Sayfayı Yazdır - Müdebber satışı

2. Müdebber Satışı

181. Câbir b. Abdullah (r.anhümâ)'dan rivayet edilmiştir:

"(Ebu Mezkûr adında) bir kimse, kendine ait olan bir köleyi, müabber olarak, azad etmişti. Daha sonra bu kimse, (kölenin bedeline) uhtaç oldu. Bunun üzerine Peygamber (s.a.v), köleyi alıp (müzayedeye sunarak):

Bunu, benden kim satın almak ister?1 buyurdu.

(Müzayede sonunda) Nuaym ibn Abdullah, bu köleyi şöyle şöyle dirhemle satın altı. Peygamber (s.a.v)'de, kölenin bedelini, (ihtiyaç sahibi olan) o kimseye verdi. [10] (Birinci rivayet)

Konu ile ilgili bir rivayet ise şu şekildedir:

(Ebu Mezkûr adında) bir sahabi, kölesini, müdebber olarak azad ettiği [11] haberi, Peygamber (s.a.v)'e ulaştı. Bu sahabinin, bu köleden başka hiçbir malı yoktu. (Maddi sıkıntıya düşerek kölenin bedeline muhtaç oldu.}[12] Bunun üzerine Peygamber (s.a.v), o köleyi, 800 dirhem karşılığında sattı. Sonra da o kölenin bedelini, o kimseye gönderdi. [13] (İkinci rivayet) Yine konu ile ilgili diğer bir rivayet ise şu şekildedir:

Ensar'dan (Ebu Mezkûr adında) bir kimse, kölesini, müdebber olarak azad etmişti. (Fakat) o kimsenin, bu köleden başka bir malı yoktu. (Maddi sıkıntıya düşerek kölenin bedeline muhtaç oldu.) Bunun üzerine Peygamber (s.a.v), o köleyi, sattı. O köleyi, ibnu'n-Nahhâm [14] satın aldı. O, Kıbtî bir köle olup Abdullah ibnü'z-Zübeyr'in valiliğinin birinci yılında öldü. [15] (Üçüncü rivayet) Bu hadisin bu şekildeki metinlerin)i, Buhârî ile Müslim rivayet etmiştir. Yine Buhârî'nin konu ile ilgili bir rivayeti şu şekildedir:

(Ebu Mezkûr adında) bir kimse, kölesini, (müdebber olarak) azad etmişti. (Fakat) o kimsenin, bu köleden başka bir malı yoktu. (Maddi sıkıntıya düşerek kölenin bedeline muhtaç oldu.) Peygamber (s.a.v), o kölenin, (mübber olarak satışını) kabul etmeo köleyi satışa çıkar)dı. Bu köleyi, Peygamber (s.a.v)'den, Nuaym ibnu'n-Nahhâm satın aldı.[16] Yine Müslim'in konu ile ilgili bir rivayeti şu şekildedir:

Benu Uzra oğullan kabilesinden (Ebu Mezkûr âdında) bir adam, kölesini, müdebber olarak azad etmişti. Bu durum, Resulullah (s.a.v)'e ulaştı. Bunun üzerine Resulullah (s.a.v), (kölesini azad eden kimseye):

Senin» bu köleden başka bir malın var mı?' diye sordu.

(Resulullah, adamın, bu köleden başka hiçbir malının olmadığı görünce, bu köleyi satışı çıkardı.) Nuaym b. Abdullah el-Adevî, bu köleyi, Resulullah (s.a.v)'den 800 dirheme satın aldı. Parayı, Resulullah (s.a.v)'e getirip teslim etti. Daha sonra Resulullah (s.a.v), (kölesini azad eden kimseye) :

(Eline geçen maddi imkanlardan yararlanmak hususunda) ilk önce kendinden başla ve kendine harca. Eğer (eline geçen bu maddi imkandan geriye) bir şey artarsa, onu, ailene, ailenden de bir şey artarsa akrabana ver. Akrabandan da bir şey artarsa şöyle ve şöyle yap' buyurdu ve 'önünde, sağında, solundaki muhtaçlara ver' diye işaret etti. [17]

Yine Müslim'in konu ile ilgili bir rivayeti şu şekildedir:

Ensar'dan Ebu Mezkûr diye anılan bir kimse, kölesini, müdebbe azad etmişti. [18]

Tirmizî'nin konu ile ilgili rivayeti ise şu şekildedir:

Ensar'dan (Ebu Mezkûr adında) bir adam, kölesini, müdebber olarak azad edip ölmüştü.[19] Geriye, ondan başka mal bırakmamıştı. Bunun üzerine Peygamber (s.a.v), köleyi sattı. Bu köleyi, Nuaym b. Abdullah ibnu'n-Nahhâm satın aldı. O, Kıbtf bir köle olup Abdullah İbnü'z-Zübeyr'in valiliğinin birinci yılında öldü. [20]

Ebu Davud'un konu ile ilgili rivayeti ise şu şekildedir:

Ensar'dan Ebu Mezkûr diye anılan birisi, Ya'k'ûb adındaki kölesini mü-, oiara]< azad etti. Bu kişinin, bu köleden başka bir malı da yoktu. (Bir gün) Resulullah (s.a.v), o köleyi çağırmış ve (orada hazır bulunan kimselere):

Bunu kim satın alır?' diyerek satılığa çıkarmış. Bunun üzerine Nu-b Abdullah ibnu'n-Nahhâm,onu, 800 (dirhem)e satın almış ve (bu dirhemleri) o kölenin sahibine vermiş. Daha sonra Resulullah (s.a.v):

Sizden birisi fakir olduğu zaman (eline geçen maddi imkanlardan yararlanmak hususunda) önce kendisinden başlasın. Eğer (eline çeçen bu) maddi imkanda (kendi ihtiyacından artan) bir fazlalık varsa onu da ailesine, eğer (daha) fazlalık varsa onu da yakınlarına, hısımlarına, fazlalık daha da varsa onu da şuraya buraya (versin)' buyurdu. [21]

Yine Ebu Davud'un konu ile ilgili diğer bir rivayeti ise şu şekildedir:

(Ebu Mezkûr adında) bir adam, kölesini, müdebber olarak azad etti. O adamın, bu köleden başka bir malı da yoktu. Bunun üzerine Peygamber (s.a.v), (orada bulunan kimselere,) bu köleyi (getirmelerini) emretti. (Köle getirilince,) 700 yada 900 (dirhem)e satıldı.[22]

Yine Ebu Davud'un bir rivayetin de şu ilave vardır:

Peygamber (s.a.v): 'Sen (bu kölenin) değerinfi almay)a (herkesten) daha layıksın. Allah'ın da, ona ihtiyacı yoktur1 buyurdu. [23]

Nesâî'de, ikinci rivayeti nakledip daha sonra Hz. Peygamber (s.a.v)'den naklen şu ilaveyi yapmıştır:

(Bu parayı al) borcunu öde, (geriye kalanını da) ailene harca.[24] Yine Nesâî, Müslim'in birinci rivayeti ile içerisinde Ebu Mezkûr geçen Ebu Davud'un naklettiği rivayeti de nakletmiştir.

Yine Nesâî'nin başka bir rivayetinde, bu hadis, kısa bir şekilde şöyls geçmektedir:

Peygamber (s.a.v), müdebber olan köleyi sattı. [25]

[10] Buhârî, Büyü1 59, 110, İstikraz 16, Husumât 2; Müslim, Zekat (997), Eymân 58; Ebu Dâvud, Itk 9 (3955, 3956, 3957); Tirmizî, Büyü' 11 (1219); Nesâî, Büyü1 84; İbn Mâce, Itk 1 (2512, 2513); Ahmedb. Hanbel, 3/305

[11] Müdebber: Hürriyete kavuşması, efendisinin ölümüne bağlı olan köleye denir. Bu şekilde köle azad etmeye de, "Tedbir" denir.

Tedbir dört çeşittir:

1. Tedbir-i Mutlak: Efendisinin ölümüne bağlanarak yapılan tedbirdir. Efendinin, kölesine: "Ben öldüğü zaman 'sen hürsün' demesi gibi.

2. Tedbir-i Muallak: Bir şarta bağlanmış olan tedbirdir. Efendisinin, kölesine: "Sen şu işi yaparsan ölümümden sonra hürsün" demesi gibi. Bu durumda köle efendisinin sağlığında bu şartyı yerine getirirse efendisinin ölümünden sonra hürriyete kavuşmuş olur.

3. Tedbir-i Muzaf: Bir vaktin geçmesine yada çıkmasına izafe edilen tedbirdir. "Sen yarından itibaren müdebbersin" yada "sen falan ayın bitiminde müdebbersin" denilmesi gibi

4. Tedbir-i Mukayyed: Efendinin, bir vasıf ile mukayyed olan Ölümüne bağladığı tedbirdir. Efendinin, kölesine: "Ben bu hastalığımdan ölürsem" yada "ben bu yolculuğum esnasında ölürsem sen hürsün" demesi gibi. B.k.z: Ö. Nasuhi Bilmen, Hukuku îslamiyye Kamusu, 4/39

İmam Şafiî, bu hadise dayanarak müdebber olarak köleyi satmanın caiz olduğu hükmüne varmıştır. Ebu Hanîfe ise, kölenin ancak efendisinin ölümünden sonra hürriyetine kavuşacağından dolayı bu tür satışın caiz olmadığını ileri sürmüştür.

Hafız Zeylaînin ifadesine göre; konu ile ilgili hadislerde, Hz. Peygamber (s.a.v)'in, satılmasına izin verdiği köleden maksat; tedbir-i mukayyedle müdebber kılınmış köle olabileceği gibi, bu kölenin satılmasından maksat; gerçek anlamda satılması olmayıp kiraya verilmiş olması da mümkündür. B.k.z: Tehanâvî, İlau's-Sünen, 11/311 (ç)

[12] ResuluÜah (s.a.v)'in, müdebber olarak azad edilen bir köleyi saunası, sahibinin başka malı olmadığı içindir. Halbuki Ebu Mezkûr, borçlu İdi. Bu nedenle de Resulullah (s.a.v), son olarak elinde kalan kölesini de azad ettiğini ve bu suretle kendini borçlu ölmek tehlikesine karşı maruz bıraktığını görünce, onun bu fiilini nakzetmeyi maslahata'daha uygun bulmuş ve kölenin kıymetini kendisine göndermiştir. B.k.z: A. Davudoglu, Sahih-i Müslim Tercüme ve Şerhi, 5/346 (ç)

[13] Buhârî, Ahkâm 32

[14] Metinde "İbnu'n-Nahhâm" geçiyorsa da, alimler, bunun hata olduğunu söylemişlerdir. Doğrusu köleyi satın alan kimse, Nahhâm'dir. Bu kimsenin asıl adı, Nuaym'dır. Nahhâm, o kimsenin adı olmayıp sıfatıdır. "Çok öksüren" anlamına gelmektedir. B.k.z: A. Davud-oglu, Sahih-i Müslim Tercüme ve Şerhi, 5/ 346, 8/278 (ç)

[15] Müslim, Eymân 58, 59 (997)

[16] Buhârî, Husumât 2

[17] Müslim, Zekat 41 (997)

[18] Müslim, Zekat 41 (997)

[19] Görüldüğü üzere Tirmizî'nin rivayetinde, kölesini müdebber olarak azad eden Ebu Mez-kûr'un öldüğü ve bu köleden başka hiçbir mal bırakmadığı zikrediliyorsa da, Öldüğünü rivayet eden Sütyân İbn Uyeyne (ö. 198/813)'nin, bu konuda hata ettiği söylenir. Çünkü konu ile ilgili rivayetlerden ölmediği anlaşıldığı gibi, diğer sahih rivayetlerden anlaşılan da budur.

İmam Şafiî {Ö. 204/819), bu hadisi rivayet ettikten sonra Süfyân ibn Uyeyne'nİn bu rivayette, köle sahibinin öldüğünü söylemesinin hata olduğunu belirtmiştir. B.k.z: A. Davudoğlu, Sahİh-i Müslim Tercüme ve Şerhi, 5/346 (ç)

[20] Tirmizî, BüyÛ'11 (1219)

[21] Ebu Dâvud, İtk 9 (3957}

[22] Ebu Dâvud, Itk 9 (3955)

[23] Ebu Dâvud, Itk 9 (3956)

[24] Nesâî, Kudât 29

[25] Nesâî, Büyü' 84

๑۩۞۩๑ Kitap Dünyası - İlim Dünyası Kütüphanesi ๑۩۞۩๑ => 7 Hadis İmamının İttifak Ettikleri Hadisler => Konuyu başlatan: Safiye Gül üzerinde 22 Mart 2011, 13:55:07