Zekatı Allah Yolunda Ve Yolda Kalmışlar Harcamak

Zekatı Allah Yolunda Ve Yolda Kalmışlar Harcamak

Farz kılınan zekatın sarf cihetinden biri "fi-sebili'llah"tır, diğeri "İbn-i Sebîl"dir. Bu iki terkip, kavram üzerinde durulmuş ve farklı yorumlar yapılmıştır. Ancak cumhura göre: Birincisi Allah yolunda gaza eden, cihada katılan demektir, ikincisi, evinden, yurdundan, yakınlarından kopup seferde parasız kalan kimsedir.

Bu durumda olan iki sınıfa, zengin bile olsalar zekat vermek caizdir.

Konuyla İlgili Hadisler, Rivayetler

Eba Said (r.a.) den yapılan rivayete göre: Rasulüllah (s.a.v.) Efendimiz şöyle, buyurmuştur:

"Sadaka (zekat) zengine helal olmaz, ancak Allah yolunda (gaza ve cihad için) bulunan zengine ve bir de yolda kalmış zengine verilebilir ve bir de fakir olan komşuya verilir ki, ona zekat verildiğinde, o ya onu sana bağışlar veya senin için dua eder."

Diğer bir lafızla şöyle rivayet edilmiştir:

"Zekat ancak şu beş kimseye helal olur:

1- Zekat toplamakla görevlendirilen tahsildara,

2- Aldığı zekatı başkasına mal karşılığında satan fakire,

3- Borçlu durumda bulunana,

4- Allah yolunda savaşana,

5- Kendisine zekat verilip onu bir zengine bağışlayan miskine"[124]

İbn Labis el-Huzai (r.a.) den yapılan rivayete göre, adı geçen diyor ki:

"Rasulullah (s.a.v.) Efendimiz bizi, zekat olarak verilen bir deveye bindirip hacca gönderdi."[125]

Ümmü Ma’kıl el-Esediyye (r.a.) den yapılan rivayete göre, adı geçenin kocası genç bir deveyi Allah yoluna vakfetmiş bulunuyordu. Kadıncağız da umre yapmak istiyordu. Bunun için kocasından o genç deveyi istediyse de kocası ona vermedi. Bunun üzerine kadın kalkıp Rasulullah’a (s.a.v.) geldi ve durumu arzetti. Peygamber (s.a.v.) onun kocasına, Allah yoluna vakfettiğigenç deveyi umre için karısına vermesini emretti ve şöyle buyurdu:

"Şüphesiz hac ve umre Allah yolunda bulunmaktır."[126]

Yusuf b. Abdisselam’dan o da nenesi Ümmü Ma’kıl’dan rivayet etmiştir. Ümmü Ma’kıl (r.a.) şöyle demiştir:

"Rasulullah (s.a.v.) Efendimiz veda haccına giderken bizim de bir devemiz bulunuyordu ki Ebu Ma’kıl onu Allah yoluna vakfetmiş idi. Hastalık gelip bize çattı ve Ebu Ma’kıl (r.a.) vefat etti. Peygamber (s.a.v.) (Medine’den) çıkıp hareketle (Mekke’ye) yöneldi. Haccını tamamlayıp (döndüğünde) kendisini ziyarete gittim. Bana şöyle sordu:

"Ya Ümmü Ma’kıl! Benimle birlikte hacca çıkmaktan seni alıkoyan neydi?"

"And olsun ki biz de hazırlanıyorduk; derken Ebu Ma’kıl vefat etti ve üzerine binip haccettiğimiz bir devemiz bulunuyordu ki, Ebu Ma'kıl onu Allah yolunda kullanılmak üzere vasiyet etti. (O bakımdan sizinle birlikte haccedemedim), dedim. Buyurdu ki:

"O deveye binip hacca çıksaydın ya... Çünkü hac ibadeti de Allah yolunda bulunmak demektir."[127]

Hadislerin Işığında Müctehid İmamların Görüş Ve Tesbitleri

a) Hanefilere göre: "Fi sebilillah"; Allah yolunda olup savaşmak isteyen, fakat nafaka ve bineklerini kaybettiklerinden dolayı fakir kalıp gazilere arkadan yetişemeyen şahıslardır. Bunlara, kazanmak güçleri olsa bile zekat vermek helal olur. Çünkü savaş günlerinde onların kazanç elde etmeye çalışmaları kendilerini cihaddan alıkoyar.

"İbn Sebil" ise, yolculuk halinde olan kimse demektir. Vatanında malı, yetecek kadar imkanı varsa da ona hemen ulaşma imkanı olmadığından, zengin de olsa, kazanma gücü de bulunsa, yine de kendisine zekat vermek caiz olur. Ancak öylesi için evla olanı şudur: Mümkünse istikrazda bulunur ve vatanına dönünce aldığı borcu gönderir.[128]

b) Diğer üç mezhebin de ictihad ve görüşü bu doğrultudadır.

O bakımdan "fî-sebilillah" terkibini, savaş ve hac yolunun dışına çıkarıp diğer hayır işlerine teşmil etmek doğru olmaz. Dört mezhebin ittifakı söz konusudur.

Tahliller

894 nolu Ebu Said hadisini aynı zamanda Ahmed, İmam Malik, Bezzar, Abd b. Humeyd, Ebu Ya'lâ ve Beyhaki tahric etmiş; Hakim de sahihlemiştir. Bazıları ise aym hadisin irsalinde ta'lîl yaparak Ata' b. Yesar'dan rivayet etmişlerdir. Ancak ilim adamlarının çoğu bunu Ebu Said'den rivayet ederek bu tarika ağırlık kazandırmışlardır.

Hadis sahih kabul edildiğinden müctehidlerin çoğu onunla istidlalde bulunmuştur.

895 nolu İbn Lâbis hadisi üzerinde hayli durulmuş ve farklı tesbitler yapılmıştır. O bakımdan müctehidlerin çoğu onunla ihticacda bulunmamıştır.

896 nolu Ümmü Ma'kil hadisine gelince: 884 de olduğu gibi Ebu Davud, Nesai, Tirmizi ve İbn Mace tahric etmişlerdir. Ancak isnadında meçhul bir adam bulunuyor ve aym zamanda isnadında İbrahim b. Muhacir b. Cabir el-Becelî el-Kufî bulunuyor ki bu zat hakkında hayli şeyler söylenmiştir:

a) İbnü'l-Medeni onun kırk kadar hadis rivayet ettiğine dikkat çekerken,

b) Yahya b. Said onun kavi olmadığını belirtmiştir.

c) İmam Ahmed, onun rivayetinde bir sakınca olmadığım söylerken,

d) İbn Adiy, onun hadisleri zuafa arasında zikredilir demiştir.[129]

Bu sebeple müctehidlerin çoğu bu hadisle de ihticac etmemiştir.

Çıkarılan Hükümler:

1- Allah yolunda savaşa çıkan ve bu sebeple silah, binek, yiyecek maddelerine ihtiyaç hisseden gazilere zekat vermek caizdir.

2- Allah yolunda savaşan gazilerin çalışıp kazanma güçleri olsa bile, öyle günlerde dünya işlerine dönüp kazanç sağlamaya çalışmaları onları savaştan alıkoyacağından zekatla takviye edilmelerine cevaz verilmiştir.

3- Memleketinde malı ve serveti olup seferde iken parasız kalan yolculara da zekat vermek caizdir.

4- Bunun gibi Hac yolunda parasını kaybeden veya sıkıntıya düşen kimseye de zekat verilebilir. Bununla beraber gerek bunun

[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın