saniyenur
Sun 10 July 2011, 02:13 pm GMT +0200
ALLAH'ın İsimleri Hakkında
Biri şöyle der : ALLAH Teâlâ'ya bazan kendi ismi ile künye verilir. Tıpkı Firavun'un «Firavun şöyle dedi : 'âlemlerin rabbi de kimdir?'» âyet-i celîledeki sözü ve Mûsâ aleyhisselâmın «Mûsâ dedi ki: O, göklerle yerin ve aralarında bulunan her şeyin Rabb'idir...»[371] âyet-i celîlede geçen Mûsâ aleyhisselâmın Riravun'a verdiği cevaptaki sözü gibi. ALLAH-u Teâlâ'nm Mûsâ aleyhisselâma «Şu sağ elindeki ne, Ey Mûsâ?»[372] kavl-i ce-Hli ve Mûsâ aleyhisselâmın «Musa şöyle dedi : 'O, benim asam (değneğim)'...»[373] cevabındaki sözü de aynı şeyi ifade etmektedir. Birincisine cevap olarak şöyle denir :
Bazan «O, nedir? ve O'nun sıfatı nedir?» şeklinde sorulur. Bunun cevabı; «O, yani ALLAH işiticidir, görücüdür» şeklinde olur.
Bazan da «O, nedir?» yani mahlûkat arasında kendisinin mahiyetini bildiren şey nedir? şeklinde olur. ALLAH-u Teâlâ, mahiyetten berî ve yücedir.
«O, nedir?» bu soru ise «O, ne yapmıştır?» deme ihtimalini taşımaktadır. Bunun cevabı ise şöyledir : O, ALLAH bütün mahlûkatı yarattı. Ve herşeyi yerli yerine koydu. İşte bu da O'nun hikmetidir. Bazan «O, nedir?» sorusu O, nedendir? diye soru sorulmuş olmasına da muhtemeldir. Cevabı ise; ALLAH-u Teâlâ, bir şeyden olmaktan yücedir, beridir. Bilâkis O, herşeyi var edendir; olur. Kuvvet ancak ALLAH'tandır,
ALLAH'ın keyfiyetinden[374] sual sorulması iki şekilde görülür : Birincisi; ALLAH-u Teâlâ'nm eşyadan bir şeye benzer olmasından kendisi için bir benzer talep etmektir. Böyle bir soruya; ALLAH birdir, bütün benzemeklerden yücedir, berî ve münezzehtir, diye cevap verilir. îkincisi ise; ALLAH'ın sıfatı nasıldır? diye sorulması muhtemeldir. Bunun cevabı ise; tıpkı ilki gibidir. Yani ALLAH'ın sıfatının keyfiyeti yoktur. Çünkü O, benzerliği talep etmektir. Çünkü ALLAH-u Teâlâ zatı ile ve sıfatı ile bir şeye benzemekten beridir. Ancak bu sorusu ile ALLAH vasfolunur mu? diye sormayı murad etmesi müstesna. Böyle bir soruya da; evet, kendisini ilim, kudret, rahmet gibi sıfatlarla vasfettiği geyle vasfolunur. diye cevap verilir.
Birinin ALLAH nerededir? diye sorması; mekâna dair sormasıdır. Biz, ALLAH-u Teâlâ'nm bu gibi hususlardan yüce, beri ve münezzeh olduğunu geçmiş mevzularda açıkladık. ALLAH-u Teâlâ, eşyaya bitişmek ve ayrılmakla vasfoîunmadığı gibi, olduğu şey üzere mesafe yönünden eşyaya hulul etmesi ve eşyadan çıkmış olması ile de vasfolunmaz. Çünkü ALLAH-u Teâlâ vardı ve kendisinden başka bir şey yok idi. Öyle ise, Allah-u Teâlâ'nın bulunduğu halden[375] geçmişte beyan edilen şeye intikal etmesi mümkün değildir. ALLAH-u Teâlâ'nın mahlûkatın sıfatının dışına çıkması ve mahlûkata benzemenin dışında bulunması gibi tefsir ile bu gibi vasıflarla vasfolunması caizdir. Kuvvet ancak ALLAH'tandır.
ALLAH-u Teâlâ, yardım etme, teşrif ve tahsis buyurma, ihsan ve rahmet etme, tevfik ve irşâd etme ki -bu bir çeşittir- yönünden yakınlıkla vasfolunur. Çünkü bu vasfın hepsi zatî bir vasıftır. ALLAH-u Teâlâ, velilerine devamlı olarak merhamet edicidir, onlar ALLAH dostları oldukları müddetçe ALLAH onları sever. ALLAH, düşmanlarına buğz eder, denmesi caizdir. Amma kendisinin gayrinde tahakkuk eden sıfatlan, yönlerinden kendi zatı ile vasfoîunmadığı için caiz değildir ve fasittir. Çünkü bu halde kendisi için bir medh, ta'zim ve yücelik olmaktan hâli kalmaz. Bu ise kendisi için başkası ile olmuş olur.
Böylece mahlûkatı yaratması ile faydalanmış ve medholunmuş. olur. Halbuki ALLAH-u Teâlâ, binefsihî Ganî'dir, hiç kimseye muhtaç değildir. Her hangi birisinin kendisini medhetmesi ve kendisine yararlı olmasından yücedir, bendir. Bunun içindir ki, bu gibi hususlarla ALLAH vasfolunmaz.
Sonra ALLAH'ın fiilinin, O'nun mef'ulu olmasını ifade etmek caiz değildir. Çünkü görünen âlemde böyle bir şey bilinmez. ALLAH, bununla da, bunun gayrisiyle de vasfolunmaz. Ve çünkü biz beyan etmiştik kî, gerçekten ALLAH-u Teâlâ'yı kendisinin gayri ile vasfetmek, O'nun muhtaç olduğunu icabettirir; O'nunla ezelde vasfolunur. Çünkü biz yine açıklamıştık ki, ezelde vasfolunanm bozulması ve yok olması mümkün değildir. Ve eğer gayrinde hâl olan ile ALLAH'ı vasfetmek caiz olsaydı kendi mahlûkatın dan her şey ile vasfolunması caiz olurdu. Bu ise mümkün değildir; bunu biz geçen mevzularda izah ettik. Tevfik ancak ALLAH'tandır. [376]
[371] Eş-ŞÛra, âyet, 23-24.
[372] Tâha, âyet, 17.
[373] Tâha. âyet, 18.
[374] Kitabın aslında .el keyfiyyeti» kelimesi «ve'l keyfiyyetu» olarak yazılmıştır.
[375] Kitabın aslında «mimmâ kâne aleyhi limâ merre beyânuhû» ibaresi «mimmâ kâne aleyhi yekûnu ğayre limâ merre beyânuhû> olarak yabılmıgtır.
[376] İmam Matüridi, Tevhid, Hicret Yayınları: 211-213.