Bir kimsenin din kardeşine fiyat artırması

2. Bir Kimsenin, Din Kardeşinin Satışı Üzerine Satış Yapmasının Ve Fiyat Artırmanın Yasaklanması

186. Ebu Hureyre (r.a)'tan rivayet edilmiştir:

Resulullah (s.a.v), şehirlinin, (köylünün malını) köylü adına satmayı yasakladı... (Müşteriyi aldatmak İçin pazarlık sırasında yalan yere) fiyat artırmayın. Bir kimse, (din) kardeşinin satışı üzen ne satış yapmasın. (Din) kardeşinin dünürlüğü üzerine dünürlükte bulunmasın. (İffetli) kadın da, (din) kardeşinin (nikahı altında) bulunan bir kadının çanağını twaltmak için (kocasının onu) boşamasını istemesin. (Bir rivayette:) &tr kimse, (din) kardeşinin satışı üzerine artırma yapmasın. (Bir rivayette ise:) Bir kimse, (din) kardeşinin pazarlığı üzerine pazarlık yapmasın. [62]

Konu ile ilgili başka bir rivayet ise şu şekildedir:

Resulullah (s.a.v), şehre mal getiren kimseleri karşılamayı, [63] (şehirde oturan) muhacirin bedevi adına bedevinin malını alıp satmasını, [64] kadının (nikah sırasında din) kardeşi olan (diğer bir kadını) boşamayı şart kılmasını, bir kimsenin (din) kardeşinin pazarlığı üzerine pazarlık etmesini, (pazarlık sırasında) fiyat artırmayı [65] ve (alıcıları aldatmak için hayvanı sağmadan) sütü memede biriktirmeyi [66] yasakladı. [67]

Bu hadisfin bu şekildeki metinlerin)i, Buhârî ile Müslim rivayet etmiştir. Yalnız Müslim'in, bir rivayetinde şu ifade yer almaktadır:

Resulullah (s.a.v), (alıcıları aldatmak için hayvanı sağmadan) sütü memede biriktirmeyi ve şehirlinin, (köylünün malını) köylü adına satmayı yasakladı.[68]

Yine Buhârî ile Müslim'in konu ile ilgili diğer bir rivayeti şu şekildedir:

Malını satmak için gelen kafileleri (yolda) karşılamayınız. Bazılarınız bazılarınızın satışı üzerine satışta bulunmasın, (Pazarlık sırasında) fiyat artırma-ym. Şehirli, (köylünün malını) köylü adına satmasın. Koyunları bol sütlü göstermeye çalışmayın. Kim sütü memesinde biriktirilmiş bir hayvan satın alırsa, o, bu hayvanı sağdıktan sonra iki görüş muhayyerliğindedir. Bu haliyle razı olursa, onu mülkiyetinde tutar. Razı olmazsa, o hayvanı bir sâ1 hurmayla birlikte geri verir. [69]

Ebu Dâvud'da (Buhârî ile Müslim'in bu) rivayetini nakletmiş, fakat "(Pazarlık sırasında) fiyat artırmayın. Şehirli, (köylünün malını) köylü adına satmasın" iradesine yer verilmemiştir. [70]

Tirmizî'nin konu ile ilgili rivayeti ise şu şekildedir:

Bir kimse, (din) kardeşinin satışı üzerine satış yapmasın. (Din) kardeşinin dünürlüğü üzerine dünürlükte bulunmasın. [71] Yine Tirmizî'nin başka bir rivayeti şu şekildedir:

Şehirli, (köylünün malını) köylü adına satmasın. [72]

Nesâî, birinci rivayeti ve içerisinde (Şehirde oturan) muhacirin bedevi adına bedevinin malım alıp satmasını" ifadesiyer alan rivayeti nakletm iştir. [73]

Yine Nesâî, birinci rivayeti başka bir defa yine nakledip bu rivayetin içerisinde şu ifade yer almaktadır:

Allah, din kardeşinin hanımının boşanmasını arzulayan o kadına, neyi (yada kimi) kısmet etmişse ona kavuşur. [74]

[62] Buhârî, Büyü' 58, 70; Müslim, Büyü1 9-12 (1515); Ebu Dâvud, Nikâh 16-17 (2080); Tirmizî, Nikâh 38 (1134); Nesâî, Büyü1 19, 21; İbn Mâce, Ticârât 13 (2172), 14 (2174); Ahmed b. Hanbel, 2/402

[63] Şehre getirilmekte olan malları daha şehir dışında iken karşılayıp satın almak, onların Şehre girmesini engel olmak. Hz. Peygamber (s.a.v)'in bunu yasaklamasının İki önemli

hikmeti vardır:

a. Üreticiyi korumak: Genellikle yollara çıkıp ticari kafileleri karşılayanların maksadı, üreticinin elindeki malı ucuza almaktır. Çünkü köyden üretici şehirdeki fıatı bilemez. Özellikle kendilerini karşılayan tacirler, pazardaki fıatları gizler yada olduklarından daha az göste-rirlerse, üreticinin aldanması daha fazla olur.

b. Tüketiciyi korumak: Şehre gelen malı yolda karşılayan kimsenin maksadı, fazla kazanç elde etmektir. Dolayısıyla bu durumda olan kişi, üreticiden aldığı malı elinden geldiği kadar pahalıya satmak isteyecektir. Bu durum, tekelciliğe de yol açabilir. Serbest rekabete engel olur. Fiyatların düşmesinde önemli payı olan rekabet imkanı ortadan kalkınca fiyatlar artar, bundan da tüketici zarar görür.

İmam Mâlik, İmam Şafiî, İmam Ahmed'e göre; tacirlerin, üreticileri şehir dışında karşılamayı mekruh kabul etmişlerdir,

Hanefılerin bu konudaki görüşleri ise İmam Mergİnâni'nin "el-Hidaye" adlı eserinde şöyle anlatılır: "Şehre gelen malı yolda karşılamak yasaklanmıştır. Bu, şehir halkına zarar geldiği zamandır. Ama zarar gelmezse, bir sakınca yoktur. Ayrıca tacir, mal getirenlerden çarşıdaki fiyatları gizlerse, yine mekruhtur. Çünkü bunda, hem aldatma ve hem de zarar verme söz konusudur." (ç)

[64] Hadis; şehirlinin, bedevinin malını salıvermesinin caiz olmadığına delalet etmektedir. Bu yasaktaki hikmet; hem şehir halkının ve hem de bedevinin zararına engel olmaktır. Bugün köyden şehre mal getiren köylü veya taşradan büyük şehirlere mal getirip simsarların eline düşen taşralı da bedevi hükmündedir. Şevkânî (ö. 125Q/1834)'ye göre ise; hadiste, bedevinin tahsis edilişi, o zamanki çoğunluğa binaendir. Piyasa fiyatlarını bilmeyen herkes bedevi hükmündedir.

Hanefilere göre bu şekildeki satış mekruhtur. Fakat hukuken bu satış geçerlidir. Buradaki yasak; şehirli kıtlık ve ihtiyaç İçerisinde olduğu zaman söz konusudur. Çünkü bu satışta, şehirlilere zarar vereceği için yasaklanmıştır. Ama ortalıkta kıtlık veya ihtiyaç olmazsa, herhangi bir zarar söz konusu olmadığı için bir sakınca yoktur. Çünkü günümüzde alım satım sahalarının fevkalade genişlediği zamanımızda bu yolla yapılan satışlar, eğer hem şehirliye ve hem de köylüye zarar verecek durumda değilse, bu tür satışların caiz kabul edilmesinin uygun olduğu kanaatindeyiz, (ç)

[65] Neceş: Kişinin bir malı satın almak istemediği halde müşteriler arasına girip fiyat yükseltmesine denir, (ç)

[66] Sütlü görünsün de fiyatı artsın diye hayvanı sağmayıp sütünü memesinde bekletmeye "tasriye", bu durumdaki hayvana da "musarrât" denir.

Ebu Hanîfe'ye göre; müşteri, hayvanı sağdıktan sonra artık o hayvanı satın aldığı kişiye geri veremez. Fakat satıcıdan hayvanın değerinin farkını talep edebilir, (ç)

[67] Buhârî, Şurût 11

[68] Müslim, Büyü' 12 (1515}

[69] Buhârî, Büyü' 64; Müslim, Büyü' 11

[70] Ebu Dâvud, İcâre 46 (3443)

[71] Tirmizî, Nikâh 38 (1134)

[72] Tİrmizî, Büyü113 (1222)

[73] Nesâî, Büyü1 21

[74] Nesâî, Büyü119
[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın