Umrâ ve Rukbâ ya göre hüküm verme

4. Umrâ [263] Ve Rukbâ'ya [264] Göre Hüküm Verme

237. Câbir b. Abdullah (r.anhümâ)'dan rivayet edilmiştir:

"Resulullah (s.a.v), umrâ (ömürlük verilen bîr mülk) ün, hibe edilen kimseye ait olacağına hükmetti. [265] (Birinci rivayet) (Hadisin lafzı, Buhârî'ye aittir.) [266] Konu ile ilgili bir rivayet ise şu şekildedir:

Herhangi bir kimseye ve çocuklarına ömürlük bir ülk verilirse, o mülk, verilen kimsenindir. Verene dönmez. Çünkü o kimse, öyle bir şey vermiştir ki; onda, miraslar meydana gelmiştir. [267] (İkinci rivayet)

Yine konu ile ilgili diğer bir rivayet ise şu şekildedir:

Her kim bir adama ve çocuklarına ömürlük bir mülk verirse,kendi sözü o mülkteki hakkını kesmiştir. Artık o mülk, ömürlük olarak verilen kimseye ve çocuklarına aittir.[268] (Üçüncü rivayet)

Yine konu ile ilgili başka bir rivayet ise şu şekildedir:

Herhangi bir adam, bir kimseye, kendine ve çocuklarına ömürlük bir mülk verir de: 'Bunu, sana ve sizden bir kişi kaldığı müddetçe çocuklarına verdim1 derse, artık o mülk, verilen kimsenin olur. Sahibine dönmez. Çünkü (veren) o kimse, öyle bir şey vermiştir ki; onda, miraslar meydana gelmiştir. [269] (Dördüncü rivayet)

Yine konu ile ilgili diğer bir rivayet ise şu şekildedir:

Resuîullah (s.a.v)'in cevaz verdiği umrâ:

Bu, senin ve çocuklarının olsun!' demekle yapılır. Fakat:

Bu mülk, yaşadığın müddetçe senin olsun!' derse, o mülk, sahibine döner.

Ma'mer: 'Zührî, bununla fetva verirdi' dedi.[270] (Beşinci rivayet) Yine konu ile ilgili başka bir rivayet şu şekildedir:

Resulullah (s.a.v):

Kendisine ve çocuklarına ömürlük mülk verilen kimse hakkında: 'Bu mülk, kesinlikle onundur; veren kimse İçin o mülk hususunda şart ve istisna caiz değildir' diye hüküm verdi. [271] (Altıncı rivayet)

Yine konu ile ilgili diğer bir rivayet şu şekildedir:

Resulullah (s.a.v):

Umra, caizdir [272] buyurdu. [273]

Bu hadis(in bu şekildeki metinlerin)!; Buhârî ile Müslim rivayet etmiştir.

Yine Müslim'in konu ile ilgili bir rivayeti şu şekildedir:

Umrâ, (kendisine mal hibe edilen kimsenin) ailesine mirastır. [274]

Yine Müslim'in konu ile ilgili başka bir rivayetinde, Resulullah (s.a.v) şöyle buyurmaktadır:

Mallarınızı ellerinizde tutun. Onları batırmayın. Çünkü kim bir ömürlük mülk verirse, o mülk, ölü iken de, diri iken de verilen kimsenin ve çocuklarının olur! [275]

Yine Müslim'in konu ile ilgili diğer bir rivayetinde, Resulullah (s.a.v) şöyle buyurmaktadır:

Ensar, (Mekke'den Medine'ye hicret eden) Muhacirlere; ömürlük mülk vermeye başladılar. Bunun üzerine Resuluîlah (s.a.v):

Mallarınızı elinizde tutun' buyurdu. [276]

Yine Müslim'in konu ile ilgili diğer bir rivayetinde, Ebu'z-Zübeyr şöyle der:

Medine'de, bir kadın, bir bahçesini, bir oğluna ömürlük vermişti. Sonra (kadının o) oğlu öldü. Arkasından kadın da öldü. (Kadın) geride bir çocuk bıraktı. Bu çocuğun, ömürlük (olarak verilen) kimsenin oğulları olan kardeşleri vardı. Ömürlük (veren kadının) oğlu:

(Bu) bahçe, bize, geri dönecek' dedi. Ömürlük verilen kimsenin oğullan ise:

Hayır, bu bahçe; diri İken de, ölü iken de babaraızındı' deyip Osman'ın azadlisı Tânk'ın huzuruna çıktılar.

Tank, Câbir'i çağırdı. Câbir, umra (ömürlüğ)ün, (kendisine verilen) hibine ait olduğuna Resulullah (s.av) üzerine şehadet etti. Tank da, böyl hüküm verdi.

Daha sonra Tank, (Emevî hükümdan) Abdulmelik'e mektup yazarak ona bu meseleyi ve Câbir'in şahidliğini haber verdi. Abdulmelik: Câbir doğru söylemiş' dedi. Bunun üzerine Tank, hükmünü yürürlüğe koydu. Bu bahçe, bugüne kadar ömürlük verilen kimsenin oğullarına ait kalmiştır.

Yine Müslim'in konu ile ilgili başka bir rivayeti şu şekildedir:

Tank, Câbir b. Abdullah'ın; Resulullah (s.a.v)'den naklen söylediklerine dayanarak, umrânm, mirasçıya ait olduğuna hüküm vermiştir. Ebu Dâvud, Tirmizî ile Nesâî, ikinci rivayeti nakletmişlerdir. Yine Ebu Davud'un konu ile ilgili diğer bir rivayeti şu şekildedir:

"Umrâ (ömürlük verilen bir mülk), hibe edilen kimseye aittir.

Yine Ebu Davud'un konu ile ilgili başka bir rivayeti şu şekildedir:Bir kimseye ömürlük bir mülk verilirse, o mülk; kendisine ve çocuklarına aittir. Çocuklarından adama mirasçı olanlar, verilen o mülke de mirasçı olurlar.[277]

Yine Ebu Davud'un konu ile ilgili diğer bir rivayeti ise şu şekildedir:

Rukbâ yapmayın, umrâ da yapmayın! [278] Her kime rukbâ veya umrâ yoluyla bir şey verilirse, o (verilen şey), (o adamın) mirasçılarına aittir. [279]

Yine Ebu Davud'un konu ile ilgili başka bir rivayeti ise şu şekildedir:

Resulullah (s.a.v) şöyle (bir) hüküm verdi:

Ensar'dan bir kadına, oğlu bir hurma bahçesi vermişti. Akabinden kadın öldü. Oğlu:

O bahçeyi, (ona sadece) hayatı boyunca vermiştim' dedi. Oğlanın kardeşleri de vardı. Resulullah (s.a.v):

O bahçe, diri iken de, ölü iken de kadına aittir1 buyurdu. Oğlu:

Ben, o bahçeyi ona sadaka olarak vermiştim' dedi. Resulullah:

Bu (sadaka verme işi, hibeden) sana daha uzaktır [280] buyurdu. [281]

Yine Ebu Davud'un başka bir rivayetinde, Resulullah (s.a.v) şöyle buyurmaktadır:

Umrâ, (kendisine mal hibe edilen kişinin) ailesi için caizdir. Rukbâ da, (kendisine mal hibe edilen kişinin) ailesi için caizdir. [282] Nesâî'nin rivayeti ise şu şekildedir:

Resulullah (s.a.v), onlara hitap edip: Umrâ, caizdir' buyurdu.[283]

Nesâî, başka bir rivayetinde, Onlara hitap etti" ifadesine vermemiştir. [284]

Yine Nesâî, diğer bir rivayetinde, bu hadisi, Câbir yolund Ata' yolundan şöyle nakletm iştir:

Resulullah (s.a.v), umrâ ve rukbâ (yoluyla mal hibe etme)yi yasakladı. Ben:

Rukbâ nedir? diye sordum O da:

Rukbâ: Bir kimsenin, (diğer) bir kimseye, (malını): 'Yaşadığın müddetçe bu senindir' d em es i d ir. Eğer böyle yaparsanız bu caizdir' dedi. [285]

Yine Nesâî, başka bir rivayetinde, bu hadisi, Câbir yolundan değil de, Atâ1 yolundan şöyle nakletmiştir:

Bir kimseye, yaşadığı müddet (şartıyla) bir şey verirse, o verilen şey, diri iken de, ölü iken de ona aittir. [286]

Yine Nesâî, Ebu Davud'un birinci, ikinci ve üçüncü rivayetini de nakletmiştir.

Yine Nesâî'nin başka bir rivayetinde, Resulullah (s.a.v) şöyle buyurmaktadır:

Kime umrâ (yoluyla) bir şey verilirse, artık o mal, diri iken de ölü iken de ona aittir. [287]

Yine Nesâî'nin konu ile ilgili başka bir rivayetinde, Resulullah (s.a.v) şöyle buyurmaktadır:

Ey Ensâr topluluğu! Mallarınızı elinizde tutun. Onları, umrâ (yoluyla) vermeyin. Çünkü kim umrâ (yoluyla başkasına) bir şey verirse, artık verdiği o mal, diri iken de, ölü iken de verilen kimsenindir. [288]

Yine Nesâî'nin konu ile ilgili diğer bir rivayetinde, Resulullah (s.a.v) şöyle buyurmaktadır:

Mallarınızı elinizde tutun. Onları, umrâ (yoluyla) vermeyin. Çünkü kim umrâ (yoluyla başkasına) bir şey verirse, artık verdiği o mal, diri iken de, ölümünden sonra da verilen kimsenindir. [289]

Yine Nesâî'nin konu ile ilgili başka bir rivayetinde, Resulullah (s.a.v) şöyle buyurmaktadır:

Rukbâ, caizdir. [290]

Nesâî, bu rivayeti, Ebu Davud'un rivayetlerinden birine uygun bir şekilde nakletmişür.[291]

Yine Nesâî'nin konu ile ilgili diğer bir rivayetinde ise, Resulullah (s.a.v) şöyle buyurmaktadır:

(Kendisine hibe yoluyla) umrâ verilen o kimse için, o mülk; kendisine ve çocuklarına aittir. Çocuklarından adama mirasçı olanîar, verilen o mülke de mirasçı olurlar.[292]

Yine Nesâî, Buhârî ile Müslim'in üçüncü rivayetini nakletmiş ve altıncı rivayete de şunu ilave etmiştir:

Ebu Seleme der ki: Çünkü o malı hibe eden, miraslar meydana gel bir hibede bulundu. Mirasçılar ise, şartını kesti. [293]

Yine Nesâî'nin konu ile ilgili diğer bir rivayeti ise şu şekildedir:

Herhangi bir adam, bir kimseye, kendine ve çocuklarına ömüriük bir mülk verir de: 'Bunu, sana ve sizden bir kişi kaldığı müddetçe çocukl verdim' derse, artık o mülk, verilen kimsenin olur. Sahibine dönmez. Çünkü (veren) o kimse, öyle bir şey vermiştir ki; onda, miraslar meydana gelmiştir. [294]

Yine Nesâî'nin konu ile ilgili başka bir rivayeti ise şu şekildedir:

Resulullah (s.a.v), umrâ hakkında:

Bir kişinin, (diğer) bir kiri ye ve onun çocuklarına bir hibede bulunması, sana ve çocuklarına bir şey mal olursa, o mal, verilen kimseye ve onun çocuklarına aittir' diye hükmetti. [295],

[263] Umrâ: "Kâmus"ta tarif edildiğine göre; bir adamın, malını, bir kimseye, kendisinin veya onun hayatına bağlayarak vermesi demektir.

Örneğin, birisi; "Ömrüm oldukça veya ömrün oldukça bu ev senindir, Ölümden sonra benimdir" derse, bu muamele, umrâ olmuş olur.

Bu ifadelerden anlaşıldığına göre, umrâ; mal sahibinin Ömrüyle kayıtlanabileceği gibi, kendisine mal verilen kişinin ömrüyle de kayıtlanabilir.

Umrâ muamelesi, cahiliye döneminden kalma bir âdettir. Araplar, bir araziyi yada evi, ömür boyunca birisine verir, o adam öldükten sonra da geri alırlardı. İslam dini, bunu iptal etmiş, hibelerdeki umrâ şartını hükümsüz sayarak malın hibe edilen kimseye ait olduğunu ifade etmiştir.

Alimlerin büyük çoğunluğu, genel manasıyla, ümranın caiz olduğu görüşündedirler. Mal, sağlığında, kendisine ait olduğu gi...
[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın