Küçük veya büyük abdest esnasında kıbleye dönme

3. Küçük Abdest Yada Büyük Abdest Sırasında Kıbleye Dönme Ruhsatı

14. Abdullah ibn Ömer (r.anhümâ)'dan rivayet edilmiştir:

Bir ihtiyacım sebebiyle (kız kardeşim) Hafsa'nın evinin damının üstüne çıkmıştım. Buesnada Hz. Peygamber (s.a.v)'i; önünü Şam'a [188] ve arkasını da Kıbleye dönmüş vaziyette (büyük) abdestini bozarken (gözlerimle) gördüm.[189]

Bu hadisifn bu .şekildeki metnin)!; Buhârî, Müslim ve Tirmizî rivayet etmiştir.

Buhârî'nin bir rivayeti şu şekildedir:

Abdullah ibn Ömer der ki: Bazı insanlar:

(Büyük) abdest bozmak için oturduğun zaman Kıbleye ve Beytu'1-Makdis'e karşı yönelme [190] diyorlar. Abdullah ibn Ömer de:

Doğrusu bir gün bizim evin damının üstüne çıkmıştım. Bu esnada Resulullah (s.a.v)'i, (büyük) abdest bozmak için Beytu'l-Makdis'e doğru iki kerpiç üzerine oturduğunu (gözlerimle) gördüm' dedi.[191]

Bir rivayette, Vâsi' ibn Hibbân şöyle der:

Mescitte namaz kılıyordum. Abdullah ibn Ömer'de sırtını Kıble'ye doğru dayanmış oturuyordu. Ben namazımı bitirince, bulunduğum yerden (kalkarak) onun yanına gittim. (Bu sırada) Abdullah şunları söylüyordu:

(Bazı) insanlar, (büyük) abdest bozmak için oturduğun zaman Kıbleye ve Beytu'l-Makdis'e karşı yönelme' diyorlar.

(Devamla:) Allah adına yemin ederim ki, bir evin damının üstüne çıkmıştım. Bu esnada Resulullah (s.a.v)'i, (büyük) abdest bozmak için Beytu'l-Makdis'e doğru iki kerpiç üzerine otururken (gözlerimle) gördüm1 dedi.[192]

Nesâî ve Ebu Dâvud, bu rivayetin son bölümünü nakletmiştir. Hadisin başlangıcı,

Doğrusu çıkmıştım. (Büyük) abdest bozmak için" şeklindedir.[193]

[188] Burada daha Önce kıble olan Kudüs'e dönülme kast edilmektedir, (ç)

[189] Buhârî, Vudû' 12, 14; Müslim, Taharet 61 (266); Ebu Dâvud, Taharet 5 (12) Nesâî, Taharet 22; îbn Mâce, Taharet 18 (322); Ahmed b. Hanbel, 2/4, 12, 13, 41, 299

[190] Kible'ye dönük abdest bozmayı yasak mı, yoksa serbest mi olduğu meselesi, konu ile İlgili farklı hadislerin gelmesinden dolayı farklı görüşlerin çıkmasına neden olmuştur. Yasak olduğunu belirtenler de, abdest bozmayı yasaklayan hadisin hükmü üzerinde ihtilaf etmiştir. Bu konudaki görüşleri şöyle özetleyebiliriz:

a. Kırda abdest bozarken kıble'ye yönelmek haramdır. Fakat evlerde bulunan etrafı kapalı tuvaletlerde abdest bozarken kıbleye yönelmekte bir sakınca yoktur. İmam Mâlik (Ö. 179/795), İmam Şâfıî (ö. 204/819), Abdullah ibn Abbas, Abdullah ibn Ömer bu görüştedirler.

b. Gerek kırda ve gerekse de evlerdeki tuvaletlerde abdest bozarken kıbleye yönelmek caiz değildir. Fakat evlerde kıbleye sırtını dönerek abdest bozmakta bir sakınca yoktur. Ebu Hanîfe, Ebu Eyyub el-Ensari ve Mücahid bu görüştedirler. Bu görüş, İmam Ahmed, sahabe ve bazı tabiundan da rivayet olunmuştur.

c. Kırda ve evlerde kıbleye yönelerek abdest bozmakta bir sakınca yoktur. Urve b. Zubeyr ile İmam Mâlik'in hocası Rabia b. Abdurrahman bu görüştedir.

d. Kıbleye ve Kudüs'e karşı yönelerek yada sırtını dönerek büyük abdest bozmak, haramdır. İbrahim en-Nehaî ile İbn Şirin bu görüştedir.

e. Kıbleye karşı yönelerek yada sırtını dönerek büyük abdest bozma yasağı, sadece Medi-nelilerle, kıblesi Medinelilerle aynı yönde bulunan memleketler halkına aittir. Bu, Ebu Avane (ö. 316/928)'nin görüşüdür.

f. Sadece binalar içerisinde kıbleye sırtını dönerek büyük abdest bozmak caizdir. Buda, Ebu Yusuf un görüşüdür.

Konumumla ilgili hadisleri esas alan bazı sahabiler ile alimlere göre ise; kırda yada binalar içerisinde kıbleye sırtını dönerek büyük abdest bozmak caizdir.

Bazı alimler, bu iki konuda gelen hadislerin arasını birleştirmeye çalışmışlardır. Bunun için nesh yoluna gidilerek; kıbleye dönerek abdest bozma ile ilgili yasağın, Hz. Peygamber (s.a.u)'in vefatından bir yıl önce kaldırıldığı belirtilmiştir.

Fakat Hadis Usulü'nde, zahiren birbirine aykırı gibi görünen hadislerin arasını birleştirmek mümkün iken nesh yoluna gidilmez. Burada ise bu hadislerin arasını birleştirmek mümkündür. Nesh'e gerek yoktur. Buna göre kıbleye yönelerek abdest bozmayı yasaklayan hadisler, açıkta kıbleye dönerek abdest bozmakla ilgilidir. Bunun caiz olduğunu belirten hadisler ise, etrafı kapalı tuvaletlerde abdest bozmakla ilgilidir. Her ne kadar İmam Ebu Ha-nîfe'nin bu tür tuvaletlerde kıbleye dönülemeyeceğini ifade eden bir rivayet varsa da, caiz gördüğüne dair de bir rivayet vardır. Ahmed Davudoğlu, İbn Abidin Terceme ve Şerhi, 1/588 (ç)

[191] Buhârî, Vudû' 12

[192] Müslim, Taheret 61 (266)

[193] Ebu Dâvud, Taharet 5 {12) Nesâî, Taharet 22
[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın