Eslemnur
Wed 3 November 2010, 12:47 am GMT +0200
2. Ailedeki Din Eğitimi ve Öğretiminde Mükâfat
Genel eğitim-öğretimde olduğu gibi,ailede gerçekleştirilen din eğitimi ve öğretiminde de,zaman zaman özendirme ve yapılan olumlu davranışları pekiştirme amacıyla, çeşitli mükâfatların verildiği bilinmektedir. Gerçekte mükâfat, yerinde ve zamanında kullanıldığında genel eğitim-öğretimde olduğu kadar din eğitimi ve öğretiminde de olumlu sonuçlar vermektedir.[437]Bu başlık altında, anket uygulanan öğrencilerin, ailelerinde din eğitimi-öğretimi yaptırılırken kendilerine verilen mükâfatların-oranı,türü ve etkileri konusu incelenmeye çalışılacaktır. Bu bölümde de çevre, sınıf, cinsiyet ve sosyal çevre gibi ana bağımsız değişkenlerin yanı sıra konunun gerektirdiği değişkenler de gözönüne alınarak konu bir bütünlük içinde ele alınmaya gayret edilecektir.
a. Mükâfatlandırma Oranı ve Sıklığı
Ankette yer alan, "Aileniz tarafından verilen din eğitimi ve öğretimi esnasında size mükâfat veriliyor muydu?" sorusuna öğrencilerin genel olarak %63.61 oranında "Evet bazen"; %9.07 ile "Evet sık sık" ;%27.32 oranında ise, "Hayır" cevabını verdikleri görülmektedir, %5.2'lik bir oranla öğrenciler bu soruyu cevapsız bırakmışlardır. Bu sonuçlara göre İmam-Hatip Lisesi öğrencilerinin ailelerinden yaklaşık 2/3'ü,gerçekleştirdikleri din eğitimi-öğretiminde zaman zaman mükâfata başvurmaktadırlar. Mükâfata sık sık başvurma oranının % 9.07 ile sınırlı kalmasının çeşitli yorumları yapılabilir.Ancak asıl dikkati çeken, %27.32 oranıyla, mükâfata hiç başvurulmamasıdir.
Öğrenci ailelerinin bu tutumunun pedagoji kurallarına uygun olmadığı ifade edilebilir. Zira mükâfatın yer aldığı bir eğitim tarzının, özellikle ilk çocukluk yıllarını kapsayan ve ailede verilen dinî bilgilerde oldukça önem arzettiği, ifade edilmesi gereken bir husustur.[438] Durum böyle olunca, mükâfata hiç yer vermeyen ailelerin % 27.32'lik bir oranla, bir başka ifadeyle 1/4'lük düzeyin üstünde gerçekleşmiş olması, Türkiye'de ailede verilen din eğitimi-öğretiminde-çözülmesi gereken daha pek-çok problemin varlığına bir işaret sayılabilir. Problemin temelinde ise, "anne babaların mükâfatın önemini bilmedikleri, bunun ehemmiyetine inanmadıkları ve mükâfatı sadece maddî ödüller şeklinde algıladıkları" nevinden faktörlerin rol oynadığı inancındayız. Konuyu çeşitli yönleriyle ele almak amacıyla, bağımsız değişkenlerle, ailede gerçekleştirilen din eğitiminde mükâfatlandırma konusu arasında uygulanan chi-kare sonuçlarının değerlendirilmesi yapılacaktır.[439]
Görüldüğü üzere, çevre faktörünün bu konuda önemli bir fark oluşturmadığı söylenebilir. Frekans dağılımı ve chi-kare testi de bunu göstermektedir. Ancak yüzeysel olarak, doğu illerinde mükâfatlandırılma oranının daha fazla olduğu görülmektedir.
Aynı şekilde, lise II öğrencileriyle, lise IV'ler arasında .da belirgin bir farkın olmadığı ortaya çıkmıştır. Chi-kare testi sonuçları da bu iki soru arasında anlamlı bir ilişkinin bulunmadığını göstermiştir.
Cinsiyet faktörünün de bu konuda önemli bir farklılığa sebep olmadığı görülmektedir. Gerek rakamlar ve gerekse chi-kare sonuçları bunu ifade ederken, çok az bir farkla, erkek öğrencilerin mükâfatlandırılma yönüyle, kızlardan daha avantajlı oldukları ortaya çıkmıştır.
Sosyal çevre faktörü, frekans tablosunda bazı farklılaşmalar meydana getirmiştir. Buna göre ailesi yurtdışında oturan öğrenciler mükâfatlandırılma konusunda en yüksek düzeydedirler. En aşağı düzeyde olanlar ise köy çocuklarıdır. Şu kadar var ki, chi-kare sonuçları anlamlı değildir." [440]
Tablo- 16: Ailede Din Eğitimi ve Öğretiminde Mükafatlandırma Oranının Değişkenlere Göre Dağılımı
S EÇENEKLER K3
CHİ-KARE
DEĞİŞKENLER
Evet
Bazen
Evet
Sık
Hayır
TILAN
1
'LA
DEĞERLERİ
S
%
S
%
s
%
3
o
Oi
Bursa
235
635
33
8.9
102
27.6
370
14
384
SO
:9
2
Balıkesir
127
60.2
18
8.5
66
31.3
211
15
22
X2
: 16.91
o
Erzurum
143
67.6
16
7.3
55
25.1
219
13
23
BD
: 10.85
Van
93
19
12.8
36
24.4
148
10
15
P
v:
LİSE II
324
63.3
53
10.4
135
26.3
512
22
534
SD X2
:3
:7.81
Sın
LİSE IV
279
64,0
33
7.6
124
28.4
436
30
466
BD P
:.1B4
ERKEK
63.6
75
10.1
195
26.3
7İ1
39
780
SD
:3 :7.81
nsi1
BD
:5.64
a
KIZ
132
63.8
11
5.3
64
30.9
207
13
220
P
: .131
ŞEHÎR
SOS
64.3
45
9.4
126
26.5
479
26
505
SD
:12
&
İLÇE
59
66.3
7
7.9
23
25.8
89
10
9
X
: 21.02
NAHİYE/BUC.
10
62.2
0
6
37.5
16
0
1
BD
: 14.77
O
KÖY
205
61.4
29
8.7
100
29.9
334
15
349
P
:.254
YURTDIŞI
21
70.0
5
16.7
4
13.3
30
1
3
Ok-yz.değ.
226
59.9
31
8.2
150
31.9
3,'
16
193
SD
- 1
0kur-Yazar
93
65.8
10
6.7
41
27.5
149
11
16C
. İÜ
İlkokul M.
257
66.6
39
10.1
90
23.3
366
21
407
XI
: 28.86
Ortaokul M.
7
53.3
2
16.7
3
25.0
12
12
BD
: 24.79
lise Mez.
7
58.3
3
25.0
2
16.7
12
1
1İ
Üniversite Cevapsız
4
1W.D
0
0
4
1
10
P
: .131
Ok-yi.üeğ.
36
55.4
5
7.7
24
36.9
Si
12
77
11
Pkur-Yaıar
79
61.7
10
7.8
39
30.5
528
3
131
SD
o
S
İlkokul M.
337
64.6
48
9.2
137
26.2
532
27
549
X
; 28.86
a
Ortaokul M.
44
67.7
5
7.7
16
24.6
65
4
69
BD
: 30.76
o
Lise Mez.
39
62.9
5
8.1
18
29.8
62
3
65
Üniversite
44
6Z9
11
15.7
15
21.4
70
1
71
P
-.031
Cevapsız
38
Çiflçi
Memur
145
63.1
15
6.S
70
30.4
230
11
241
138
65.4
23
10.9
50
23.7
211
10
221
SD
İsçi
78
56.9
20
14,6
39
28.5
137
15
152
X
28.86
Estijlüccar
84
68.3
9
7.3
30
24.4
123
6
129
BD
26.39
"S
Ser.Meslek
90
64.7
7
5.0
42
30.3
139
4
143
m
Başka
41
60.3
10
14.7
17
25.0
63
4
72
P
.091
Cevapsız
42
Annenin 1 [441]
1
14.3
1
14.3
5
71.4
7
2
T
SD
715
ibadet 2
75
60.5
10
8.0
39
31.5
124
15
139
X
: 24.99
Durumuna 3
510
64.6
74
9.4
206
26.0
790
31
821
BD
: 35.59
Göre (') 4
a
72.7
0
3
27.3
11
2
13
p
:.Û02
6
5
71.4
0
2
28.6
7
7
Cevapsız
11
Babanın 1
12
70.6
1
5.9
4
23.5
17
3
5o
"siP
712
İbadet 2
64
59.8
9
8.4
34
31.8
107
12
119
X2
: 21.02
Durumuna 3
479
63.9
73
9.7
198
36.4
750
25
775
BD
: 55.47
Göre 4
17
60.7
1
3.6
10
35.7
23
10
38
p
: .000
5
3
50.0
0
3
50.0
6
6
Cevapsız
42
Ailede 1
114
59.4
1İ
5.7
67
34.9
192
192
SD
188
Din 2
226
64.6
38
10.8
86
24.6
350
2
352
Eğitimini 3
166
67.5
23
9.3
57
23.2
265
2
248
X2
: 28.86
Veren 4
11
47.8
2
8.7
10
43.5
33
23
BD
: 394.78
Kîşiye S
34
73.9
5
10.9
7
15.2
46
1
47
:.000
Göre 6
18
54.5
2
6.1
13
39.4
33
33
P
Cevepsız
105
TOPLAM
1000-
Annenin tahsili, bu konuda birtakım farklılaşmalara sebep olmaktadır. Ancak fazla belirgin olmayan bu farklılaşmayı chi-kare testi desteklememektedir. Bununla beraber, annesi üniversite mezunu olan öğrencilerin en yüksek düzeyde mükâfatlandırılan kişiler olması gözden kaçırılmamalıdır.
Babanın tahsili ise, mükâfatlandırılma oranı ile anlamlı bir ilişkiye sebep olmaktadır. Nitekim frekans dağılımında okur-yazar olmayan babaların çocuklarını bazen mükâfatlandırma oranı % 63.1 iken bu oran tahsil seviyesine paralel olarak yükselmektedir. Aynı şekilde, mükâfat vermeme oranı okuryazar olmayan babalarda %36.9 düzeyinde iken, bu oran, tahsil seviyesi yükseldikçe, ters orantılı olarak ve git gide azalarak, %21.4 düzeyine düşebilmektedir. Buna göre,denilebilir ki, babanın tahsil seviyesi çocuğa verilen din eğitiminde onu mükâfatlandırma konusunda belirleyici bir faktör olarak rol oynamakta ve tahsil seviyesi yüksek babalar, çocuklarını daha çok mükâfatlandırmaktadırlar.
Ailenin sosyo-ekonomik düzeyi ile mükâfatlandırma arasında da anlamlı bir ilişkinin bulunmadığı söylenebilir. Her ne kadar babası çiftçi, memur ve işçi olanlar arasında bazı oran farklılıkları gözlenmekteyse de chi-kare testi bu ilişkinin anlamsız olduğunu belirlemektedir.
Bu sonuca göre, babanın memur, işçi, çiftçi, esnaf vs. oluşu, ya da bir başka ifadeyle, orta, fakir, zengin gibi farklı sosyo-ekonomik düzeye sahip oluşunun, çocukluk yıllarında ailede verilen din eğitiminde mükâfatlandırma oranında etkili olmadığı söylenebilir.
Anne-babanın ibadet durumlarının, verilen din eğitimi ve öğretiminde çocuğu mükâfatlandırma oranıyla ilişkili olup olmadığı yönündeki incelemede, anne babanın ibadetlere karşı tutum ve davranışlarıyla, çocuklarını mükâfatlandırmaları arasında bir ilişkinin var olduğu ve bunun anlamlılık derecesinin oldukça yüksek düzeyde bulunduğu görülmüştür.
Annesi ibadetlerini yerine getiren öğrenciler, çocukluk yıllarında kendilerine verilen din eğitiminde, aileleri tarafından hangi oranda ve ne derece sıklıkla mükâfatlandırılıyordu? sorusuna cevap aramak amacıyla oluşturulan çapraz tabloda annenin ibadetlere olan rağbet oranı yükseldikçe, dinî eğitimde mükâfat verme oranının da yükseldiği; buna karşılık, ibadetlere ilgisi az olan annelerin mükâfatlandırma oranının da az olduğu belirlenmiştir. Chi-kare testi sonuçlan ise oldukça anlamlı bulunmuştur.[442]
Annenin, ibadetlerini yerine getiren bir kişi olmasının, çocuğa verilen din eğitiminde başvurulan mükâfatlandırma oranıyla bu denli ilgili oluşu, mükâfatlandırma olayını çeşitli yönlerden ele almanın gereğini ortaya koyması bakımından önemli bir bulgudur. Zira çocuğun, ailesi tarafından dinî eğitime tâbi tutulurken mükâfatlandırılması, ya da cezalandırılması kompleks bir bütündür. Bu nedenle olaya salt mükâfat ve ceza vermek şeklinde bakılmamahdır. Nitekim anne-babanın ibadetlere karşı tutumu ile çocuğa verilen din eğitiminde izledikleri metod arasında önemli bir ilişkinin var olduğu gibi,[443] annenin ibadete karşı tutumuyla, çocuğunu din eğitiminde mükâfatlandırma oranı arasında da bir ilişkinin var olduğu görülmüş ve bunun istatistikî açıdan oldukça önemli olduğu belirlenmiştir.
Babanın ibadet durumu ile çocuğa verilen mükâfatın oranı ve sıklığı arasındaki ilişki de gözardı edilemeyecek düzeydedir. Chi-kare testinde iki soru arasındaki ilişkinin anlamlılık derecesinin oldukça yüksek olduğu görülmüştür. Rakamsal ifadelerden de, ibadetlere karşı ilgi yükseldikçe mükâfatlandırma oranının da arttığı gözlenmektedir. [444] Buna göre beş vakit namazını kılarak diğer ibadetlerini de yerine getiren babaların, çocuklarını mükâfatlandırma oranında en yüksek düzeyde oldukları söylenebilir.
Son olarak, öğrencinin çocukluk yıllarında ailesinden aldığı dinî eğitimde, kendisine verilen mükâfatların oranı ve sıklığı ile, din eğitimini kimin verdiği konusu arasındaki ilişki belirlenmeye çalışılmıştır. Oluşturulan çapraz çizelgedeki bilgisayar sonuçları ve ardından uygulanan chi-kare testi, bu iki değişken arasında oldukça anlamlı bir ilişkinin var olduğunu ortaya koymaktadır.
Buna göre, daha çok dede-nineden oluşan yakın akrabalar, mükâfat verme konusunda en yüksek düzeydedirler. (% 73.9 ve % 10.9) Toplumumuzda dede-nine ve diğer aile büyüklerinin torunlarına karşı son derece müsamahakar oldukları ve yaptıkları olumlu davranışlara karşılık hemen mükâfatlandırma yolunu tercih ettikleri bir realitedir. Nitekim frekans dağılımında da bu durum ortaya çıkmakta ve onların çocukları mükâfatlandırma konusunda en yüksek düzeyde oldukları görülmektedir. Ailede din eğitimiyle bizzat meşgul olan kişiyle, mükâfatlandırma arasındaki ilişkide dikkati çeken nokta, en ideal sayılabilecek sonuçların, din eğitimi-öğretimini anne-babanın birlikte yürüttüğü öğrencilerin verdikleri cevaplardan alınmış olmasıdır. Böylesi ailelerde yetişen çocuklar mükâfatlandırılma sorusuna % 67.5 ile "Evet bazen"; % 9.3 ile "Evet sık sık"; % 23.2 ile "Hayır" cevabını vermişlerdir. Eğitim-öğretimin önemli bir boyutu olan din eğitimi ve öğretiminde, anne babanın birlikte hareket etmesi ve birbirini tamamlaması gerektiğine dair birtakım teorik bilgiler,[445] anketlerin rakamsal ve istatistikî sonuçlarıyla da desteklenmektedir.
Denilebilir ki, çocuğun dede-nine ve yakın akrabaları tarafından aşırı derecede mükâfatlandırılması yerine, anne-babası’nın birlikte yürüttükleri bir din eğitimi-öğretimi ortamında diğerine oranla az ama ölçülü bir tarzda mükâfatlandırılması daha olumlu sonuçlar verecektir.