Abdest Alırken Besmele Çekmek

 

Besmele, "Bismillâhi'r-Rahmani'r-Rahîm"in veya "Bîsmillâhî"nin kısaltılmışıdır. Allah'ın mülkünde O'nun verdiği nimet­lerden yararlanırken, bir işe başlarken O'nun adını anmak kadar tabii ne olabilir? O bakımdan Besmele; işe başarı, rızka feyiz, ömre berekettir. Onsuz başlanan her iş kısır ve feyizsizdir.

Özellikle ibâdete başlarken Allah'ın ismini anmak, ibâdetin maksad ve amacını yansıtır.

Abdest almaya başlarken besmele çekmek sünnet midir, vâcib midir, yoksa müstehab mıdır? İlgili hadîsleri nakledip müctehid imamların ve diğer ilim adamlarının görüş ve yorumlarını açıkladıktan sonra, bu sorunun cevabı anlaşılır.

İlgili hadisler:

Ebû Hüreyre (r.a.)'den yapılan rivayette, Resûlüllah (a.s.) Efendimiz'in şöyle buyurduğunu söylemiştir:

"Abdesti olmayanın namazı yoktur; üzerine Besmele çekmeye­nin abdesti yoktur."[451]

Aynı mealde bir diğer hadîsi Ahmed b. Hanbel ve İbn Mâce Saîd b. Zeyd'den (r.a.) rivayet etmişlerdir. Ayrıca Ebû Saîd'den de (r.a.) bu mealde bir hadîs rivayet edilmiştir.

İmam Buharı ise şöyle demiştir:

"Bu konuda en güzel şey, Rebah b, Abdurrahmân'ın hadîsidir ki, bundan Saîd b. Zeyd'in riva­yet ettiği hadîsi kastedmiştir."[452]

İshak b. Rahuye'den, Tesmiye hakkında en sahih hadîs hangi­sidir? diye sorulduğunda o, Ebû Saîd'in rivayet ettiği hadîsi zik­retmiştir.   

Hadis-i şerîf’in açık delâletinden şu hüküm anlaşılmaktadır:

1- Abdest üzerine Besmele çekmek vacibdir.

2- Besmelesiz abdest sahih değildir.

Hadîsin zahirinden bu hüküm anlaşılmaktaysa da konuyla il­gili diğer hadîsler dikkate alındığında başka hükümler ortaya çık­maktadır. O bakımdan rivayet edilen hadîslerin ışığında müctehid imamların ve ilim adamlarının istidlal, ihticac ve görüşlerini tesbit etmek gerekir:

a) Hanefilere göre:

Abdestin sünnetlerinden biri de Besmele'dir. Resûlüllah (a.s.) Efendimiz abdeste başlarken Besmele çekmiş ve buna devam et­miştir. Bu da abdestte Besmele çekmenin sünnet olduğuna delildir.[453]                                                                       

b) Mâlikî'lere göre:                                   

Abdest üzerine Besmele çekmek farz (vâcib)dir. Ancak kişi abdest alırken unutursa, o takdirde zorluğu savmak için kalb ile tesmiye, lisan ile tesmiye yerine geçer. Çünkü Peygamber (a.s.) Efendimiz, "Besmele çekmeyenin abdesti yoktur..." buyurmuştur.[454]

c) Şafiî'lere göre:

Abdestin başlangıcında Besmele çekmek sünnettir. Başlangıçta bunu terkederse abdest esnasında çeker.[455]

İmam Şafiî diyor ki:

"Adamın abdestinin başında Aziz ve Celîl olan Allah adını anmasını müstehab (sünnet) [456] görüyorum. Yanılır da anmazsa, eğer abdestini henüz bitirmemişse hatırladığı yerde anar, Besmele'yi unutarak veya kasden terkederse –inşâallah- abdesti bozulmaz."[457]

d) Hanbelî'lere göre:

Ahmed b. Hanbel'in mezhebinin zahirine göre, her türlü hadesten taharette Besmele çekmek sünnettir. Bu, onun arkadaşlarından bir cemaatten rivayet edilmiştir. El-Hılâl diyor ki:

"İmamdan ya­pılan müstekarr rivayette, Besmele'nin terkinde bir sakınca olma­dığı yolundadır."

İmamdan yapılan diğer bir rivayette ise abdestte Besmele çek­menin vâcib olduğu belirtilmiştir. Ebûbekir bu rivayeti seçmiştir. El-Hasen ve İshak'ın da mezheplerinin görüşü bu doğrultudadır.

İmam Ahmed, b. Hanbel, "Bu babda Ebû Saîd'in hadîsi en güzelidir!" demiştir.[458]

Konuyla ilgili hadîslerin tenkidi ve ilgili rivâyetlerin tahlili:

Ebû Cafer et-Tahavî 436 nolu hadîsi iki ayrı tarikten rivayet emiştir: Birincisi, Rebah tarikiyle Abdurrahman b. Ebî Süfyan'dan, o da babaannesinden rivayetle Ebû Hüreyre'nin Resûlüllah (a.s.) Efendimiz'den işittiği şeklindedir. İkincisi, Abdurrahman b. Ebi Süfyan'ın babaannesinin doğrudan Resûlüllah (a.s.) Efendimiz'den işittiği şeklindedir. Bir üçüncüsü ise, yine Rebah tarikiyle İbn Sevbân'dan, o da Ebû Hüreyre'den (r.a.) rivayetidir.

Bir cemaat bu üç rivayete dayanarak, namaz için alınan abdest üzerine Besmele çekmeyen kimsenin abdesti yeterli değildir, diyerek ihticacda bulunmuşlardır. Diğer bir cemaat ise onlara muhalefet ederek abdesti üzerine Besmele çekmeyen kimse sadece isabet etmiş sayılır, demişlerdir.[459]

İkinciler bu konuda şu rivayetle ihticac etmişlerdir: "Muhacir b. Kunfuz (r.a.) demiştir ki:

"Resûlüllah (a.s.) abdest alırken kendisine selâm verdim, selâmımı cevaplamadı. Abdestini bitirince buyurdu ki:

"Selâmını cevaplamam hususunda beni engelleyen bir şey yoktu, ancak abdestsiz bir halde Allah'ı anmayı hoş gör­medim de ondan selâmını cevaplamadım."

Bu rivayet Resûlüllah'ın (a.s.) abdest alırken Besmele çekme­diğine, çünkü abdest almadan Allah'ın ismini anmayı hoş görme­diğine delâlet etmekteyse de sıhhat derecesi üzerinde durulmuş ve cumhur bu hadîsin ihticaca dayanak olamıyacağını belirtmiştir.[460]

Yine 436. hadis anlamında Darekutni ve Beyhakî şu hadisi nakletmişlerdir:

"Üzerine Allah'ın ismini anmayan kimse abdest alma­mıştır. Abdest almayan kimse de namaz kılmamıştır."

Bunun isnadında Mahmud b. Muhammed ez-Zaferî vardır ki bu zat kaviy değildir. Darekutnî de aynı görüştedir. Zehebi onun bu  halini Mîzanü'l-İ'tidal'de belirtmiştir.

Taberâni'nin el-Evsat'ta Ebû Hüreyre (r.a.)'den yaptığı rivâyette Resûlüllah (a.s.) ona şöyle buyurmuştur:

"Ya Ebâ Hüreyre! Abdest aldığın zaman Bismillah ve El-hamdu lillâh söyle. Çünkü senin amelini yazan Hafeze melekleri, abdestin bozuluncaya kadar aldığın o abdestten dolayı senin için devamlı iyilik ya­zarlar."

Bu hadîsin rivayetinde Amr b. Ebî Seleme, İbrahim b. Muhammed'den rivayet etmiştir ki, bu zâtın yani Amr'ın isnadı vahidir, (boş ve esassız) [461] İbn Maîn, onun zayıf olduğunu söylerken İbn Hibban onu sıkat arasında anmıştır. Ebû Hatim ise, "O'nun rivâyetiyle ihtacac yapılmaz" demiştir.[462]

Abdest alırken Besmele çekme hakkında ilim adamlarının tesbitleri:

"Hafız Bezzar diyor ki:

"Bu babda yapılan bütün rivayetler kaviy değildir."

"el-Akiylî diyor ki:

"Bu babdaki isnadlarda bir yumuşaklık vardır, yani pek sağlam değildir."

"Ahmed b. Hanbel diyor ki:

"Bu babda en güzel şey, Ebû Said'in hadîsidir. Bununla beraber Abdest'te Besmele çekmek hakkın­da sahih bir hadîs bilmiyorum. Bu hususta en kuvvetlisi Kesîr b. Zeyd'in hadisidir."

"İshak diyor ki:

"Ebû Sâid'in hadîsi, bu babda en sahih olanı­dır. İsnadında ise iki meçhul söz konusudur."

"Buharî diyor ki:

"Bu babda en güzel şey, Rebah b. Abdurrahman'ın hadîsidir."[463]

Bu mealde Kesîr b. Zeyd'den rivayet edilen hadîs hakkında Ha­kim kendi Müstedrek'inde hasîh olarak belirlemiştir.

Tirmizi el-Ilelü'1-Kebîr'inde Muhammed b. İsmail'den şunu nakletmiştir: "Rebah b. Abdurrahman münkerü'l-hadistir."

Görüldüğü gibi, abdest alırken Besmele çekmekle ilgili hadîs­ler üzerinde hayli görüş ve tesbitler mevcuttur; kimi sahih olmadı­ğını, kimi kaviy olmadığını belirtmiştir. Kimi de sıhhatına kail ol­muştur. Bunların hepsini biraraya getirdiğimizde karşımıza reddi mümkün olmayan bir sonuç çıkar, o da,    abdest alırken besmele çekmenin sünnet olduğudur.[464] Çünkü bir konu hakkında sözü edilen doğrultuda birden fazla rivayetlerin mânaları birbirini kuvvetlendirdiği takdirde, zayıf kaviy kabul edilir ve hükme medar sayılır.

 
Çıkarılan Hükümler:

 

1- Abdest'te Besmele çekmek sünnettir.

2- Besmelesiz abdest almak kâmil anlamda bir abdest sayılmaz .
[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın

ve aleykümselam... mevlam her işe başlarken  besmele çekmeyi unutturmasın bizlere ve her işe başlarken sürekli yapmayı nasip etsin rabim bizlere böylesi o işe başlarken daha hayırlı olacaktır çünkü...
[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın