sumeyye
Tue 24 July 2012, 01:44 pm GMT +0200
E) Ödünç (Karz) Akdinde Vade ve Faiz İlişkisi:
İslâm hukukçularının çoğunluğuna göre, karz akdinde şart koşulacak vade geçerli değildir. Meselâ; 100.000 lirayı, 6 ay sonra geri almak üzere bir kimseye ödünç veren, ihtiyacı olduğu takdirde bunu daha önce de talep edebilir. Başka bir deyimle, karz akdi peşin olarak meydana gelmiş olur. Aynı cinsten olan iki şeyi peşin satmak anlamındadır. Nesîe ribâsını engellemek için, vadenin bağlayıcı olmadığı esası kabul edilmiştir. Karz akdi diğer bir yönüyle teberru niteliğindedir. Ödünç verenin, bedeli derhal isteme hakkı doğar. Çünkü bu, misîiyâtta mislini geri vermeyi gerektiren bir akit olduğu için, bedeli peşin olarak isteme hakkı doğar. Ancak ödünç veren, ödünç alana yardımcı olmak amaciyle, geri istemeyi geciktirir [62]
Karz muamelesinin borçlar arasında özel bir durumu vardır. Şöyle ki; her ödünç (karz), bir borç (deyn)tur.. Fakat her deyn bir karz değildir. Meselâ, bir kimseden 10.000 lira ödünç almak, bir karz olduğu gibi aynı zamanda bir borç (deyn)dir. Fakat, satılan veya kiraya verilen yahut da gasbedilen bir malın bedeli ise, borçlunun zimmetinde bir deyndir. Fakat karz değildir. Diğer borçlar için şart koşulacak vade muteber olup, vade tarihi gelmedikçe talep edilemez. Fakat karz hakkındaki vade muteber değildir. Ancak karzda vade vâdedilmiş olursa,.
buna uymak ahlâk bakımından mendûbdur. Hukuk bakımından süre bağlayıcı nitelikte sayılmamıştır [63]
İmam Mâlik'e göre, karz akdinde belirlenecek süre muteberdir. Delil, Hz. Peygamber (s.a.)'in şu hadisidir:
«Müslümanlar, belirledikleri şartlara uyarlar» [64]
Taraflar, karz akdini devam ettirme veya karşılıklı rıza ile akdi bozma (ikâle) yetkisine sahip olduklarına göre, vade belirleme yetkisine de sahip olurlar [65]
[62] İbn Kudâme, el-Muğni, c. IV, s. 254, 318.
[63] Bilmen, a.g.e., c. VI, s. 94, 95.
[64] Buhârî, İcâre : 14, 50.
[65] İbn Kudâme, el-Muğnî, c. IV, s. 315; eş-Şîrâzî, el-Mühezzeb, c. I, s. 303.
Dr. Hamdi Döndüren, Çağdaş Ekonomik Problemlere İslami Yaklaşımlar, İklim Yayınları: 34-35.