meryem
Mon 20 December 2010, 11:14 am GMT +0200
AMELİ AHLAK
Önceden geçenlerin hepsinde, ahlâk düşüncesinin Kur'anî kavramını tarif etmeye çalıştık. Ödevin kaynağı nedir? Onun değeri nedir? Hedefi nedir? Kaderi nedir?Onun tarifini tesis etmek için bütün bu soru işaretlerine, nassta oldukça açık bir cevap bulabildik. Bütün halinde bakıldığında, Kur'an'm ahlâkî doktrini sentezlerin bir sentezi olarak nitelendirilebilir. O, yalnız meşru, ahlâkî, içtimaî ve dinî bütün istekleri yerine getirmez; aynı zamanda o, bu uzlaştırıcı ruhun her adımına içtenlikle nüfuz etmektedir. O, hem serbest ve disiplinli, hem akılcı ve mistik, hem yumuşak ve sert, hem gerçekçi ve idealist, hem muhafazakâr ve ilericidir.
Ve bu çeşitli birlik içinde zıtların basit bir yanyana konmasını, ilavelerin bir ilavesini görmemek gerekir. Çünkü bu sentezde, ne sadece dozunu ayarlama ile silsile-i merâtip, denge, ahenk, ne de sadece çeşitli ilişkiler altında ahlâkîliğin hizmetinde makul gayretin tamamı meydana getirilir. Fakat orada daha çoğu ve daha iyisi vardır : Bütün unsurların işbirliği yaptıkları ve bütün fonksiyonların dayanışma içinde birbirine tutundukları organik gerçek bir yapı söz konusudur, ideal eserde, en sağlam olanın pratik gerçekle ittifak ettiği, çerçeve sertliğinin muhteva yumuşaklığı ile atbaşı yürüdüğü ve nizamı devam ettirmekte ve ilerlemeyi sağlamakta hepsinin ortak çalıştığı görülmüştür. Akim imanla nasıl kemâle erdiğini ve imanın akla nasıl başvurduğunu gördük. Ferdin, bütün kendi sorumluluğunu üzerine alırken genel ahlâkî hayatın iyi seyrine nasıl dikkat ettiği; diğer taraftan cemiyetin, aynı zamanda nasıl kendi yüceliğini, üyelerine nisbetle kutsal hakkını (bununla birlikte bu sonunculardan faydasız veya mutaassıbâne fedâkârlık istemeden) ve yoksullara uygun bir huzur sağlamanın, onları her haksız yükümlülükten kurtarmanın kendisine düştüğü kaçınılmaz ödevi anladığı da müşahede edildi.
Bütün bu diyalektik, bütün bu med ve cezir, sisteminin ortasında bulunan ve takva fikri içinde özetlenebilen tek bir prensibin etrafında raks etmektedir: O, sırasında karmaşık bir kavramdır, çünkü o, idealin en derin hürmetini ve tabiat tarafından uyulması zorunlu kılman şartlar içinde mümkün olan en iyisinin araştırmasını birlikte taşımaktadır.Böyle bir incelemenin faydası, edâ etmeye davet edildiğimiz şeyi bize tamamiyle öğretmeye ve onu haklılığını göstermeye yaramaktadır.Fakat bunun hepsi, ancak nazarî bir ihtiyaca cevap vermekte ve ahlâkî problemin ancak ikinci veçhesini oluşturmaktadır. Fazileti tarif etmeye gücü yetmeksizin insanın faziletli olması mümkündür. Bizim, faziletin tarif edilmesinden daha çok faziletin bize gösterilmesine ihtiyacımız vardır. Ne yapmak zorundayım? îşte o, en cihanşümul ve en âcil sorudur; beşerî ruhun günlük ekmeği işte odur. Bundan dolayı Kur'an-ı Kerim'deki nazarî temeli ve ahlâkın en genel prensiplerini keşfettikten sonra, eğer bu kitabın bize bıraktığı tatbiki ahlâkın dev yapısını baştan başa dolaşmazsak, eserimiz açıkça lüzumlu bazı vasıflardan mahrum bırakılmış olacaktır.İşte bu pratik ahlâkın özetidir.Hayatın[1] bütün alanlarında faaliyetimizin, nasıl çizilmiş yolunu orada bulduğunu göreceğiz. Belki nassa, açıklamalı veya mukayeseli bazı notlar ilâve etmek yerinde olacaktır; fakat, zaten oldukça hacimli eserimizi kabartmamak için az önce işaret ettiğimiz çeşitli alanlara göre, biz, nass-la ilgili bu seçme parçaları derli ve toplu bir şekilde tasnif ederek onları, zaruri bir durum dışında, sadece gözler önüne sermekle yetineceğiz.
Kur'an-ı Kerim'den Âyetler
[1] Allah ile veya başkalanyle olan İlişkilerimizde olduğu gibi şahsi davranışımızla da.