerçekleştirilirdi. Din ve sporun birleştirildiği en ünlü spor etkinliği, başlangıcı M.Ö. 776 olarak belirlenen, ama geçmişi büyük olasılıkla daha eskilere uzanan olimpiyat oyunlardır. M.Ö.1500 yılma doğru Giritliler dansa, koşulara, güreşe ve boğalarla yapılan dövüşlere büyük ilgi gösterdiler. Antik çağda Yunanlılar koşma, atlama, disk ve mızrak atma, pankreas güreşlerinin yamsıra top oyunları da oynuyorlardı.
Romalılar, Yunanlıların stad oyunlarının yerine sert ve acımasız olan sirk oyunlarım tercih ettiler : Zırhlı eldivenlerle yapılan yumruk dövüşü, pankreas, yarış arabaları... Eski Roma'da savaş arabası yarışları, en yaygın spor gösterilerindendi. Ama atletizm, boks, güreş, cirit ve disk atma gibi sporlara da ilgi gösterilirdi. Gladyatör dövüşlerinde, ya insan insana karşı, ya da insanlar hayvanlara karşı mücadele ederdi.
Eski Türklerde ilkel sporlar, M.Ö. 500'lerde, dinî törenlerin bir parçası olarak başlamıştır. Bu sporlar Orta Asya'daki ilk Türk kavimlerinde görülen ve daha sonra da sürdürülen okçuluk, binicilik, avcılık, kılıç oyunları, ağırlık kaldırma ve atma ile koşu ve güreştir. Avcılık yapan göçebe kabileler arasında polo ve hokeyi andıran atlı sporlar gelişti.
Hz. Peygamber (s.a.v.) her mü'minin hayırlı, ancak kuvvetli müminin zayıf mü'minden daha hayırlı olduğunu bildirmektedir. "Kuvvetli" sözü gerek fizik bakımından, gerekse iktisadî açıdan güçlülüğü kapsayacak mahiyettedir. Fizik olarak güçlü bir mü'minin bedenî ibadetlerini daha iyi yerine getireceği, insanlara daha yararlı olacağı muhakkaktır. Malî bakımdan güçlü olan bir mü'minin insanlara yapacağı yardım elbette yoksul bir mü'minden fazladır. Hadisin sonunda Hz. Peygamber insanların kendilerine fayda verecek konularda hırslı olmalarım acz içinde olmamalarını tavsiye etmiştir.
Hz. Peygamber döneminde insanların hayat tarzı fazladan bir spor yapmayı gerektirmeyecek kadar ağırdı. Çölde geçen yolculuklar, ticaret kervanlarıyîa birlikte, seferler dolayısıyla, çobanlık yaparken yapılan süren kilometrelerce sıcak çöl ikliminde arapları, yerleşik medenî toplumlardan daha haraketli, güçlüklere daha dirençli bir hale getirmişti. Aralarında savaş eksik olmayan arap kabileleri, gençlerini buna hazırlamak zorundaydı. Bunun için savaş oyunları yapma âdeti yaygındı.
Hz. Peygamber zamanında yapılan bazı sporlar gençleri cihada hazırlamaya yöneliktir. Hz. Peygamber, çocuklara ata binme, ok atma ve yüzmenin öğretilmesini ister. [2]
Birinci Bolüm
GÜREŞ, HALTER, YÜZÜCÜLÜK VE BİNİCİLİK
I. Güreş
Güreşin tarihi çok eskilere uzanır. Eski uygarlıkların hayatında Önemli bir yeri vardı. M.O. 2500'den başlayarak Mısırlı askerler sopalarla güreş ve savaş çalışmaları yaparlardı. Mısır'da beni Hasan köyündeki duvar resimlerinden, M.Ö. 2000 yıllarında bu ülkede güreş tekniğinin çok üstün olduğu anlaşılır. Güreş, Eski Yunan'da da gözde bir spor dalı, jimnastik eğitiminin bir parçası ve Beşli yarışmalarda en çok önem verilen yatıştı. M.Ö. 648 de düzenlenen olimpiyat oyunlarında güreşe de yer verilmiştir. Romalılarda güreş gladyatörler arasında yapılırdı. Bizans'ta ise imparator Flavius Theodosius I (379-95) döneminde,.güreş yasaklandıysa da, ondan sonra yemden serbest bırakıldı. Eski Türklerde de güreş yaygındı. Dede Korkut Hikayelerinde güreş tutan yiğitlerden sık sık söz edilmekte, kadınların da aralarında güreşe tutuştuğu anlatılmaktadır.
Asr-ı Saadette meşru ve yaygın sporlardan biriside güreştir. Rukâne adlı sırtı yere gelmeyen pehlivan, Mekke'de bu spor dalında isim yapmıştı. Kendisi o derece iri ve o kadar kuvvetliydi ki, şayet bir sığır yahut deve derisi yere serilse ve o bunun üzerinde ayakta dursa, halk da bu deriyi uçlarından çekip asılsa, o olduğu yerde kalır, deri yırtılırdı. Rukâne, bir gün koyun sürüsünü otlatıyordu. Hz. Muhammed (s.a.v.), Bathâ'da kendisine rastladı ve onu islâm'a davet etti. Bundan sonraki gelişmeyle ilgili olarak iki rivayet vardır:
1) Rukâne, onun bu ilahî görevinin bir delili olarak, emrederek ağaçları yürütmesini istemiştir. Hz. Peygamber ona şöyle dedi: "işte şurada bir ağaç duruyor; ona git ve benden ona, ötede duran diğer ağaca doğru yürüyüp yamna gitmesini söyle!", Rukâne, kendisinin sahip olduğu maharetten çok emindi. Ağaçların bu yürüyüşünden tatmin olmayarak, Hz. Muhammed'e kendisiyle güreşmesini teklif etti. Yenilirse, dinine gireceğine söz verdi. Üç defa üstüste sırtı yere gelmesine ve hatta ağaçların yürüdüğünü gözleriyle görmüş olmasına rağmen müslüman olmadı.[3]
Müslüman olmamakla kalmadı, Mekke'deki putperestlerin yanına koştu ve onlara Muhammed'i ellerinde iyi saklamalarım ve diğer kabilelerle olan şeref ve üstünlük münakaşa ve yarışmalarında ondan yararlanmalarım, zira onun pek fevkalâde şeyler yapıp göstermeye muktedir dünyanın en üstün sihirbazı olduğunu haber verdi.[4]
2) Rukâne'nin güreş teklin üzerine, Hz. Muhammed (s.a.v.), ona şöyle cevap vermiştir; "Kabul; ancak ben yenersem sürünün üçte birini ödül olarak isterim." Gerçekten de üç defa yenilmesi ve bunun sonucunda sahip olduğu sürünün tamamını kaybetmesi üzerine, karısından korkusu sebebiyle ağlamaya başladı. Hz. Muhammed (s.a.v.), ona şöyle dedi: "Korkma: Bütün bu üç yenilginin ödül tutarını, bu defalık almayı ve bütün malım kaybetmeni istemiyorum. Haydi şimdi onları al ve selâmetle git!"
Bu davranış karşısında, mucizelerden de çok duygulanan Rukâne, hemen orada "Sen Allah'ın elçisisin, ben senin getirdiğin dini kabul ediyorum" diye haykırmıştır.[5]
Rukâne'nin "Ey Muhammed! Şimdiye kadar beni hiç kimse yenemedi. Beni yenen sen değil, sahip olduğun manevî güçtür." dediği de nakledilir.
Askerî seferlere katılabilmeye gücü yettiğini Hz. Peygam-ber'e (s.a.v.) ispatlamak maksadıyla bazı delikanlılık çağındaki sahabîler, onun huzurunda güreşe tutuşurlardı. Bunun sebebi, yaşı küçük olanlar şayet kendilerinden büyük olan öteki gençlere üstünlük sağlayabilirlerse, gönüllü sıfatıyla bu savaşlara katılabilme hakkını elde etmekti.[6]
Güreş için özel bir yer ve minder gibi malzemelerin olup olmadığını tam olarak bilmiyoruz. Herhalde uygun alanlarda güreş tutuluyordu. [7]
II. Ağır Kaldırma (Halter)
Hz. Peygamber (s.a.v.), bir gün içlerinde hangisinin daha kuvvetli olduğunu bilebilmek için, büyük bir taşı yerden kaldırmaya çalışan bir yığın insanın yanından geçmiş ve bu yarışlarında hiçbir kötü yan bulmamıştı.[8]
III. Yüzücülük
Hz. Peygambere (s.a.v.), şöyle buyurmuştur: "Çocuklarınıza ok atmayı, ata binmeyi ve yüzmeyi öğretiniz."[9]
Bu hadis, yüzücülüğün mubah olduğunu, çocuklara Öğretilmesinin de tavsiye edildiğini gösterir.
Hz. Peygamber bizzat kendisi de yüzme öğrenmişti. Bir defasında annesi ve Ummu Eymen adındaki kadın köleyle birlikte, henüz çocukken Medine'ye gitmiş, Benû Neccâr kabilesinden en-Nabiğa adında birinin evinde kalmışlardı. Babası Abdullah'ın mezarı da buradaydı. Rasûlullah (s.a.v.), işte bu kabileye ait bir su birikintisinde bu gezisi sırasında yüzmeyi öğrenmişti.[10]
IV. Binicilik
A- At Yarışları
Biniciliğin çok eski zamanlardan beri var olduğu bilinir. Süvari denen atlı askerler tarih boyunca savaşlarda önemli bir rol oynamıştır. Çinliler M.Ö. 2600'de süvari birlikleri kullanmışlardı. Binicilikte ustalık ve rahatlık 5. Yüzyılda eyerin bulunmasından sonra arttı. Eski Yunan'da M.Ö. 700 yıllarında düzenlenen olimpiyat oyunlarında at yarışlarının yapıldığı bilinmektedir. Romalılar hipodromlarda, sürücülü bir aracı çeken atları yarıştı-rırdı. Hititliler, Asurlular ve Mısırlılar ise binicili at yarışları düzenlerdi. Kuzey Afrikalı, Çinli, Pers, Türk ve Arap binicilerin de atlı yarışlar yaptığı bilinmektedir. Türklerin biniciliğe ilgisi Orta Asya'da göçebe olarak yaşadıkları eski çağlara dayanır. Eski Türklerin çöğen, cirit gibi at sırtında oynanan oyunlarda usta oldukları bilinir. Orta Asya'da M.Ö. 4. yüzyılda eyer kullanıldığını gösteren arkeolojik bulgular vardır.
islâm'dan önceki Cahiliye dönemi Mekke'sinde at yarışları için bir saha bulunuyordu.[11]
Hz. Peygamber (s.a.v.), "Ok atma, at ve deve yarışı dışında ödül caiz değildir."[12] buyurarak, bu tür sporları teşvik etmiştir.
Yarış atı olmayan atlar için yarış alanı, bir mil uzunluğundaki Seniyyetu'1-Veda ile Benî Zureyk mescidi arası, yarış atları içinse 6-7 mil uzunluğundaki Hafyâ ile Seniyyetu'1-Vedâ arasıydı.[13]
Ticaret kervanlarının gelip konakladıkları geniş alan da bu yarışlar için kullanılırdı.
Sık sık düzenlenen at yarışlarına bir defasında Abdullah b. Ömer de katılmış ve atından düşmüştü.[14]
Şehir halkı gibi, Hz. Peygamber de bu yarışlara giderek, kazananları belirliyor ve onlara ödül veriyordu.[15] Medine şehrinin kuzey kısmında bugün dahi bulunan Sabak (=koşu) camisi, Rasûlullah'm bu koşuları seyrettiği ve kazananın kim olduğunu belirlediği bir yerdir.
Aynı anda kaç atın birden yarışa tutuştuğu bilinmemekle birlikte, ilk beş dereceye girenlere hurma vs. ödüller verilirdi.
Hiç şüphesiz, Kur'ân-ı Kerim tarafından kesin olarak yasaklanmış kumardan başka bir şey olmayan "müşterek bahise tutuşma", ne at yarışları ne de Öteki şeyler için sözkonusu değildi. [16]
B- Deve Yarışları
Arabistan'da bol olan develer de birbiriyle yanştırılmıştır.Hz. Peygamber'in (s.a.v.), Abda adlı devesi, katıldığı bütün yarışları kazanırdı. Bir yarışta genç bir deve üzerinde gelen bir bedevî, yarışta Abdâ'yı geçti. Bunun üzerine sahabîler buna çok üzüldüler.
Hz. Peygamber (s.a.v.) "Yükselen her dünyevî nesnenin düşmesi, ilahî hikmet gereğidir." buyurarak üzülenleri yatıştırdı.[17]
Eşek yarışlarının yapıldığı da rivayet edilir.
tslâm öncesinden günümüze kadar uzanan bir âdet de horoz manda, tosun, kaz, köpek gibi hayvanlan döğüştürüp seyretmek ve eğlenmektir. Zevk ve eğlence uğruna hayvanlara eziyet etmekten ibaret olan bu âdeti, Hz. Peygamber (s.a.v.) yasaklamıştır.[18]
İkinci Bölüm
AVCILIK, ATICILIK, ATLETİZM VE FUTBOL
I. Avcılık Ve Atıcılık
A. Okçuluk Ve Mızrakçılık
Hz. Peygamber'in (s.a.v.) "Çocuklarınıza ok atmaya, ata binmeyi ve yüzmeyi Öğretiniz."[19] hadisi az Önce de geçmişti. Ok atma, hem bir savaş hazırlığı, hem de spor ve eğlence amacı güdüyordu.
Eşlem kabilesinden bir grup ok atışırken, Hz. Peygamber (s.a.v.), yanlarından geçti ve "Ey ismail oğulları! Haydi ok atınız. Sizin babanız da mahir bir ok atlasıydı. Bu yarışta ben de Seleme b. Ekvâ tarafindayım." buyurdu. Hz. Peygamberin bu sözü üzerine, karşı takımın okçuları duraksadılar. Rasûlullah (s.a.v.) onlara "Ne oldu ki ok atmıyorsunuz?" diye sordu. "Ya Rasûlallah! Siz, karşı takımdayken, biz nasıl ok atarız?" cevabını verdiler. Bunun üzerine Rasûlullah (s.a.v.), "Haydi atın! Ben hepinizle beraberim." buyurdu.[20]
Rasûlullah (s.a.v.), hem savaş gücünü arttırmak, hem de boş vakitleri değerlendirmek üzere, gençlerin okçuluk sporuyla meşgul olmalarını ve kendi aralarında yarışlar düzenlemelerini teşvik ediyordu.
O devrin spor çeşitleri arasında, dirkele adında, mızraklarla oynandığı anlaşılan ve Özellikle siyahiler arasında yaygın bir spor dalı da bulunuyordu.[21] Habeşistanlıların Mescid-i Nebevî'de yaptıkları mızrak oyunları kadm-erkek pekçok kimse tarafından da seyredilirdi. Hz. Ömer, bir defasında bunu engellemek istemiş, Rasûlullah ona "Bırak oynasınlar" demiştir.
Hz. Aişe'ye bizzat Hz. Peygamber (s.a.v.), bu mızrak oyununu seyretmeyi teklif etmiş, onu ridasıyla örterek, mescidde icra edilen oyunu beraberce Hz. Aişe usanıncaya kadar seyretmişlerdir. Rasûlullah (s.a.v.)
"Haydi Habeşliler! Gösterin kendinizi" diyerek, onları teşvik etmiş[22] ayrıca "Eğlenceye düşkün genç kızlann durumunu takdir edin, anlayış gösterin."[23] buyurmuştur.
Hadisler bu ve benzeri oyunları, mescidlerde dahi oynamanın, kadınlarla birlikte seyretmenin caiz olduğu, genç kız ve kadınları fazla sıkmamak, baskı altında tutmamak, meşru eğlence isteklerini anlayışla karşılamak gerektiğini göstermektedir.
Bir bayram günü milli oyunlarım icra eden bir Habeşli kadını gören Hz. Peygamber (s.a.v.), Hz.Aişe'yi seyretmeye çağırmıştır.[24] Bu cevazın düğün, bayram gibi günlere mahsus bulunduğu anlaşılmaktadır. Gösteriyi yapanın tesettüre riayet etmesi, seyredenin şehvet duymaktan emin bulunması da şarttır. [25]
B- Avcılık
Maide, 5/2 âyeti, avcılığın caiz olduğunu, belirtmektedir. Bu izne bağlı olarak Asr-ı Saadette de avcılık yapılmıştır. Sahabe avcılığın bütün ayrıntılarını Hz. Peygamberden öğrenmiştir.
Ihramlıyken avlanmak yasaktır (Maide, 5/1). Nitekim, Hu-deybiye seferi sırasında Ten'îm mevkiinde askerlerin çevresini av kuşları ve vahşî hayvanlar sarmasına rağmen bunları avlayama-mı şiar di.[26]
Bazı bölgelerde pek bol olan yaban eşeği avına çıkılırdı. Ancak Hz. Peygamber, ehlî eşek etini yasaklamıştır.
Medine civarında bulunan göl ve su birikintilerinde bol miktarda bulunan iyi cins balık avlanıyordu. Ayrıca bir sefer esnasın-da yiyecek sıkıntısı başgösterince, deniz kıyısında bulunan bir an-ber (balina?) balığının etinden yenilmiş, hatta Medine'ye dönülünce Rasûlullah'a da ikram edilmiştir.[27]
Hz. Peygamber (s.a.v.), Akabe, körfezindeki Maknâ halkına, çıkardıkları balıkların dörtte birini vergi olarak yükledi.[28]
Hz. Peygamber (s.a.v.), Taiflilerle yaptığı andlaşmada, Taifi haram (yasak) bölge kabul etti. Böylece burada bulunan ağaçların kesilmesi ve bu bölge hayvanlarının avlanması yasaklanıyordu. Bu şart kabul edilmekle, âdeta o bölge bir "millî park" haline getiriliyordu. Zaten burası, millî park olmaya en elverişli yerlerdendi.[29]
Avcılık ve atıcılıkta, canlı hedeflerle ilgili bir sınırlama vardır. Av kasdı olmaksızın canlı hedefler üzerinde yarışma tasvip edilmemiştir.[30]
II. Atletizm (Koşuculuk)
Atletizm en eski sporlardan biridir. Bu oyunlarda insanlar atlama, koşma ve nesneleri atma yeteneklerini gösterirler. Mısır'da M.Ö.3800 yılında koşu yarışı düzenlenmiştir. Tarihin en ünlü atletizm oyunları, ilk kez Eski Yunan'da düzenlenen Olimpiyat oyunlarıdır.
Asr-ı Saadette yapılan sporlardan biri de koşuculuktu.
Hz. Peygamber (s.a.v.), Seleme b. Ekvâ ile Ensar'dan birine, Medine'ye kadar koşu yansı yapma izni vermişti.
Bir sefer esnasında, hanımı Hz. Aişe'yle geride kalan Rasûlullah (s.a.v.), onunla koşu yapmış ve bu yansı Hz. Aişe kazanmıştı. Birkaç yıl sonra yeniden yapılan başka bir koşuyu ise Hz. Peygamber (s.a.v.) kazanmış ve Hz. Aişe'ye "Bu birincilik, önceki birinciliğin rövanşıydı" demiştir.[31]
Hz. Ali'nin de iyi bir koşucu olduğu söylenir. [32]
III. Kurrek (Futbol)
"Ayak topu" anlamına gelen futbolun geçmişi çok eskilere dayanır. Dünyanın birçok yerinde futbolu andıran oyunlann daha ilkçağlarda oynandığı bilinmektedir. Arkeolojik buluntular Eski Çin'de top oyunlarının yaygın biçimde oynandığını göstermiştir. M.Ö. 2500'de, Çin imparatoru Huang Ti'nin askerlerine çeviklik kazandırmak amacıyla ayakla top oynattığı bilinmektedir. Eski Yunan ve Roma'da da top oyunları boş zamanlann sağlıklı bir biçimde değerlendirilmesi için oynanırdı. Sümer, Asur, Mısır, Yunan ve Roma kabartmalarında ayakla oynanan top görülür. Futbola çok benzeyen bir oyun Avrupa'da M.Ö. 2. yüzyılda Roma'lılarca yaygınlaştırılmış, İngiltere'de çok sevilmiş ve yayılmıştı. Divanu'l-Lugati't-Türk'ün ilk cildinde Türkler'in yüzyıllar boyunca ayakla top oynadıklanna ilişkin bilgiler vardır, içi havayla şişirilmiş kuzu postundan yapılan topla oynanan bu oyuna Orta Asya Türkleri "tepük" derlerdi, ingiltere'de futbol 12. yüzyıldan itibaren yaygınlaşmıştır.
islâm'dan önceki Cahiliye döneminde Mekkeliler de "kurrek" denilen bir tür ayak topu oynarlardı. Büyük kalabalıklar bu sporu seyretmeye gelirlerdi. Bu kurrek oyununu oynamak için Mekke'nin her semtinde sahalar bulunurdu.[33] Medine'de de kurrek oynanırdı.[34] Bu kurrek oyununun şekli ve yönetimiyle ilgili ayrıntılı bilgiye sahip değiliz.
Hz. Peygamber (s.a.v.) kurrek oyununu yasaklamamıştır.
Bu devrin kadınları arasında sporla uğraşanlar pek bulunmazdı. [35]
Sonuç
Sporun ciddî faydalan ve bazan zararlan yanında, yapan ve seyredenler için eğlendirici yanı da vardır. Asr-ı Saadette gerek savunma, gerekse daha güçlü ve sağlıklı olma amacıyla o günün şartlannda çeşitli spor dallanyla uğraşılmıştır. Meşruiyet sınırlan içinde olduğu sürece bu tür spor dallanyla uğraşılması mubah ve caizdir. Önemli olan, gerek rakip sporcuya, gerekse sporda kullanılan canlı varlıkların hayatlanna kastedilmemesi veya yara-lanmalanna yol açılmamasıdır. Hem sporun yapılışında, hem de seyrinde dinî kurallara aykırı davramlmamasıdır.
Modern sporlara geçişin ardında sanayi devrimince desteklenen bilimsel gelişmeler yatar. Basketbol, voleybol, futbol gibi sporlar, pazara sürülen yeni bir mal gibi, istenen özellikleri karşılayacak biçimde özel olarak geliştirildi. Kapitalist girişimcilik, sporların pazarlanabilir bir ürün olarak modernleştirilmesinde önemli bir rol oynadı. Boş zamanı değerlendirmek için oynanan geleneksel oyunların modern spor dallarına dönüştürülmesinde okulların ve üniversitelerin de önemli katkıları oldu.
"Atıcılık, at terbiyesi ve eşiyle oynaşma dışında her oyunun bâtıl" olduğunu ifade eden hadise [36]dayanarak bazı fkıh bilginleri, diğer oyun ve eğlencelerin haram olduğunu söylemişlerdir. Ancak sahih hadisler, Hz. Peygamber ve sahabenin hayatı, oyun ve eğlencelerin bu üçünden ibaret olmadığım göstermektedir. Buna göre, Hadiste geçen "bâtıl" sözünü, "haram" diye anlamak yerine, "boş, faydasız" şeklinde anlamak daha isabetli olsa gerektir.[37] "Eğlenin ve oynayın; çünkü ben dininizde ağırlık ve baskı görmekten hoşlanmıyorum."[38] hadisi de bu üçlü sınırlamaya müsait değildir.
Buna göre, günümüzde yaygın olan futbol, basketbol, tenis, bilardo gibi spor ve oyunları mubah saymamak için hiçbir delil yoktur. Ancak, bütün oyun ve eğlencelerin mubah sayılması için, bazı şartlar gerekir:
1) Oynamaya dalıp namazı ve ibadeti ihmal etmemek,
2) Kumara âlet etmemek,
3) Oyun sırasında dilini kötü sözlerden sakınmak,
4) Rakip oyunculara insanî ve ahlâkî ölçüler içinde davranışta bulunmak,
5) Giyim-kuşamm dinî ölçülere uygun bulunması.
islâm kuman yasaklarken belli bir şeklini kastetmemiş, mana ve neticesini hedef almıştır. Hangi âlet ve metodla oynanırsa oynansın, oyunun önceden belli olmayan sonucunda, taraflardan biri veya birkaçı kâr yahut zarar edecekse kumar gerçekleşmiş demektir. "Ey iman edenler! içki, kumar, putlar ve fal okları, şüphesiz şeytan işi pisliklerdir. Bunlardan kaçınınki mutluluk ve esenliğe eresiniz. Şeytan şüpfıesiz içki ve kumar yüzünden aranıza düşmanlık ve kin sokmak ve sizi, Allah'ı anlamaktan, namazdan alıkoymak ister. Artık bundan vazgeçersiniz değil mi?" (Maide, 5/90-91) âyeti, kumarı hem haram kılmakta, hem de bu hükmün hikmetlerini sıralamaktadır. Piyango, spor toto, müşterek bahis gibi tertip ve oyunlar da kumardır; daha büyük kalabalıkların oynadığı kumardır, kumarın bütün unsurlarını içine almaktadır. Bunlardan bazı tesis ve hayır kurumlannm yararlanması, Islâmî açıdan mazeret değildir.
Sporun geneline de bu Ölçüler içinde yaklaşmak, onu kitleleri uyutan, yozlaştıran kumara dönüşen haliyle tasvip etmemek, fakat kişinin bedeni ve zihni gelişimine katkıda bulunan şekliyle tasvib etmek en uygun formül olsa gerektir. [39]
Bibliyografya
Belâzurî, Ensâbu'l-Eşrâfl, Yay. Muhammed Hamidullah, Kahire 1959.
Hamidullah, Muhammed, îslâm Peygamberi, çev. Salih Tuğ, istanbul 1990.
Karaman, Hayreddin, Günlük Hayatımızda Helaller-Haramlar,
istanbul 1976.
Kettanî, Abdulhay, et-Terâtîbu'l-ldâriyye, Beyrut ty. Serahsî, Şerhu's-Siyeri'l-Kebir, Haydarabad, 1335-1336. Zebidî, Zeynuddîn, Sahih-i Buharı, Muhtasarı Tecrid-i Sarîh Tercemesi ve Şerhi, Çev. Kabil Miras, Ankara, değişik tarihler. [40]
--------------------------------------------------------------------------------
[1] Doç. Dr. Vecdi Akyüz, Bütün Yönleriyle Asr-ı Saadet’te İslam, Beyan Yayınları: 3/497-498.
[2] Doç. Dr. Vecdi Akyüz, Bütün Yönleriyle Asr-ı Saadet’te İslam, Beyan Yayınları: 3/499-500.
[3] Belâzurî, Ensab, I, no: 337-338; Hamidullah, İslâm Peygamberi, c.I, s. 103-104; Kettânî, et-Terâtîbu'1-İdariyye, c.2, s.157.
[4] Hamidullah, a.g.e., c.I, s.104.
[5] Serahsî, Şerku's-Siyeri'l-Kebir,c.3, s. 179-180; Hamidullah, a.g.e., c.I, s.104.
[6] Hamidullah, a.g.e., c.2, s.1076 (Ibn Hişam, s.560'tan).
[7] Doç. Dr. Vecdi Akyüz, Bütün Yönleriyle Asr-ı Saadet’te İslam, Beyan Yayınları: 3/501-502.
[8] Hamidullah, a.g.e., c.2, s.1075-1076 (İbnu'l-Kayyım el-Cevziyye, el-Furûsiyye, s.Vden).
Doç. Dr. Vecdi Akyüz, Bütün Yönleriyle Asr-ı Saadet’te İslam, Beyan Yayınları: 3/503.
[9] Tayâlisî, Sünen, no: 2096.
[10] Hamidullah, a.g.e., c.I, s. 42 (İbn Sa'd, Tabakat, 1/1, s.73'ten).
Doç. Dr. Vecdi Akyüz, Bütün Yönleriyle Asr-ı Saadet’te İslam, Beyan Yayınları: 3/503.
[11] Hamiclullah, a.g.e., c.2, s. 844.
[12] Tirmizî, Cihad, 22; Nesaî, Bayi, 14.
[13] Buharı, Cihad, 56/56, no:83, 84, 85.
[14] Buharı, Cihad, 56/56, 57, no: 83, 84 Tirmizî, Cihad, 22; Nesaî, Bayi 12-13.
[15] Ebu Davud, Cihad, 60; Ahmed b. Hanbel, Müsned, 2/5, 55, 91.
[16] Doç. Dr. Vecdi Akyüz, Bütün Yönleriyle Asr-ı Saadet’te İslam, Beyan Yayınları: 3/503-504.
[17] Buharı, Cihad, 56/59; Nesaî, Hayl, 4. no: 87.
[18] Ebu Davud, Cihad, 51; Tirmizî, Cihad, 30.
Doç. Dr. Vecdi Akyüz, Bütün Yönleriyle Asr-ı Saadet’te İslam, Beyan Yayınları: 3/504-505.
[19] Tayalisî, Sünen, no: 2096.
[20] Zebidî, Tecrîd-i Sarih, c. 9, s. 133-134, no: 1386.
[21] Hamidullah, a.g.e., c.I, s.1075 (İbn Manzur,Lisanu'l-Arab, dal-râ-kef-lâm maddesinden).
[22] Buharı, Salât, 69, îdeyn, 25; Müslim, îdeyn, 17, 221.
[23] Kettanî, et-terâtibu'1-İdariyye, Beyrut ty. c.2, s.144.
[24] Aynî, Umdetu'1-Kâri, c.3, s.358.
[25] Doç. Dr. Vecdi Akyüz, Bütün Yönleriyle Asr-ı Saadet’te İslam, Beyan Yayınları: 3/506-507.
[26] Zebidî, Tecrîd-i Sarih, c.12, s. 3-4.
[27] Buharı, Megazî, 64/65, 72/12; Müslim, Sayd, 34/17-18, no: 1935; Hamidullah, a.g.e., c.2, s. 1061-1062.
[28] Hamidullah, a.g.e., c.I, s. 604-605.
[29] Hamidullah, a.g.e., c.I, s.497-499, 500 (m. 4), 501 Vâc vadisi)
[30] Müslim, Sayd, 60; Tirmizî, Sayd, 9.
Doç. Dr. Vecdi Akyüz, Bütün Yönleriyle Asr-ı Saadet’te İslam, Beyan Yayınları: 3/507-508.
[31] Ebu Davud, Cihad, 61; Ahmed b. Hanbel, Miisned, 6/264; Hamidullah, a.g.e., c.2, s.1076.
[32] Doç. Dr. Vecdi Akyüz, Bütün Yönleriyle Asr-ı Saadet’te İslam, Beyan Yayınları: 3/508.
[33] Hamidullah, a.g.e., c.2, s.844 (Fakihî, s.9-10'dan).
[34] Hamidullah, a.g.e., c.2, s. 1075 (Suheylî, 2/304'ten).
[35] Doç. Dr. Vecdi Akyüz, Bütün Yönleriyle Asr-ı Saadet’te İslam, Beyan Yayınları: 3/508-509.
[36] Tirmizî,Fedâlu'l-Cihad, 11; Nesaî,/fay/, 8.
[37] Nitekim büyük fıkıh bilgini Şâtıbî böyle anlamıştır. {Muvafakat, c.I, s.129, c.3, s.228).
[38] Kettânî, et-Terâtîbu'l-îdariyye, c.2, s.157.
[39] Doç. Dr. Vecdi Akyüz, Bütün Yönleriyle Asr-ı Saadet’te İslam, Beyan Yayınları: 3/509-511.
[40] Doç. Dr. Vecdi Akyüz, Bütün Yönleriyle Asr-ı Saadet’te İslam, Beyan Yayınları: 3/512.