Abdestte Sağdan Başlamak

Abdestte Sağdan Başlamak

Bilindiği gibi, sağ sağdan başlama, sağ el ile verip alma, sağ ayağı atıp yürüme uğur ve bereketin, feyiz ve inayetin, başarı ve mazhariyetin sembolüdür. Kur'ân'da birkaç yerde "ashab-yemin" diye söz edilmesi, bu mazhariyete erenleri belirtmeye yöneliktir.

Hayırlı, feyizli ve faydalı işlere sağ el ile başlamak sünnettir. Resûlüllah (a.s.) Efendimiz hayatı boyunca bu sünnetini devam ettirmiştir. O bakımdan abdest gibi ibâdete kapı açan bir işe başlarken Aynı mazhariyeti düşünmemek mümkün mü? Fukah sünnetin bu bölümünü bir konu haline sokup takdim etmişlerdir.

İlgili hükümler:

Hz. Aişe (r.a.)'den yapılan rivayette, demiştir ki:

"Resûlüllah (a.s.) Efendimiz'in ayakkabı giyinmesinde, taranmasında, temizlenmesinde ve her işinde sağdan başlamak çok hoşuna giderdi."[573]

Ebû Hüreyre (r.a.)'den yapılan rivayette, Peygamber (a.s.) Efendimizin şöyle buyurduğunu haber vermiştir:

"Elbise giyindiğinizde, abdest aldığınızda sağ tarafınızdan başlayın!"[574]

Yine Ebû Hüreyre (r.a.)'den yapılan rivayette Resûlüllah (a.s.) Efendimiz şöyle buyurmuştur:

"Abdest aldığınız zaman sağ tarafınızdan başlayın!"[575]

Hadîslerin açık delâletinden şu hükümler anlaşılmaktadır:

1- Abdest alırken sağ taraftan başlamak sünnettir.

2- Bazı hususlar dışında hemen her şeye sağ el ile, sağ taraftan başlamak sünnettir.

3- Tekrîm ve tezyin ifade eden her işte sağdan başlamak şer'î bir kaidedir ki, müstehab sayılmıştır.

4- Abdest, gusül ve teyemmümde soldan başlamak mekrûhtur.

Hadislerin ışığında müctehid imamların ve diğer ilim adamlarının görüş ve tesbitleri, istidlal ve ihticacları:

a) Hanefîlere göre:

Abdestin sünnetlerinden biri de, elleri ve ayakları yıkarken sağdan başlamaktır, Zira Resûlüllah (a.s.) Efendimiz buna hep devam etmiştir. O bakımdan sağdan başlamak hem abdestte, hem diğer (tekrîm ifade eden) amellerde sünnettir. Nitekim Resûlüllah (a.s.) her işte, hattâ ayakkabı giymesinde ve taranmasında sağdan başlamayı çok severdi. Bu, sahih rivayetlerle sabit olmuştur.[576]

b) Şâfiîlere göre:

Abdestte mutlaka, yani bütün azada sağdan başlamak; özellikle elleri ve ayakları yıkarken buna riâyet etmek sünnettir. Nitekim Resûlüllah (a.s.) Efendimiz imkân nisbetinde hemen her işinde -bazı özel durumlar dışında- sağdan başlamaktan çok hoşlanırdı, o kadar ki, temizlenmede, ayakkabı giymede, taranmada sağdan başlardı... O'nun bu sünnetini Buhari ve Müslim ittifakla rivayet etmişlerdir.[577]

c) Hanbelilere göre:

Sağdan başlamanın müstehab olduğu hakkında ilim ehli arasında farklı görüşte olan yoktur. Bildiğimiz kadarıyla bunda ittifak vardır. Gerek Medine'li, gerek Irak'lı ve gerekse Şam'lı ilim adamlarıyla rey tarafdarı olan ilim adamları, abdestte soldan başlandığı takdirde iade gerekmiyeceği hakkında icma' etmişlerdir. Bu konuda istihbabın aslı, Resûlüllah (a.s.) Efendimiz'in hemen her işinde sağdan başlamayı çok sevip hoşlanması, rivayetidir.

Hz. Ali ile Hz. Osman'dan (r.a.) nakledildiğine göre, Resûlüllah (a.s.) Efendimiz'in nasıl abdest aldığını vasfederlerken önce sağdan başladığını ifâde etmişlerdir.[578]

Resûlüllah (a.s.) Efendimiz misvakta, temizlenmede, ayakkabı giymede ve mescide girmede hep sağdan başlardı. Nitekim Hz. Aişe'den (r.a.) ve Ebû Hüreyre'den (r.a.) yapılan sahih rivayetlerden Peygamberimizin (a.s.) ayakkabı giymesinde, taranmasında, temizlenmesinde ve hemen her işinde sağdan başlamayı çok sevip hoşlandığı belirtilmiştir.[579]

d) Mâlikilere göre:

Abdestin fezailinden biri de önce sağdan başlamaktır. Sağ elin ve sağ ayağın yıkanması sol el ve sol ayak üzerine takdim edilir.[580]

Anlaşıldığı gibi, Mâlikiler sağdan başlamayı, sünnetler arasında değil de, fazail arasında anmışlardır. Böylece bu konuda diğer üç mezheple aralarında (nüans) farkı vardır.

Konuyla ilgili diğer hadisler, rivayetler ve tahliller:

Ahmed b. Hanbel'in rivayet ettiği hadîste, "Elbiseni giydiğinde sağdan başla!" buyurulmuştur.[581]

Yine Ahmed b. Hanbel'in rivayetinde, Resûlüllah (a.s.) Efendimiz: "Ayakkabını giydiğinde sağdan başla!" buyurmuştur.[582]

Yine Ahmed b. Hanbel'in tesbit ettiği bir diğer rivayette, Peygamberimiz (a.s.) "Elbise giydiğinde sağdan başla!", buyurmuştur.[583]

Nesâî'nin tesbit ve rivayetinde, Efendimiz (a.s.) hakkında şöyle denilmiştir:

"O sağ eliyle alır ve sağ eliyle verirdi."[584]

Müslim'in rivayetinde ise, Resûlüllah (a.s.) Efendimiz guslettiğinde sağ tarafından başlardı, denilmektedir.[585]

Nesâî ile Tirmizî'nin Ebû Hüreyre (r.a.)'den yaptıkları rivayette demiştir ki:

"Resûlüllah (a.s.) Efendimiz bir elbise giydiğinde sağdan başlardı."

Bütün bu rivayetlere dayanarak emrin vücub ifade ettiğini söyleyenler olmuşsa da, Hz. Aişe ve Ebû Hüreyre'den rivayet edilen sahih hadislerden bunun sünnet olduğu açıkça anlaşılmaktadır.

Yapılan rivayete göre, Hz. Ali (r.a.) şöyle demiştir:

"Ben abdesti dosdoğru yerine getirip tamamladıktan sonra sağımdan mı, solumdan mı başladığıma pek aldırış etmem!"[586]

Beyhaki bu rivayeti naklettikten sonra "munkati’" olduğunu söylemiştir. Senedinden bir kişinin düştüğü tesbit edilmiştir. O bakımdan zayıf sayılır.

Ebû Ubeyde'nin abdest bahsinde naklettiği bir diğer husus da şöyle: Ebû Hüreyre (gerek abdestte, gerek tekrîme lâyık işlerde) sağdan başlardı. Onun böyle yaptığı Hz. Ali'ye (r.a) ulaşınca, (abdestte el ve ayaklanın yıkarken) soldan başladı."

Ayni rivayeti Ahmed b. Hanbel Hz. Ali'den (r.a.) yapmıştır. Hafız İbn Hacer yaptığı incelemede bunun "münkati" olduğunu test etmiştir. O bakımdan rivayet zayıftır, istidlale uygun değildir.

Çıkarılan Hükümler:

1- Abdest alırken önce sağ kolu ve sağ ayağı yıkamak sünnettir, yani bu organları yıkarken sağdan başlanır.

2- Giyim kuşamda, temizlikte, mabede ve eve irildiğinde sağ ayak atılarak girilir, bu da sünnettir.

3- Gusledilirken sağ taraftan başlamak sünnettir.

4- Bunları terketmek ve aksini yapmak mekruhtur.
[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın