seymanur K
Sun 19 June 2011, 02:45 pm GMT +0200
Allah Her Şeyden Münezzehtir
Bu bölüm Hâris'in Cehmiye, Müşebbihe, Mutezile ve Haşeviye'nin görüşlerine verdiği cevapları kapsamaktadır. Haris şunları söylüyor:
Hamd, öncesinde hiç bir varlık (şey) bulunmayan Allah'a mahsustur; aksi takdirde sonradan meydana gelmiş (muhdes) ve yaratılmış (mahluk) olur; (sonsuz) bir süre varlığını devam ettiremez; fani ve bir başka varlık tarafından meydana getirilmiş (mevrus) olur.. Ölçü anlamını yitirdi, akılların idrak kapasitesini aştı, akıllar O'nun için her hangi bir keyfiyet belirleme ve O'nu idrakte aciz ve çaresiz duruma düştüler.
O'nu bir başka varlığa benzetme ve O'na herhangi bir cisim isnadı söz konusu olamaz. O'nun her şeyden münezzeh, aşkın ve ilahî bir varlık olduğu hususunda ittifak vardır.
Buradan insanın yaratılışına geçen Haris bu konuda şunları söylemektedir:
Allah (c) insanı ezelî yalnızlıktan kurtulma ve hükmünde, dilediği konularda ondan yardım taleb etme amacı ile değil başka bir hikmet gereği yaratmıştır.
Daha sonra Hz. Peygamber'e nisbetle Haşeviye tarafından rivayet edilen: "Ben gizli bir hazine idim, tanınmak istedim ve mahlukatı yarattım. Onlar da, beni tanıdılar. O halde, beni benimle öğretin" ifadesini aktararak hiç bir değeri olmadığını ilave etmiştir.
Bu bölümde Haris, Cehmiye'nin Allah'ı tenzih ve Mutezile'nin Allah'ın zatı ve sıfatlan ile ilgili görüşlerini reddederek, mukaddime kabilinden onlara cevap niteliğinde şunları söylemiştir:
Allah (c) "Olmuş olanı, olmakta olanı, olacak ve olmayacak olanı, (bir şey) şayet olacaksa nasıl olacağını bilir.
Sırlara vakıf olan sadece O, ilim; malumun var olduğu biçimde inkişafı ve her halükarda ilim, bîr ve değişim de malum ile ilgili olduğundan Allah'ın, sonradan meydana gelmiş sıfatlara ihtiyacı olduğunu iddia veya O'nun zatını tenzih gerekçesi ile sıfatlan inkar etmeye ihtiyaç yoktur. [589]
[589] Haris El- Muhasibi, El- Akl Ve Fehmü’l Kur’an, İşaret Yayınları, İstanbul, 2003: 237-238.