Amca

Amca

Arapça'sı ammdır. Kökünde “şümul” mânası bulunan kelime, “kalabalık topluluk” anlamına da gelmektedir.

Amcanın İslâm hukukuna göre çeşitli hak ve vazifeleri vardır. Şahıs hukukunda amca hukukî temsil açısından önemlidir. Kâsırın babası veya baba tarafından dedesi bulunmazsa velayet hakkı, “binefsihi asabe”den biri olan amcaya geçer.

Aile hukukunda amca muharremât, hidâne ve nafaka bahislerinde söz konusu edilir. Evlenme mânileri arasında, yalnız birinci derecede olmak üzere amca da yer almaktadır. Hidâne hakkına sahip kadınlardan birisi bulunmadığı takdirde bu hak -baba, dedeler, kardeş ve kardeş çocuklarından sonra- amcaya geçer. Amca, Hanefî ve Hanbelî hukukçularına göre, nafaka hak ve mükellefiyeti bulunan akraba arasında yer almaktadır. Şafiî ve Mâlikîler'e göre ise amca ve yeğenin böyle bir hak ve sorumluluğu yoktur.

Miras hukuku açısından amca, binefsihi asabe mirasçılar arasında yer alır. Ancak ana bir amca, mirasta hak sahibi olmak bakımından zevi'l-erhâm zümresi içinde mütalaa edilir.

Ceza hukuku alanında amca, şibh-i amd veya hata sonucu öldürme suçunda diyet ve gurrenin ödenmesine iştirak eden akraba (âkile) arasında bulunmaktadır. Usul hukuku bakımından ise amca ve yeğenin birbirleri hakkında şahitlik yapabilecekleri hususunda İslâm hukukçuları görüş birliği içindedirler.

Kaynaklar

1. Lisânü'l-'Arab, “’amm” md.;

2. Kamus Tercümesi, ‘“amm” md.;

3. Hayreddin Karaman, Mukayeseli İslâm Hukuku, İstanbul 1974, I, 196, 342;

4. Vehbe ez-Zühaylî, el-Fıkhü'l-İslâmî ve editletüh, Dımaşk 1404/1984, VI, 569; VII, 766, 835; VIII, 248.

Hala

Kişinin babasının kızkardeşi olan “hala”nın bu kan akrabalığından doğan çeşitli hak ve görevler vardır.

Aile hukukunda hala muharremat, hidâne ve nafaka konusunda karşımıza çıkar. Devamlı evlenme yasağı bulunan kan hısımlarından birisi de -yalnızca birinci derecede olmak üzere- haladır[175]. Vefat veya boşama gibi bir yolla evlilik bozulmuşsa, öncelikle anaya ait olan hidâne hakkı, ana bulunmadığı veya hidâne şartlarını taşımadığı takdirde, sırayla anneanneye, babaanneye, öz kızkardeşe, ana bir kızkardeşe, baba bir kızkardeşe, öz kızkardeş kızlarına, önce anadan, sonra babadan kızkardeş kızlarına, teyzelere ve sonunda halalara geçer. Zevi'l-erham'dan, evlenmeleri caiz olmayan hısımlar karşılıklı olarak nafaka mükellefiyetini yüklenir. Hala da bu akraba arasında yeralır.

Miras hukuku açısından hala, zevi'l-erhâm sınıfındaki mirasçılar arasında bulunur. Kişinin izinsiz girebileceği evlerden birisi de halasının evidir[176].

[175] Nisa: 4/23.

[176] Nur. 24/61.

[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın