sidretül münteha
Mon 16 May 2011, 03:51 pm GMT +0200
20. Asır Kur'ân Çalışmalarının Özellikleri
1- 20. asır Ulumu'1-Kur'ân çalışmalarının çoğu, oryantalist veya o eğilimde olanların eleştirilerine hedef olan konulara ağırlık vermektedir. Yani bu çalışmalar mücadeleci bir ruha sahiptirler.[12]
2- 20. asrın Ulumu'l-Kur'ân'la. ilgili çalışmaları kısmîdir, bütüncül değildir. Zira bu çalışmaların çoğu Kur'ân ilimlerini kapsayıcı bir şekilde içermemektedir. Es-Suyûtî (ö.910/1504)'nin el-İtkân'ı Kur'ân ilimlerinden 80 nini ihtiva etmektedir. Halbuki 20. asırda Kur'ân ilimleri sahasında yapılmış en geniş çalışma olarak kabul edebileceğimiz Menahilu'l-İrfan bile, Kur'ân ilimlerinden sadece on altı konuyu içerir. Onların dışında kalan birçok konuyu ihtiva etmemektedir. 20. asırda Kur'ân ilimleri sahasında yazılan çalışmaların çoğu muhtasar olarak kaleme alınmıştır. Özellikle Batılıların eleştiri konusu yaptıkları Kur'ân'ın Kaynağı, Kur'ân'ın Cem'i, Hurufu-Mukatta'a, Hurufu-Seb'a meseleleri ve aktüalite ile yakın ilişkisi vardır diyebileceğimiz Kur'ân İcazı gibi hususlara daha fazla ağırlık verilmiştir. Böylece 20. asrın Kur'ân ilimleri çalışmaları dünya gündemini yakalama özelliğine de sahiptir denilebilir.
3- Bu çalışmaların büyük bir kısmı eleştireldir. Eski kaynaklardan devralınan bilgileri hiç eleştirmeden olduğu gibi aktarmazlar. İlgili konuda önce malumat verdikten sonra yazar konuyu değişik bir açıdan irdelemeye çalışır ve kendi tercihini kaydeder.[13]
4- 20. asır Kur'ân ilimleri çalışmaları, zaman zaman Kur'ân'ın bazı yönlerini modern bir bakış açısıyla incelemeye tabi tutar. Mesela Kur'ân kıssalarını veya emsalini incelerken modern bazı kıstaslarla inceliyerek kıssaların teknik yönlerini ortaya koyarlar.[14] Sonra kıssalarda psikolojik, sosyolojik, pedagojik bazı kurallara riâyet edildiğine de dikkat çekerler.[15]
5- Ayrıca bu çalışmalarda Araplar ve Arap olmayanlar genelde çağdaş bir dil kullanmışlardır. Dil özellikle Arapların çalışmalarında akıcıdır; üslûp açık ve çarpıcıdır. Mesela ez-Zerkâni’nin Menahil veya Draz'ın en-Nebe'ü'l-Azîm adlı eserini okurken çok nefis bir edebî eser okuduğunuzu hissedersiniz.[16]
6- 20. asrın bir takım kültür normlarını da bu çalışmalarda zaman zaman görmek mümkündür. Dr. Abdullah Draz'ın el-Medhal ila Dırâseti'l-Kur'âni'l-Kerim'i ve Seyyid Kutub'un et-Tasviru'l-Fenniyyu fi'l-Kur'ân'ı, Abdurrahman Halid el-Akk'ın el-Furkan'ı, Mâlik b. Nebi'nin ez-Zâhiretu'l-Kur'âniyye'si günümüz kültür normlarını en bariz şekilde taşıyan eserlerdir.
7- Bu çalışmalar ihtilaflara fazla yer vermezler. Konunun gereği olmadıkça muhalif görüşleri kaydetmezler, kaydettikleri taktirde de daha evvel işaret ettiğimiz gibi gerekli irdelemeleri yapıp kendi tercihlerini yapmadan geçmezler.
8- Bu çalışmalarda aktarılan rivayetlerin senetlerine de genellikle yer verilmez. Ancak gerekli görülen yerde ya rivayetin derecesi veya Bahari, Müslim gibi sika raviler tarafından rivayet edildiği kaydedilir.[17]
9- 20. asırda kaleme alınan Kur'ân ilimleri çalışmaları îsrailiyat gibi makul olmayan bilgileri toplamaktan kaçınırlar.
10- 20. asır Ulumu'l-Kur'ân çalışmaları davetçi bir üslûba sahiptirler. Böylece aksiyoner bir yapıya bürünmüş oluyorlar. Yani Kur'ân'ın aksiyoner yönünü ön plana çıkarırlar. Özellikle Muhammed Abdülazim ez-Zerkânî (ö. 1367/1948), Ebû Şehbe ve Adnan Zerzûr buna fazlaca değinmektedirler.
11- 20. asır Kur'ân ilimleri çalışmaları atomiktir. Yani günümüz araştırmacıları Kur'ân'ı atomize ederek çok küçük parçalara ayrıştırarak incelemeye tabi tutarlar. Bunun en tipik örnekleri Kur'ân'ın üslûp ve muhteva elemanlarının en küçük parçalarının birer çalışma konusu yapıldığı akademik araştırmalardır. Örneğin Kur'ân'da nefiy, nehiy, istifham, da'vet v.b. birçok hususun üzerinde bugün yapılmış müstakil çalışmalar azımsanmayacak kadar çoktur.
12- Asrımızdaki Kur'ân ilimleri çalışmalarının diğer bir özelliği de müstakil konu çalışmalarının daha fazla çoğunlukta olmasıdır. Bu durum daha evvelki dönemlerde de Kur'ân ilimleri sahasında görülüyordu. Mesela, İbnu Kayyım (ö.751/1350) Kur'ân'ın kasemlerini, ve edebî sanatlarını, el-İzz b. Abdüsselam (ö.660/1261) i'cazmı müstakil eserler halinde te'lif etmişler. Kur'ân i'câzı, vucûh ve nezâiri, ahkâmı ve garip kelimeleri sahalarında da birçok müstakil eser, öteden beri yazılagelmiştir. Ancak zaman dilimine göre oranlama yapılırsa günümüzde Kur'ân ilimlerinin çeşitli dallarında te'lif edilmiş müstakil eserlerin daha fazla olduğu görülür. Bu konudaki listemizi daha sonra sunacağız.
20. asır Kur'ân ilimleri çalışmalarının tesbit edebileceğimiz bu özelliklerini sıraladıktan sonra şimdi de dört grup altında topladığımız Kur'ân'la ilgili çalışmalardan tefsir dışındaki gruplar alanında günümüzde (20. asırda) yapılan çalışmaları sunmaya geçeceğiz. Ancak her bir konu başında konunun tanımı, tarihçesi ve eski kaynakları hakkında özet bir bilgi sunmayı yeğledik. Zira bu sayede konunun geçmişiyle bugünü arasında bağlantı kurma imkanı sağlanmış olacaktır. Böylece okuyucu konuyu genel hatlarıyla görme imkanına sahip olur.[18]
[12] Bkz. er-Zerkânî, Muhammed Abdulazım, Menâhilu'l-İrfân, bas. y.y. trs., 1.56-84, 177-184, 256-283; Ebû Şehbe, Muhammed, el-Medhal ila Dirâseti'l-Kur'âni'l-Kerîm, Kahire 1992, s. 84-100, 209-226, 255-277, 323-340; es-Salih, Subhî, Mebâhisu fî Ulûmi'l-Kur'ân, İst. trs. S. 240-243; Mennâ' Halil el-Kattân, Mebâhisu fî Ulûmi'l-Kur'ân, Beyrut 1990, s.135-138; es-Sâbünî", Muhammed Ali et-Tibyân fî Ulûmi'l-Kur'ân, Dimeşk, H. 1408, s. 208-213; Zerzür, Muhammed Adnan Ulûmu'l-Kur'an, Beyrut 1991, s. 363-369; Cerrahoğlu, Tefsir Usulü, Ankara 1991, s. 43-48.
[13] Bkz. ez-Zerkâni, 11.126-130; Zerzûr, a.g.e., s. 251-252, 265-270; er-Rûmi", Abdurrahman Fahd, Dirasatun ila Ulûmi'l-Kur'ân, Riyad H 1413, s. 124-132; Ebû Şehbe, s.62-63.
[14] Bkz. Zerzûr, a.g.e., s. 240-247.
[15] Bkz. Itr, Nureddin, Muhâdarâtün fî Ulûmil-Kur'ân, Dimeşk 1988, s. 184-192, 209-213.
[16] er- Rûmi", a.g.e., s. 48.
[17] Bkz. Zerzûr, s. 110-112. Mesela "Ebû Şehbe, ahrufu seb'a" hadisinin ispatına ihtiyaç duyduğu için onunla ilgili rivayetlerin çoğunu nakl eder. Bkz. Ebû Şehbe, s. 132-156. Ayrıca bkz Şehhâte, Abdullah, Ulûmu'l-Kur'ân, Kahire, 1985, S. 249-250.
[18] Doç. Dr. Halil Çiçek, 20. Asırda Kur’an İlimleri Çalışmaları, Timaş Yayınları: 19-21.