- Abdurrahman b. Ahmed el-Câmi

Adsense kodları


Abdurrahman b. Ahmed el-Câmi

Smf Seo Versiyon , -- Seo entegre sistem.

Array
saniyenur
Tue 18 October 2011, 08:05 pm GMT +0200
9. Abdurrahman b. Ahmed el-Câmi (Ö.898/1492)

Nefahâtü'I-üns adıyla kaleme aldığı eseriyle şöhret kazanan ve Câmİ unvanıyla meşhur olan Nurûddin Abdurrahman b. Ahmed'in tasavvufî hadis şerhleri konusunda yazdığı iki eseri vardır. Bunlardan biri Çihil Hadis, diğeri de Şerh Hadis Amâiyye'dir. İlk eser ahlâkî, içtimaî, dinî ve tasavvufî konular­da derlenen kırk hadisin Farsça manzum tercemesidir. Cami, şâir ve mutasavvıf kimliğiyle manzum kırk hadis şerh ve tercemesinde çığır açmış, bunun Türk ede­biyatında da akisleri asırlar boyu devam etmiştir. Nitekim Nevaî, Fuzûlî, Rıhletî ve Münîf gibi Türk şâirleri onun bu eserini Türkçeye tercüme etmişlerdir. Kırk hadisi 1892 yılında Taşkent'te basılmış, Şerh Amâiyye adındaki İkinci eseri ise, yine tasavvufî bir üslupta ve Farsça şiirlere de yer verilerek şerhedilmiştir. Eserin Süieymanİye, Ayasofya 4207/4 ve Aşir Efendi 459/2'de nüshalan vardır. [24]

Biz burada tarihi seyri İçinde önemli tasavvufî şerh çalışmalarından ba­zılarını tanıtmaya çalıştık. Bu eserlerin dışında daha başka tasavvufî şerhler de vardır. Konuyu fazla uzatmamak için hicri ilk asırlardan başlayarak gerek müstakil eser sahibi, gerekse kısmî işarî yorum yapan müellifleri ve eserlerini kronolojik sıraya koyarak zikretmekle yetineceğiz.

II. Asır:  Hasan Basri (Ö.110/727), [25] Süfyan es-Sevrî (Ö.161/778), [26] Süfyan b. Uyeyne (Ö.196/811). [27]

III. Asır: Maruf b. Firûz el-Kerhî (Ö.200/815), [28] Muhammed b. Esiem b. Salim et-Tûsî (Ö.242/856). [29]

IV. Asır: Ebû Bekir el-Acurrî (Ö.360/970). [30]

V. Asır: Ebû Saîd el-Mâlinî (Ö.412/1022), [31] Abdullah el-Ensari el-Herevî (Ö.481/1089). [32]

VI. Asır: Muhammed b. Muhammed el-Feravî (6.500/1107),[33] Ebu'l-Fütûh Muhammed b. Ebû Cafer Muhammed et-Tâî (Ö.555/1160),[34] Ebû Tâhir Ahmed b. Muhammed el-Isfahânî es-Silefî (Ö.576/1180),[35] Ahmed er-Rifaî(ö.578/1183).[36]

VII. Asır: Şihâbuddin Ebû Hafs Ömer es-Sühreverdî (Ö.632/1234),[37] Sadeddin Muhammed b. el-Müeyyed el-Hamevî (ö.650/1252),[38] Zekiyyüddin Abdülazim el-Münzirî (Ö.656/1258),[39] Muhammed b. Ebû Bekir er-Râzî el-Usfurî fö.666/1268),[40] Muhyiddin b. Yahya b. Şeref en-Nevevî (Ö.676/1277). [41]

VIII. Asır: Ahmed b. Muhammed er-Rumî el-Hanefî (Ö.717/1317),[42] Tâcüddin Ebû Hafs Ömer b. Ali el-Lahmî (Ö.734/1334),[43] Ali b. Muhammed el-Bağdadî  (Ö.741/1340), [44]  Mahmud b.  Ali es-Serayî el-Kerderî {0.759/ 1358),[45] Salâhaddin Said Halil el-Alayî (Ö.751/1360), [46] İsmail b. Mahmud b. Muhammed el-Kürdî (Ö.775/1373), [47] Ali b. Şihâbüddin el-Hemedânî (0.786/ 1284), [48] Sadüddin Mesud b. Ömer Taftâzânî (Ö.791/1389), [49]Abdurrahman b. Ahmed b. Receb el-Hanbelî (Ö.795/1393). [50]

IX. Asır: Esad b. Mesud el-Ömerî (Ö.812/1409),[51] Hamidüddin b. Musa Kaysarî (Ö.815/1412),[52] Yusuf Hakiki b. Hamidüddin (ö.850/1448 civarı),[53] Ali b. Şükrullah es-Savî (0.874/1470'den sonra), [54] Şeyhzade Mahmud b. Ahmed (ö.882/1477'den sonra), [55] Fasih Muhammed b. Abdülkerim en-Nizamî (Cami 898/1492 ile muasır). [56]

X.  Asır: Hızır Bey oğlu Ahmed Çelebi (ö.900/1495'ten sonra},[57] Ahmed b. İbrahim el-Aksarayî (ö.908/1502'den sonra),[58] Celalüddin Muhammed b. Esad Devvânî (Ö.908/1502),[59] Abdullah b. Ahmed el-Hüseynî el-Kâdirî el-İcî (Ö.904/1498),[60]   Hüseyin   Kâşifi   el-Vâiz   (Ö.910/1505),[61]  Muhammed   b. Mahmud b. Cemalüddin el-Aksarayî (Ö.912/1506),[62] Ahmed b. Yahya et-Taftazânî (Ö.916/1510),[63] Cemalüddin İshak Karamanı (0.933/ 1527}, [64] Muhammed b. Muhammed İbn Bilal el-Hanefî (Ö.957/1550), [65] Sofyalı Bâli E-fendi (Ö.960/1553),[66] Lütfi Paşa (Ö.961/1554), [67] Ahmed b. Mustafa Lâli (Ö.971/1563),[68] Abdülmecid b. Şeyh Nasûh (Ö.973/1565), [69] Abdülvehhab Şa'rânî(ö.973/1565). [70]

XI. Asır: Ali b. Sultan Muhammed el-Karî (Ö.1014/1605),[71] Hakânî Mehmed Bey (Ö.1015/1606),[72] Feyzi-i Kefevî (Ö.1025/1616),[73] Abdurraûf Muhammed el-Münavî (Ö.1031/1621), [74] Bahâüddin Muhammed b. Huseyn el-Amilî (Ö.1031/1621), [75] Okçuzade Mehmed Şahî (Ö.1039/1629),[76] İsmail Ankaravî (Ö.1041/1631), [77] Abdurrahman b. Hasan Hıbrî (Ö.1078/1668), [78] Abdülhalim Germiyanî (ö.lO78/1668'den sonra), [79] Karabaş Veli Ali b. Mu­hammed (Ö.1074/1686). [80]

XII. Asır; Abdülkerim Celvetî (Ö.1100/1689), [81] İbrahim b. Mer'i b. Atıyye eş-Şebrehitî (Ö.1106/1694),[82] Abdülkerim b. Abdüllatif el-Karamânî [83]  ieg İshak Hocası Ahmed b. Hayrüddin (Ö.1120/1708),[84] Şeyh Ahmed b.   Muhammed  (Ö.1130/1718  civarı), [85] Vahdeti  Osman   Efendi (Ö.1135/1723),[86] Bursalı İsmail Hakkı (Ö.1137/1725),[87] Ebü'n-Nâfi Ahmed el-Kazabadî (Ö.1163/1749),[88] Urfalı Ömer Nüzhet Efendi (Ö.1192/1778). [89]

XIII. Asır: Müstakimzâde Sadeddin Süleyman  (Ö.1202/1788),[90] Mu­hammed  Cârullah  el-Kudsî  (Ö.1213/1798  civarı), [91] İsmail Müfid  Efendi  (Ö.1217/1802),[92] Ziyaüddin Halid el-Bagdâdî (Ö.1242/1826),[93] Abdullah Eyyubî (Ö.1252/1836), [94] Hafid Mehmed Efendi (ö. 1266/1850), [95] Çerkeşli Osman Efendi (Ö.1277/1860), [96] Vahyi Mustafa Efendi (Ö.1295/1878), [97] Harîrizâde M. Kemaleddin Efendi (Ö.1299/1881). [98]

XIV. Asır: Gümüşhaneli Ahmed Ziyaeddin Efendi fö.1311/1893),[99] Ömer Ziyaeddin Dağıstanî (Ö.1339/1921), [100] Yusuf b. İsmail en-Nebhânî (Ö.1345/1926), [101] Abdülmecid b. İbrahim eş-Şemubî (Ö.1348/1929), [102] M. Esad Erbilî (Ö.1349/1931). [103]

İlk asırlardan başlayarak tarihi seyri İçinde gerek kendisi mutasavvıf ol­sun, gerek olmasın tasavvufî hadislerle ilgili derleme, şerh, ta'lik gibi çalışma yapan âlimleri eserleriyle birlikte Yılmaz ve Karahan'in kitaplarına dayanarak zikretmiş bulunuyoruz. Hadis ilmiyle uğraşmış, bu konuda eser yazmış muta­savvıfların sayısı görüldüğü üzere bir hayli kabarıktır. [104] Tasavvufî hadis şerh­leri, sayı itibariyle epeyce bir yekûn tutmasına rağmen bu şerhler, hacim ola­rak çoğu zaman bir kaç ciltle sınırlı kalmakta, ya da belli orandaki sayfalan aşmamaktadır. Mutasavvıfların hadis ilmiyle ne ölçüde ilgilendikleri, hadis ilminde söz sahibi olan, hem zahirî ilimleri hem de bâtınî bilgileri öğrenen mutasavvıfların sayısı bilinmesi gereken önemli bir husustur. Zira bu durum, tasavvufî hadis şerhlerine olan İlgiyi artırması ve mutasavvıflara duyulacak güveni pekiştirmesi bakımından kayda değer bir noktadır.

Önceki dönemlere şöyle bir göz attığımızda hicri ilk asırlarda yetişen zahid ve sufîlerin ekserisinin hadis ilmiyle meşgul olduklarını görmekteyiz. Kitekim Sülemî (ö.412/1022)'nin Tabakâtu's-sûfiyye'sinde, Ebû Nuaym (o.430/10389)'m, Hilyetü'l-evliyâ'sında, İbnü'l-Cevzî (ö.597/1200)'nin Sıfetu's-safve'sinde ve Şa'rânî (ö.973/1565)'nin et-Tabakâtu'1-kübrâ'sında biyografi­leri tanıtılan mutasavvıfların bir çoğu, hadis ilmi ve hadis rivayetiyle ugraş-r-.ışlardır. Hatta o devirlerde Serî es-Sakatî (ö.257/871 )'nin [105] yeğeni Cüneyd e,-Bağdadî (ö.297/909)'ye söylediği "Sûfi-muhaddis değil, muhaddis sûfi ol!" seklindeki nasihati tasavvuf muhitlerinde büyük bir rağbet görmüştür. [106] Ne var ki mutasavvıfların tam bir muhaddis gibi hadis ilmiyle meşgul olduklarını söylemek de oldukça zordur. Hadislerin isnadları konusunda muhaddislerin gösterdikleri titizliği göstermemeleri, bunun da ötesinde aslı esası tam olarak tespit edilemeyen bir takım rivayetleri eserlerine almaları, hadislerin lafızla­rından çok mânalarına itibar etmeleri gibi sebepler yüzünden çoğu zahid ve safiler, muhaddisler tarafından eleştirilere hedef olmuşlardır. Bu tür tenkitlere hedef olan mutasavvıflardan birisi de İsmail Hakkı Bursevî'dir.

Araştırmamızın asıl konusunu İsmai! Hakkı Bursevî'nin eserlerinde izle­diği hadîs tespit metodu ve bu hadislerin yorum şekilleri oluşturmaktadır. Yakarıda Bursevî'den önceki dönemde tasavvufî hadis şerh faaliyetlerine bir göz atmış, bu sahada meydana getirilen literatürün tanıtımına biraz olsun temas etmiştik. Bundan sonra yapmak İstediğimiz, Bursevî'nin kendinden önceki bu literatürden nasıl etkilendiğini, kimlerin tesiri altında kaldığını, işarî hadis şerhi faaliyetlerine ne oranda katkıda bulunduğunu tespit etmektir. Sonuçta bu çalışmanın tasavvuf-hadis ilişkileri açısından önce dinî, sonra da millî kültürümüze katkıda bulunacağını ümit etmekteyiz.

Konunun kaynaklarına gelince, araştırmamız belli bir şahsın hayatını, fi­kir ve düşüncelerini esas aldığından tabiiatıyla İlk olarak tezin ana konusunu teşkil eden İsmail Hakkı Bursevî'nin kendi eserlerine başvurulmuş, bunun yanında konunun hadis ilimleriyle alâkalı olan boyutları hadis kaynakların­dan takip edilmiş, tasavvufla ilgili olan yönleri de tasavvuf kitaplarından araş­tırılmıştır. Bunların yanısıra, çeşitli ilimlerde yazılmış konu ile ilgisi bulunan diğer kaynaklara da müracaat edilmiştir. Bursevî'nin basılmış eserlerinden mütalaa edebilme İmkanı bulduğumuz kitapları şunlardır:

[24] Yılmaz, s. 66-67; Karahan, s. 103-109.

[25] Hasan el-Basrî'nin rivayetlerinden derlenen "el-Ehadîs e!-Müteferrİka" Asâr-ı Hasan adıyla Tikritlİzâde H. Hısnİ tarafından 1329-1331 yıllannda Kerkük'te bastırılmıştır. Yılmaz, s. 34-35.

[26] Süfyan es-Sevrî'nİn rivayetleri Mimmâ esnede Süfyan es-Sevrî adıyla bir araya getirilmiştir. Şam Zahiriye, Meğazi 90 (vr. 40a-47b)'de bulunmaktadır. Yılmaz, s. 35.

[27]İbn Uyeyne'nin hadise dair bir mecmuası Süleymaniye Şehid Ali Paşa 546/1 (vr. la-4b)'de yer almaktadır. Yılmaz, s. 35.

[28] Marufun bir kaç varaklık bir mecmuası, Şam-Zahiriyye 68/6 (vr. 39a-41a)'da bulunmakta­dır. Yılmaz, s. 36.

[29] Muhammed b. Eşlem, zâhid sûfiler arasında Erbaîn telif edenlerin ve muhaddis-sûfi olma yolunda bulunanların ilklerindendir. Onun Müsned ve Erbain gibi eserleri bilinmekte İse de bu eserler günümüze kadar ulaşmamıştır. Yılmaz, s. 36; Karahan, s. 44.

[30]Âcurrî'nİn Kitabü'l-erbaîn adlı eserinin bir nüshası Topkapı Sarayı III. Ahmed Kütüphanesi 357 numaradadır. Karahan, s. 44-49; Yılmaz, s. 38. Dehlevî, Bustân, s. 143-144.

[31] Mâİinî'nin Kitabü'l-erbaîn fi şuyûhfs-sûfiyye adındaki eserinin bir nüshası Şam-Zahiriyye kütüphanesi 164/1'dedir. Yılmaz, s. 40; Karahan, s. 59, 72.

[32] Tasavvuf klasiklerinden Menâzilü's-sâirîn adlı eserin müellifi olan Herevî'nin el-Erbaîn fi delâleti't-tevhid adlı eserini Herevî üzerinde doktora çalışması yapan Muhammed Said el-Afgânî, tezinin muhtevası içinde neşretmiştir. (Kahire ts. Daru'I-kütübi'I-hadise). Yılmaz, s. 43.

[33] Muhammed el-Feravî'nİn Tabîbu'l-kulûb adındaki eserinin bir nüshası Nuruosmaniye Kü­tüphanesi 957/1'dedir. {vr. lb-25a). Eser, Farsçadır. Yılmaz, s. 44.

[34] Müellifin, el-Erbaîn fi irşâdi's-sâilîn ilâ menâzili'l-müttakîn adlı eserinin nüshası Ayasofya 512 (vr. 26-135a)'dadır. Yılmaz, s. 45; Karahan, s. 52, 72.

[35] Silefi, İbn Ved'an'ın Erbaîn'ini şerhetmiştir. Eserin Süleymaniye Esad Efendi, 312/4 (vr. 46-70), Laleli 3733/8 ve Şehid Ali Paşa 540/1, 542/1 {vr. 1-55) nüshalan vardır.Yılmaz, s. 46; Karahan, s. 49, 52.

[36] Rifâİyye tarikatı pîri olan Rifâî'nin el-Erbaûn hadisen ve Hâletü ehli'l-hakîka maallah adında hadise dair iki eseri vardır. İlk eser, Hak Yolcusunun Düsturları adıyla 1985'te İstanbul'da neşredilmiş, ikinci eser de Halep'te 1962 yılında basılmıştır. Yılmaz, s. 47.

[37] Tasavvuf sahasında yazdığı Avarifü'l-maârif adlı eseriyle şöhret kazanan Sühreverdî'nin gerek bu eseri, gerekse Nuruosmaniye 2402'de bulunan Risale seyr ve tayr adlı eseri hadisle­rin tasavvufî anlamda şerhi açısından önemlidir. Yılmaz, s. 48-49.

[38] Necmüddin Kübrâ (Ö.618/1221}'nın müridi olan Hamevî, hadis şerhi konusunda Şerh Hadis küntü kenzen adlı bir risale yazmıştır. Bu risalenin bir nüshası Süleymaniye-Serez, 3909/3 (vr. 49-51)'de bulunmaktadır. Yılmaz, s. 50.

[39] et-Terğîb ve't-terhîb'in müellifi olan Münzirî'nin el-Erbaûn el-Münzİriyye fi ahâdisi hayri'l-beriyye adını taşıyan eserinin bir nüshası Topkapı Sarayı, Hazine dairesi 54 numaradadır. Yılmaz, s. 51; Karahan, s. 73.

[40] Muhtâru's-sıhâh adlı lügatin sahibi olan Râzî'nin Şerh Hadis Erbaîn ismini taşıyan eseri ba­sılmıştır. (İstanbul 1284, 1293, 1328). Yılmaz, s. 52.

[41] Sahîh-i Müslim şerhi el-Mİnhâc, Riyâzu's-salihîn, el-Ezkâr gibi eserlerle İslâm dünyasında meşhur olan Nevevî'nin kırk iki hadis ihtiva eden el-Erbaûn'u yine kendisi tarafından şerhedilmiştir. Nevevî, bu şerhinde mutasavvıfların eserlerinden bol nakiller yapmak suretiyle tasavvuf erbabına olan sıcak yakınlığını göstermiştir. Şerh, 1350 yılında Mısır'da basılmıştır. Yılmaz, s. 53-54.

[42] Rumî,   Ümmü'l-kitab   adıyla   derlediği   kırk   hadis   mecmuasını   Farsça'ya   terceme   ve geriletmiştir. Eserin tek nüshası Paris Bibliotheque Natİonale Farsça yazmalar 115'te kayıtlı bulunmaktadır. Yılmaz, s. 57.

[43] Lahmî, Nevevî'nin kırk hadisini el-Menhecü'l-mübîn fî şerhi'l-erbaîn adıyla şerhetmiştir. Ese­rin bir nüshası Bayezid Kütüphanesi 906 (vr. l-78)'dedir. Yılmaz, s. 57-58.

[44] Bağdadî de Nevevî'nin kırk hadisine şerh yazan sarihlerdendir. Müellife ait eserin bir nüshası Süleymaniye-M. Hafid, 36 {vr. l-65}'dedir. Yılmaz, s. 58.

[45] Türkçe kırk hadis şerhlerinin ilki sayılan Nehcü'İ-feradis'in Süleymaniye Yeni Cami 879'daki nüshası TDK. tarafından tıpkı basımı yapılarak 1956 yılında Ankara'da neşredilmiştir. Yılmaz, s. 58.

[46] Müellifin Şerhu'l-hadis el-müselsel bi'1-evliyâ ve Kitabü'l-erbaîn fi a'mâli'l-muttakîn adlı eser­leri Süleymaniye-Reisü'İ-küttab 1181 (vr. 1-10 ve ll-260)'dadır. Yılmaz, s. 59.

[47] Sirâcu'l-âbidîn fî şerhi'l-erbaîn adlı eserinin bir nüshası Bayezid Kütüphanesi nr. 907'dedİr. Yılmaz, s. 60.

[48] Süleymaniye-Şehid Ali Paşa 2794'de kayıtlı bulunan mecmua içinde el-Hemedanî'ye ait üç kırk hadis vardır. Çihİl hadis der-bâb-ı fukara {vr. 60b-69a), Çihil hadis-i diğer (vr. 69b-75a), Çihil hadis-i diğer (vr.75b-81a). Yılmaz, s. 60-61.

[49] Karahan, s. 63. Taftazânî'nin Şerhu'l-hadisi'l-erbaîn li'n-Nevevî adlı eseri 1316 yılında İstan­bul'da basılmıştır. Yılmaz, s. 62.

[50]Şerhu'l-Erbain en-Neveviyye  1973 yılında Mısır'da basılmış, Şerh hadis Muâz ve fazî keÜmetü't-tevhid (Süİeymanİye-Şehid Ali Paşa 543/1 vr. l-12)'de ve Şerh hadis inne ebgata evliya indallah (Süleymaniye-Fatih 5318/5 vr. 138-211)'de bulunmaktadır. Yılmaz, s.63; Karahan, s. 63.

