Nüfûs işleri

SEKİZİNCİ BOLUM
Nüfûs İşleri

A- NÜFÛS İDARECİLİĞİ (NAKÎBLİK) VE
ÖZEL NÜFÛS İDARECİSİNİN GÖREVLERİ

Nüfûs idaresi, şerefli olanlar ile onlara denk olmayanların soylarını tesbit ve koruma, soylu olanların idare işlerine getirilmesine, bunlar arasında emirlerin geçerli olması maksatları ile ihdas edilmiştir.

Bu konuda Peygamber'den (s.a.v) şu hadîs-i şerîf rivayet edilmiştir:

"Soylarınızı biliniz ki, ülkelerinizi ziyaret edesiniz. Çünkü insanın doğduğu yerden daha yakın bir yer olamaz. Ülke ne kadar yakın olsa da ziyareti bırakmayınız. Ülke uzak da olsa ziyaret edilince uzaklık kalkar. Ziyaret edilmezse ondan da uzak bir toprak, ülke ohnaz.[92]

Nüfûs işlerini koruma ve gözetme 3 şeyden biri iledir. Ya bizzat devlet işlerini yürüten halîfe tarafından, ya tam yetkili vezir veya bir ülkenin Genel Valisi tarafından, yahut da tam yetkili vezir veya Genel Vali (Eyâlet valisi) tarafından görevlendirilen şahıslarca yürütülür. Bu iş için idareci tâyin edecek şahıs, tâyin edeceği memurlardan birini Ebû Tâlib soyunun, bir diğerini de Abbasî soyunun sayılması için tâyin eder. Bu şahıslar adı geçen soylardan olur. Bu soylar içerisinde faziletli, dirayetli, keskin görüşlü olanlarını tesbit ederler. Bu sebepledir ki bu teşkilâta "Nakîbu'ş-Şürefâ: Soyluları koruma, gözetme teşkilâtı" denilmiştir.

Nüfûs idareciliği iki kısımdır: a) Özel, b) Genel.

a) özel nüfûs idareciliği: Belirtilen hususları, ölçüyü aş-maksızın yürütür. Böyle bir memur olmak için bazı şartlar aranır. Aranan şartları şahsında bulunduran ve özel nüfûs memuru olarak tâyin edilen şahsın yapacağı işler ve hakları 12'dir.

1- Kabilenin nesebini, soyunu muhafaza etmek, onların soylarına başka soydan karışanları kendi soylarından dışarıya, başka soylara gidenleri tesbit etmek. Bu şekilde soy içine giren ve çıkanları tesbit o soyun bozulup bozulmadığını göstermeye yarar.

2- Gelmiş oldukları kolları ayırt etmek, her kolun soylarını bilmek. Bu şekilde ne kadar zamandır soyların ve kollarının yaşadığı belli olur. Bir defter içerisinde soyları ayırt edici Özelliklerle, başka soyların kendi soylarına karışıp karışmadıkları tesbit edilir.

3- Tâyin edildiği soy veya kabilede doğan ve ölen kız ve erkekleri, cinsleri kaydeder, kayıttan düşürür. Bunun sonucu olarak doğanın soyu kaybolmayacağı gibi, ölenin soyundan olduğu iddiaları da önlenmiş olur.

4- Tâyin edilen memur, şerefli insanlara edebli davranmalıdır ki, diğer insanlar da onlara öyle davransın ve böylece Peygamberi-miz'in onlara hürmeti korunmuş olsun.

5- Bayağı işlerden arıtmak, kötü şeyleri yapmadan alıkoymak. Bu şekilde asil soy içerisinden fena şahısların yetişmesine, halka zulmetmeye heveslenen kimselerin çıkmamasına gayret gösterir.

6- Günâha sebep olan işleri yapmadan alıkoymak, harama yönelenlerin hareketini Önlemek. Böylece dinlerine daha fazla yardımda, kötülükleri gidermede en büyük gayrette bulunmuş olur. Aralarında herhangi bir insan kötü söz söyleyemez, ileri-geri söz sarfedemez.

7- Şan ve şerefleri düşünülerek başkalarına yapacakları veya yapmaları muhtemel kötülükleri önlemek ve başkalarının bunlara yapacağı kötülüğü de asaletleri yüzünden önlemek, muhtemel şahsiyet kırıcı taarruzların önüne geçmek. Onları bu nevi kötü hareketlere karşı cephe almaya, aleyhinde bulunmaya, kin beslemeye çağırmak. Kardeşliğe, kaynaşmaya, insanlığa teşvik etmek. Çünkü her zaman için onların kalbi temiz, onlara başkalarınca duyulan hürmet fazlacadır.

8- Maddeten ve manen zayıflamamaları için haklarının alınmasında yardımda bulunmak. İnsaf sahibi olmalarının temini için, başkalarının onlardan alınacak olan haklarının alınmasında aleyhlerinde karşı tarafa yardımda bulunmak. Çünkü onların asaletini korumak ancak onlara insaf etme ve onların da başkalarına insaf etme siyledir.

9- Allah'ın emrettiği şekilde taksim edilen harp ganimetlerinde onlara niyâbeten herhangi bir tercih hakkı gözetmeksizin hisselerini almak.

10- Kız çocuklarının diğer kadınlara nisbeten şerefli olmaları sebebiyle kendilerine denk olan erkeklerle evlenmelerine dikkat etmek. Sayılarının korunması, üstünlüklerine hürmeten böyle yapılır. Velîsiz, denk olmayanla evlenmelerine mani olunur.

11- Onlardan kötülük yapanlara, had cezasının dışında kanlarını akıtmayın cezalar uygulamaya, iyi olanların da hatâlarına dikkat edilir. Nasihattan sonra hatâları affedilir.

12- Büyük ve küçüklere hürmet ve itaatleri, sevgileri sağlamak. Vergi memurları gelmezse taksim ve takdir olunan vergiler mükelleflerden alınır. Müstahak olanlarına verilir. Mükelleflerin durumları, şartları araştırılır. Böylece mükellef olanla olmayan, yardım alacak ve almayacaklar ayırt edilir.[93]

[92] Tirmizî, birr 49.

[93] El-Ahkâmu’s-Sultaniyye, Ebu’l-Hasan Habib, Bedir Yayınevi, 1/ 187-190.

[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın