Hadice
Wed 8 June 2011, 10:05 am GMT +0200
Buhârî'nin Sahih'i Üzerinde Yapılmış Çalışmalar
Buhârî'den bir asır sonra Sahîh'ine şerh yazılmıştır. İlk şerhi eî-Hattâbî (388/998) «îlâmu's-sünen » adıyla yazmıştır. [190]Daha sonra Kâtib Çelebi'nin tesbitine göre 82 aded şerh yazılmıştır. Kâtib Çelebi'den sonra kaleme alınmış olanları da hesaba katarsak, Buhârî'nin 100 civarında şerhinin olduğunu söyleyebiliriz[191]
Bu şerhlerden bugün elde mevcut ve mütedâvil olanları Kirmânî (786/1384)'nin «el-Kevâkibu'd-derârî »si; Îbn Hacer (852/ 1448)'in «Fethu'l-bârî »si; Aynî (855/145D'inin «Umdetü'l-kaarî »si ve Kastallâni (923/1517)'nin «İrşâdu's-sârî »'sidir. [192]
Buhârinin Sahih'i ve onun yazılı-sözîü kaynaklan üzerinde Prof. Dr. Fuad Sezgin'in BUHÂRÎ'NİN KAYNAKLARI adını taşıyan kıymetli bir araştırması da 1956'da İstanbul'da basılmış bulunmaktadır.
Zeynüddin Ahmed b. Ahmed Abdüllâtif ez-Zebîdî (893/1488)'nin «et-Tecr-îdu's-sarîh li ehâdisi'l-Cami'i's-sahihti Buhârî üzerinde yapılmış bir ihtisar çalışmasıdır. Bu eser Türkçeye Ahmed Naîm ve Kâmil Miras beyler tarafından tercüme ve şerhedilmiştir. Diyanet İşleri Başkanhğı'nca neşredilmiş olan Tec-rid'e bir kılavuz fihrist cildi eklenmiştir.
Ayrıca Abdülmecid Hâşim'in «el-îmam el-Buhâri muhaddisen ve fakihen » adını taşıyan doktorası yayınlanmıştır[193] «Buhârînin Ebu Hanife'ye İtirazları » adlı bir doktora tezi de Hilmi Merttürkmen tarafından hazırlanmış ve fakat tez henüz basılmamıştır.
Ömer Ziyaeddin ed-Dağıstânî tarafından Buharî'deki kavli hadislerden bir araya getirilmiş Zübdetü'l Buhâri'de gerek yalnızca metin olarak, gerekse Türkçesiyle birlikte bir çok kereler basılmış ve basılmaktadır.[194]
[190] Yazma nüshaları için bk. Feyzullah Ef. No. 437; Ayasofya 687; III Ahmed 393.
[191] Buhârî üzerine yazılmış 53 şerh hakkında bilgi için bk. Sezgin Târîhu't-turâs, I, 177-192; Buhârî şerhleri konusunda bk. K. Sandıkçı, "Sahihu'l-Buhârî Üzerine Yapılan Çalışmalar" Diyanet Dergisi, C. XXI, sy. 1 s. 39-63, Ankara 19&5 (sy. 2'de de devamı var. s. 56-55)
[192] Bu şerhler ve kısa özellikleri hakkında bk. Çakan, Anahatlarıyla Hadîs, s. 147-149;
[193] Beyrut, tarihsiz.
[194] Doç. Dr. İsmail Lütfi Çakar, Hadis Edebiyâtı, İfav Yayınları: 57-58.