[51]Ömerî, Nevevî'nin kırk hadisine şerh yazanlardandır. Şerhin Laleli 485'te {vr. 2-140) bir nüshası bulunmaktadır. Yılmaz, s. 64.

[52] Musa Kaysarî'nin Şerhu'l-Erbaîn hadisen adlı eserinin bir nüshası Şehid Ali Paşa 540/1 (vr. lll-117)'dedir.Yi!maz, s. 64; Karahan, s. 74.

[53] Yukarıda adı geçen Kaysarî {ö.815/1512)'nin oğlu olan Yusuf Hakikî babasının kırk hadis şerhine yazdığı Arapça talikin bir nüshası Süleymaniye Esad Efendi  1441/3  (vr.   13-36)'dadır.Yılmaz, s. 65.

[54]Şerhu'l-hadisi't-erbaîn  adını  taşıyan  eserinin  bir nüshası  Bayezid Devlet Kütüphanesi, Veliyyüddin 657'dedir. Yılmaz, s. 65.

[55] Nevevî'nin    Erbaîn'ini   şerheden   müellifin   eseri   Süleymaniye-Hacı   Mahmud   Efendi 553/1'dedir. Yılmaz, s. 66.

[56] Nevevfnin Farsça şerhi Süleymaniye-Fatih 783 {vr. lb-105b)'de bulunmaktadır. Yılmaz, s. 67.

[57] İnnema'l-a'mâl bi'n-niyyât hadisinin şerhine dair bir eseri Süleymaniye-Ayasofya, 575 (vr. 1-23)'tedir. Yılmaz, s. 68.

[58]İbn Ved'ân'ın kırk hadisine şerh yazan el-Aksarayî'nin bu eserinin bir nüshası Esad Efendi 312/6'dadır, Yılmaz, s. 68.

[59] el-Erbaîn es-Sultânİyye fî ahkâm i'r-Rabbâniyye adını taşıyan eserin bir nüshası Süleymaniye-Çelebi Abdullah 270/1 (vr. l-16)'dadır. Yılmaz, s. 69.

[60] Icî, tarafından derlenen Nefâisu'l-ahbâr adındaki kırk hadis ve onun şerhinin bîr nüshası Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi III. Ahmed kitapları 630'dadır. Yılmaz, s. 69.

[61] Tasavvufla iigili Reşahât ayne'l-hayat adlı eserin sahibi Kaşİfî'nin yazdığı er-Risâletü'1-aliyye fİ'1-ehâdisi'n-nebeviyye adlı Farsça eser,  Abdurrahman Hıbrî {0,1078/1668)  tarafından Türkçeye terceme edilmiştir. Karahan, s. 240; Yılmaz, s. 70.

[62] Erbaîn hadis, Laleli 3669/3 (vr. 31b-46b), Şerh Hadis Erbaîn en-Neveviyye, Esad Efendi 3700/1 (vr. lb-25b), Şerh Hadis innailahe halaka Adem âlâ süratih, Süleymaniye Lala İsmail 163/2 (vr. 31-52)'de bulunan bu üç eser Aksarayİ'ye aittir. Yılmaz, s. 70-73.

[63] Meşhur âlim Taftazânî'nin torununun oğlu olan Ahmed b. Yahya'nın Şerh Hadisi' 1-Erbaîn li'n-Nevevî  adındaki   eserinin   bir   nüshası  Süleyman iye- Reşid   Efendi   155/5   (vr.   139-166)'dadır. Yılmaz, s. 73.

[64] Karamanî'nin kırk hadis şerhinin bir nüshası Esad Efendi 336 (vr. l-174)'tedir. Yılmaz, s. 73; Karahan, s. 74.

[65]Şerh Hadis "en-Nâsü niyâm" adlı eserinin bir nüshası Süleymaniye-Esad Efendi 1513 (vr. 1-51}'dedir. Yılmaz, s. 74.

[66] Küntü kenzen mahfiyyen"  hadisini şerheden  Bali Efendi'nin bu eserinin bir nüshası Süteymaniye-Fatih 5381/15 (vr. 170-173 }'tedir. Yılmaz, s. 75.

[67] Risâl^tü'l-künûz fi letâyifi'r-rumûz adlı kırk hadis şerhi Süleymanİye-Pertev Paşa 90 (vr.l-76)'dadır.Yılmaz, s. 75.

[68] Arafâtü'l-ârifîn adındaki kırk hadis şerhinin bir nüshası İÜ. Kütüphanesi Türkçe yazmalar 558/12 (vr. 122-161}'dedir. Yılmaz, s. 76.

[69] Nevevî'nin kırk hadisini şerheden Lâli'nİn bu eseri Süleymaniye-Laleli 3713/1 {vr. 1b-15a)'dadır. Yılmaz, s. 77.

[70]Şa'rânî'nin hadisle ilgili el-Bedrü'1-münîr fî garîb ehadisi'l-beşîr en-nezîr adlı eserinde şerh yoksa da diğer eserlerinde hadislere tasavvufî yorumlar getirmiştir. Yılmaz, s. 78.

[71] Nevevî'nin kırk hadisini şerheden Karî'nin bu eserinin bir nüshası Hacı Mahmud Efendi 564 (136 vr.)'tedir. Yılmaz, s. 79; Karahan, s. 75.

[72]Şerh Hadis Erbaîn adlı eseri İÜ. Kütüphanesi Türkçe yazmalar 902'dedir.Yılmaz, s. 79.

[73] Ravzatu'l-ubbâd adını taşıyan eseri Süleymaniye-Reşid Efendi 137/1 (vr. l-94)'tedir. Yılmaz, s. 80.

[74] Münâvî'nin Talîk Muhtasar ale'l-Erbaîn li'n-Nevevî adlı eserinin bir nüshası Süleymaniye-Reşid Efendi 133 (vr. l-179)'dadır.Yılmaz, s. 81.

[75] Kendisinin   derlediği   kırk   hadis   mecmuasının   müellif   hattı   Süleymaniye-Esad   Efendi 337'dedir. Yılmaz, s. 81.

[76] Ahsenü'l-hadis adındaki kırk hadis şerhi İstanbul'da 1311 ve 1313 yılında iki defa basılmıştır. Yılmaz, s. 82.

[77] Ankaravfnin Şerh Hadis Erbaîn adlı eserinin bir nüshası Nafiz Paşa 184'tedir. Yılmaz, s. 83.

[78] H. Hıbrî, Hüseyin Kâşifi'nin kırk hadisini Riyâzu'l-ârİfin fi hadisi'l-erbaîn adıyla genişleterek Türkçeye çevirmiştir. Eserin bir nüshası İÜ. Kütüphanesi Türkçe yazmalar 601   (vr.  1-104)'dedir. Yılmaz, s. 83-84.

[79]Şerh Hadis Leyse verâallah adlı risalesi Pertev Paşa 647/12 (vr. 57a-59a)'dedir. Yıİmaz, s. 84.

[80]Şerh hadis "Hubbİbe ileyye imin dünyâküm" adındaki eserinin bir nüshası Süleymaniye-Reşid Efendi 409/2 (vr. Ilîa412b)'dedir. Yılmaz, s. 84.

[81] Celvetî'nin TenvîruVsâlikîn adlı eseri Süleymaniye-Esad Efendi 3632/2 (vr. 41b-llla) de­dir. Mecmeu'l-fevâid adındaki diğer bir eseri de aynı mecmua içindedir. Yılmaz, s. 85.

[82] el-Fütûhâtü'1-vehbİyye adındaki Nevevî'nin kırk hadis şerhi 1304 ve 1306 'da Mısır'da ba­sılmıştır. Yılmaz, s. 86.

[83] Terceme-İ Hadis-i Erbaîn adlı eserinin bir nüshası İÜ. Kütüphanesi Türkçe yazmalar 3758 (vr. lb-26a)'dadır. Yılmaz, s. 86.

[84]Şerh Hadİs-İ Erbaîn adındaki eserinin bir nüshası Süleymaniye-M. Hafîd 473/2 (vr. 15-52)'dedir.Yılmaz, s. 87.

[85] el-Erbaîn fî fadâili zikrillah ile Şerhu'l-hadis el-erbaîn fi fazileti salâti'n-Nebî adlı eserleri Süleymaniye Esad Efendi 3632'dedir. (vr. 113-130), (vr. 133-151). Yılmaz, s. 88.

[86]Şerh Hadis Erbaîn adındaki eserinin bizzat müellif tarafından yazılan 201 varaklık nüshası Esad Efendi 340'dadır. Yılmaz, s. 89.

[87] Bursevî'nİn Şerhu'l-Erbaîn hadisen, Erbaûn Hadis, Kenz-i Mahfî gibi tasavvuf! sahada telif edilmiş bu üç eserinin tanıtımı için Bursevİ'nin eserleri kısmına bakınız.

[88]Şerh Hadis "el-İhsân" adını taşıyan eseri, Süleymaniye Nafiz Paşa 1350 (vr. 25b-26a)'dadır. Yılmaz, s. 92.

[89] Hadİs-İ Erbaîn Şerhi adlı eseri Süîeymaniye-Fertev Paşa 422'dedİr. Yılmaz, s. 92.

[90]Şerh Hadis "Men arafe nefseh" adıyla terceme ettiği eser, Süleymanİye-Hüsrev Paşa 140/1 (vr. l-6)'da bulunmaktadır. Yılmaz, s. 93; Karahan, s. 75.

[91] Hüsnü's-sülûk   fi  şe'ni'l-mülûk   adındaki   eseri   Süleymaniye-Bağdatlı   Vehbî   1048   (57 vr.j'dedir. Yılmaz, s. 93.

[92] Erbaûn adlı eserinin müellif hayatta iken yazılan nüshası Süleymaniye-H. Hüsnü Paşa 237/1 (vr. l-8}'dedir. Yılmaz, s. 93.

[93]Şerh Hadis Cibril adındaki Farsça eser, Süleymaniye-Esad Efendi 1205'tedir. Yılmaz, s. 94.

[94] Minhatü'1-bâri, Süleymaniye-İbrahim Efendi 27, Tezkiratu'r-rumât, İÜ. Kütüphanesi Türkçe yazmalar 3826/1, Nefehâtü'l-abir, Süleymaniye-H. Hüsnü Paşa 203'dedir. Yılmaz, s. 94-95.

[95] Hadis-i Erbaîn Şerhi adlı eseri, Süleymaniye-Esad Efendi 407 (vr. l-314)'dedir. Yılmaz, s. 96.

[96]Şerh Hadis "İnnallahe yuhibbu'1-abde't-takî el-ğanî el-hafi" adlı eserinin nüshası Süleymaniye- H. Mahmud Efendi 561'dedir. Ayrıca eser 1283'te Mısır'da basılmıştır. Yılmaz, s. 96.

[97] Hezzu'z-zâkirin ve hutru't-tâlibîn adındaki eseri 1279/1862'de İstanbul'da basılmıştır. Yılmaz, s. 97; Karahan, s. 76.

[98] Feyzu'l-muğnî fî şerhi hadis-i kudsî "Men talebeni" adlı eserinin bir nüshası Süleymaniye-Şazeli 27/1'dedir. Yılmaz, s. 98.

[99] Ahmed Ziyâuddin Gümüşhanelî'nin Râmûzu'l-ehâdîs adlı eseri (İstanbul 1275), Levâmiu'l-ukûl (İstanbul 1294) adıyla şerhedilmiştir. Hadis-i Erbaîn adındaki eseri de Mısır'da basılmış­tır. Yılmaz, s. 98-99; Karahan, s. 76.

[100] Dağıstanî'nin Zübdetü'l-Buhârî Tercemesi (Beyrut 1986) ve Hadis Erbaîn (İstanbul 1326) adlı eserleri vardır. Yılmaz, s. 100.

[101] Nebhânî'nin Müntehabu's-Sahîhayn (Kahire 1329), el-Ehâdisu'l-erbaîn (Beyrut 1315} ve İthafü'l-Müslim (Beyrut 1312} gibi derleme niteliğinde eserleri vardır. Yılmaz, s. 100-101.

[102]Şerhu'l-Erbaîn en-Nevevİyye adlı eseri 1321'de Kahire'de basılmıştır. Yılmaz, s. 101.

[103] Kenzu'l-irfan adıyla derlediği 1001 hadisten meydana gelen eser basılmıştır. (İstanbul 1317, 1987}. Yılmaz, s. 101.

[104] Zamanı bilinmeyen ve kendilerine ulaşılamayan yirmiye yakın tasavvufî hadis şerhleri de vardır. Bu eserlerin tanıtımı için bk. Yılmaz, s. 103-108.

[105] Serî es-Sakatî, Cüneyd el-Bağdâdî'nin dayısı ve hocası olan meşhur bir sûfıdir. Sakatî, Ma­ruf e!-Kerhî'ye öğrencilik yapmış, Haris el-Muhasibî ve Bişr el-Hâfî ile arkadaşlık etmiştir. Kuşeyrî, Risale, s. 36.

[106] Gazâlî, İhya, I, 22; Yılmaz, s. 33.